Από τον «πόλεμο των Άστρων» του Ρήγκαν στον «πόλεμο των κάστρων» του Τραμπ
Ποια τα κοινά στοιχεία και οι διαφορές ενός εμπορικού πολέμου που βρίσκεται στα σκαριά και θυμίζει εποχές βγαλμένες από τον Ψυχρό Πόλεμο.
Ήταν τέλη του 1985, όταν έπεσε σαν βόμβα στις Βρυξέλλες η αμερικανική επιβολή ποσοστώσεων για όλα τα χαλυβουργικά προϊόντα της Ε.Ε. Ήμασταν ακόμη μακριά από την σημερινή Ευρώπη των 28(;) με τις δεκάδες εμπορικές συμφωνίες με τρίτα μέρη. Και επιπλέον ζούσαμε την νεοφιλελεύθερη επανάσταση του Ρόναλντ Ρήγκαν. Επίσης η τότε GATT- και κατόπιν ο Διεθνής Οργανισμός Εμπορίου (ΔΟΕ)-, βρισκόταν στις αρχές της για την υιοθέτηση κανόνων για το Διεθνές Εμπόριο.
Η απόφαση της διοίκησης Ρήγκαν ήρθε σαν αποτέλεσμα των εκατοντάδων θέσεων εργασίας που χάθηκαν σε Πολιτείες κλειδιά για την Αμερικανική πολιτική. Του Οχάιο και της Πενσυλβανίας. Η καταστροφή αυτή ήταν βασικά αποτέλεσμα της μη ανταγωνιστικής Βιομηχανίας Χάλυβα. Ο Ρήγκαν, εφαρμόζοντας την πολιτική του, αρνήθηκε να στηρίξει με δημόσιο χρήμα τη Βιομηχανία, όχι μόνο λόγω της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας του, αλλά και γιατί είχε ανάγκη κολοσσιαίων ποσών για τον «Πόλεμο των Άστρων» (το αμφιλεγόμενο πυρηνικό πρόγραμμα των ΗΠΑ).
Δύο χρόνια νωρίτερα είχε εξαγγείλει το διαβόητο SDI με το οποίο έθετε στην διάθεση της πολεμικής μηχανής το διάστημα. Ήταν ένα πρόγραμμα που πίστευε ότι θα γονατίσει την σοβιετική Οικονομία, που ούτως ή άλλως παρέπαιε, παρασύροντάς την σε χρηματοδότηση της αντίστοιχης πολεμικής βιομηχανίας.
Αμέσως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε αντίμετρα στις εισαγωγές της σόγιας. Τα δύσκολα για την Ευρώπη άρχισαν, όταν σε ατελείωτες και σκληρές συνεδριάσεις των κρατών – μελών αποφασίστηκε πώς θα κατανεμηθεί το βάρος (burden sharing) των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ ανά χαλυβουργικό προϊόν και ανά χώρα. Με συνέπειες αρνητικές για επί μέρους βιομηχανίες και μαζικές απολύσεις εργαζομένων στη Χαλυβουργία.
Βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Χάλυβας και ο Άνθρακας υπήρξαν μια από τις αιτίες δυο παγκοσμίων πολέμων. Και ότι πριν δημιουργηθεί η τότε ΕΟΚ είχε ιδρυθεί η ΕΚΑΧ, δηλαδή η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα – Χάλυβα για να διαχειριστεί τις μεταπολεμικές αναταράξεις στους κλάδους αυτούς.
Οι περιπέτειες με το χάλυβα συνεχίστηκαν για πολλά χρόνια. Οι αμερικανικές κυβερνήσεις του Τζωρτζ Μπους και πρόσφατα και του Μπαράκ Ομπάμα επέβαλλαν περιορισμούς στις εισαγωγές χάλυβα, αλλά σε μεμονωμένα χαλυβουργικά προϊόντα και για μικρή χρονική διάρκεια.
Όταν πριν ενάμιση περίπου χρόνο ο Ντόναλντ Τραμπ ανέλαβε την εξουσία δήλωσε αποφασισμένος να βάλει χαλινάρι στην παγκοσμιοποίηση για υπηρεσίες και προϊόντα που έπλητταν την Αμερικανική οικονομία, το ισοζύγιο πληρωμών και τελικά τις θέσεις εργασίας στις κρίσιμες Πολιτείες που προαναφέραμε. Και με την ψήφο της κυρίαρχης εργατικής τάξης, κατάφερε να εκλεγεί Πρόεδρος, υποσχόμενος προστασία.
Το χρόνιο εμπορικό έλλειμμα της αμερικανικής οικονομίας, έχει σαν αποτέλεσμα την εκτόξευση του εξωτερικού χρέους της. Οι χώρες που παρουσιάζουν σημαντικά κέρδη από τις συναλλαγές με τις ΗΠΑ, είναι κατά κύριο λόγο η Κίνα και η Ευρώπη – και ενδοευρωπαϊκά η Γερμανία. Αυτή η πολιτική αυξημένων ελλειμμάτων εμποδίζει την κυβέρνηση Τραμπ να επενδύσει στις υποδομές και σε άλλα σχέδια οικονομικής ενδυνάμωσης. Έτσι από την πρώτη ημέρα ο Αμερικανός πρόεδρος κατάταξε την Κίνα ως στόχο εμπορικού ντάμπινγκ και κυβερνητικών ενισχύσεων που στρεβλώνουν τις αγορές.
Τώρα όμως ήρθε η απόφασή του να επιβάλλει δασμούς στα προϊόντα χάλυβα κατά 25% και στα προϊόντα Αλουμινίου κατά 10%. Οι λόγοι που αυτή η εξαγγελθείσα παρέμβαση έχει μια σημαντική διαφορά από τις προηγούμενες προστατευτικές επεμβάσεις των Αμερικανικών διοικήσεων από το ‘85 και μετά:
- Περιλαμβάνει ισοπεδωτικά όλα τα προϊόντα των δυο μετάλλων.
- Δεν θέτει χρονικό ορίζοντα για αποκατάσταση της ισορροπίας, αλλά μιλάει για μέτρα μακροχρονίου ορίζοντα και κάνει χρήση των διατάξεων περί Εθνικής Ασφαλείας.
Οι λόγοι που η Αμερική –πρώτη σε εισαγωγές χάλυβα διεθνώς– προχωράει σε τέτοια μέτρα είναι προφανώς οικονομικοί, αλλά και λόγοι πολιτικής συνέπειας του Προέδρου. Οι αμερικανικές εισαγωγές χάλυβα ανέρχονται σε 50 δισ. δολάρια και αποτελούν το 2% των εισαγωγών, και η επιβάρυνση από τους δασμούς υπολογίζεται σε 2.8 δισ. δολάρια. Ο φόβος για έκρηξη εμπορικού πολέμου διεθνώς προέρχεται από το γεγονός ότι η Ευρώπη δια της Επιτρόπου της Σεσίλια Μάλμστρομ δήλωσε ότι θα αναγκαστεί να λάβει αντίστοιχα αντίμετρα. Ήδη ο Πρόεδρος της Επιτροπής δήλωσε -ειρωνικά- την αντίστοιχη αύξηση στις εισαγωγές προϊόντων -συμβόλων όπως οι μηχανές Χάρλεϊ Ντάβιντσον, το Μπέρμπον και ..τις πορτοκαλάδες από την Φλώριδα.
Όμως ο φόβος για γενίκευση του «πολέμου» έγκειται στο γεγονός ότι η Ευρώπη, σκέφτεται να προβεί σε επιβολή δασμών σε τρίτες χώρες, ώστε να αντιμετωπίσει τα δικά της προβλήματα εισαγωγών χάλυβα από αυτές. Και ίσως και οι άλλοι θιγόμενοι να πράξουν το ίδιο. Θα έχουμε δηλαδή ένα ντόμινο που τελικά θα πλήξει και τις ΗΠΑ.
Το περίεργο είναι ότι τα μέτρα που εξαγγέλθηκαν δεν αφορούν την κύρια πηγή της αντιντάμπινγκ πολιτικής, δηλαδή την Κίνα, αλλά κατά κύριο λόγο φίλους και συμμάχους των ΗΠΑ, όπως ο Καναδάς, η Κορέα κ.α.
Μια άλλη παράπλευρη απώλεια του «πολέμου» θα είναι ο ΔΟΕ. Όπου μεταξύ των άλλων και ύστερα από επίπονες διαπραγματεύσεις ετών έχει υιοθετήσει μια σειρά κανόνων, με τους οποίους προβλέπονται διαδικασίες διαβούλευσης και επίλυσης διαφορών, που ο κ. Τραμπ αγνοεί. Με άλλα λόγια υπάρχει κίνδυνος να φτάσουμε σε σημείο που ο Οργανισμός αυτός, που δημιουργήθηκε για να κρατάει σε χαμηλά επίπεδα αντιπαράθεσης τους αντιδίκους, να απαξιωθεί. Και όλοι γνωρίζουμε τι σημαίνει εμπορικός πόλεμος χωρίς διαιτησία και κανόνες εμπορικής συμπεριφοράς. Θα ζήσουμε την εποχή που το κάθε κράτος κλεισμένο στους πύργους του πολεμούσε με πραγματικά όπλα για να απελευθερώσει τους δρόμους του εμπορίου. Κάποιοι πιο ψύχραιμοι ψιθυρίζουν ότι τα μέτρα θα εκκρεμούν μέχρι τις εκλογές στις Πολιτείες της «Αμερικανικής Σκουριάς».
Το πιο σημαντικό όμως από την ιστορία του χάλυβα είναι η διαρκής απαξίωση που επιχειρεί η αμερικανική διοίκησης στους εξισορροπητικούς θεσμούς που προέκυψαν μετά τον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο. Άλλοι κατηγορούνται για αναποτελεσματικότητα (ΟΗΕ), άλλοι για υπερβολική οικονομική συμμετοχή των ΗΠΑ (ΝΑΤΟ) κλπ. Μια επικίνδυνη πολιτική μια και ακόμη και σε θέματα που θα μπορούσε να πει κανείς ότι έχουν δίκιο οι Αμερικανοί, ο τρόπος χειρισμού τους δείχνει να ανατέλλει μια «εποχή Φαρ Ουέστ» στην παγκόσμια συνύπαρξη.
Η ανταπάντηση πάντως του Ντόναλντ Τραμπ στις δηλώσεις πρόσθετων αντίμετρων από την Ε.Ε. έλουσε με κρύο ιδρώτα τους Ευρωπαίους και ιδιαίτερα τους Γερμανούς και τους Γάλλους, μιας και στο στόχαστρο του Προέδρου μπήκε ο κλάδος της αυτοκινητοβιομηχανίας. Αλλά και πολλούς κλάδους της Αμερικανικής Οικονομίας που βλέπουν να μετακυλούν σε αυτούς τα βάρη τις αύξησης των δασμών, και ως εκ τούτου στην ανταγωνιστικότητά τους ή των αυξημένων τιμών που θα αναγκαστούν να πληρώσουν εκατομμύρια καταναλωτών, ή να απωλέσουν από τις μετοχές που κατέχουν. Το Χρηματιστήριο της Ν.Υόρκης έκανε την αρχή.
