Ας μιλήσουμε για Grexit

Του Βασίλη Σαμούρκα*

Ένας στους δύο Γερμανούς δηλώνουν σε δημοσκόπηση του κρατικού καναλιού ZDF πως είναι υπέρ της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ και επτά στους δέκα ότι δεν επιθυμούν καμία παραχώρηση της ΕΕ στην Ελλάδα. Μάλιστα το 65% δηλώνει πως ένα Grexit θα είχε ελάχιστες συνέπειες στην Ευρώπη αλλά και τη Γερμανία.

Σωστό ή λάθος; Υπάρχει πιθανότητα να υπολογιστεί σοβαρά το κόστος της εξόδου μιας αδύναμης οικονομίας –σαν την ελληνική- από το ευρώ; Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά οτιδήποτε. Μπορεί όμως να δει και να κρίνει με βάση τις προβλέψεις ανθρώπων της αγοράς αλλά και τις αντιδράσεις της στο άκουσμα πολύ πιο «βελούδινων» εξελίξεων από το Grexit καθεαυτό.

Η Deutsche Bank σε εσωτερικό της έγγραφο στα τέλη Μαρτίου είχε ειδικό κεφάλαιο για την Ελλάδα με τίτλο «Μην υποτιμάτε το Grexit», στο οποίο υποστήριζε ότι η έξοδος της Ελλάδας από το ενιαίο νόμισμα θα οδηγούσε σε μαζική πώληση κρατικών ομολόγων και αδυναμία ελέγχου της ήδη οριακά αναπτυσσόμενης ευρωπαϊκής οικονομίας.

Μάλιστα, ο φόβος για τη λεγόμενη «φούσκα» των ομολόγων κάνει όλο και πιο συχνά την εμφάνισή τους σε αμερικανικές, κυρίως, αναλύσεις. Γι’ αυτό και αρκετοί γνώστες της αγοράς δεν αγωνιούν πια για το «εάν» αλλά για το «πότε». Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας.

Το μαζικό ξεφόρτωμα ομολόγων άλλων αδύναμων οικονομικά χωρών της Ευρωζώνης είναι αυτό που τρέμει το μισό (και βάλε) Eurogroup. Οι υπουργοί Οικονομικών των χωρών-μελών της ΟΝΕ γνωρίζουν πολύ καλά τι θα σημάνει ένα τόσο ισχυρό νεύμα στους υποψήφιους κερδοσκόπους, όπως αυτό της αναγκαστικής εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ. Κατακόρυφη άνοδος των επιτοκίων δανεισμού, αβεβαιότητα για τον επόμενο που θα περπατήσει στο ίδιο μονοπάτι με την Ελλάδα, αναζήτηση εξιλαστήριων θυμάτων, πολιτική πόλωση και αβεβαιότητα· με τις ισπανικές εκλογές να έρχονται σε ελάχιστους μήνες.

Παρόλα αυτά, ορισμένοι παράγοντες της αγοράς επιμένουν ότι ένα Grexit δεν απειλεί την παγκόσμια οικονομική συνοχή. Το αφεντικό της Blackrock, Λάρι Φινκ, είχε δηλώσει το Μάιο ότι τυχόν παραχωρήσεις στην Ελλάδα θα ήταν πολύ πιο επιζήμιες απ’ ότι η έξοδος της από το ενιαίο νόμισμα. Κι αυτό γιατί, όπως είπε, οι Ισπανοί Podemos θα αναθαρρήσουν ζητώντας κι εκείνοι τα ίδια για τη χώρα τους, με αποτέλεσμα η Ευρωζώνη να απολέσει κάθε κυριαρχική δημοσιονομική πολιτική. Υποστήριξε, επίσης, ότι εφόσον το ελληνικό χρέος έφυγε από τα χέρια τραπεζών και ιδιωτών και πέρασε σε κράτη και θεσμούς, το τραπεζικό σύστημα θα αντέξει.

Την ίδια άποψη με τον Φινκ εξέφρασε και ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Ολιβιέ Μπλανσάρ. Ο Μπλανσάρ είπε στα τέλη Μαΐου ότι η Ευρωζώνη θα μπορούσε να επιβιώσει ένα Grexit και πως η ΕΚΤ είναι ικανή να κρατήσει σταθερή την ευρωπαϊκή οικονομία εάν συνέβαινε.

Οι εκτιμήσεις αυτές έγιναν πολύ κοντά στην 5η Ιουνίου, ημέρα όπου πολλοί σε ολόκληρο τον πλανήτη στοιχημάτιζαν πως η Ελλάδα δεν θα έχει τα χρήματα να πληρώσει τη δόση των 300 περίπου εκατομμυρίων ευρώ στο ΔΝΤ. Τελικά, ενώ οι ελληνικές αρχές δήλωσαν ότι τα χρήματα για τη δόση υπήρχαν, επέλεξαν να μην πληρώσουν το Ταμείο και να «πακετάρουν» όλες τις δόσεις του Ιουνίου, προκαλώντας εκνευρισμό και στην Κριστίν Λαγκάρντ, αλλά και στις αγορές.

Για πέντε συνεχείς συνεδριάσεις τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια υποχωρούσαν. Ο γερμανικός δείκτης DAX έχανε στις 8 Ιουνίου το 10% των υψηλών Απριλίου – κίνηση η οποία ερμηνεύτηκε ως «διόρθωση» του δείκτη από το απριλιανό «ταβάνι». Βρετανία, και Γαλλία έκλειναν κι εκείνες με πτώση, ενώ και ο σύνθετος πανευρωπαϊκός δείκτης Stoxx 600 σημείωνε εκείνη τη μέρα απώλειες που άγγιζαν το 1%. Επιπλέον, η αβεβαιότητα της πορείας της ελληνικής οικονομίας «έριχνε» τον δείκτη επενδυτικού κλίματος στην Ευρωζώνη τον Ιούνιο.

Η Παρασκευή 5 Ιουνίου είδε την ελληνική κυβέρνηση να μη πληρώνει το ΔΝΤ, μεταφέροντας τη δόση για τις 30 του μηνός κι αυξάνοντας τον εκνευρισμό σε όσους αναμένουν να δουν επιτέλους το τέλος στο πολύπαθο ελληνικό «σήριαλ».

Τα θετικά μηνύματα που βγήκαν λίγες μέρες μετά στην τριμερή Τσίπρα-Μέρκελ-Ολάντ με τη φημολογούμενη ελληνική πρόταση για εννεάμηνη επέκταση της δανειακής σύμβασης με εναλλακτικές μεθόδους χρηματοδότησης, ησύχασαν τις αγορές, μετέδωσαν σήμα σύγκλισης κι έφεραν ισχυρά κέρδη στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια ρίχνοντας το 10ετές της Γερμανίας ξανά κάτω από το 1% – το ίδιο πτωτικά κινήθηκαν και τα ομόλογα Ισπανίας, Ιταλίας και Πορτογαλίας. Είχε προηγηθεί την ίδια μέρα η γενναία αύξηση του ELA για τις ελληνικές τράπεζες κατά 2,3 δισ. ευρώ, κίνηση η οποία ερμηνεύτηκε ως δείγμα καλής συμπεριφοράς από τους κεντρικούς τραπεζίτες απέναντι στους διαπραγματευτές Ελλάδας και θεσμών.

Κι ύστερα ήρθε το μήνυμα του ΔΝΤ. Η αποστολή του έφυγε από τις Βρυξέλλες και οι θεωρίες περί Grexit βρήκαν ξανά μέσα σε λίγες ώρες το δρόμο τους στα πρωτοσέλιδα διεθνών οικονομικών εφημερίδων. Το Reuters έκανε λόγο για νέα «μυστικά σχέδια» αντιμετώπισης ελληνικής χρεοκοπίας και διακοπής του ELA για τις ελληνικές τράπεζες και ο εκνευρισμός επέστρεψε. Από άνοδο 8,16% στις 11 Ιουνίου, το Χρηματιστήριο Αθηνών οδηγήθηκε σε πτώση 5,92% την επόμενη μέρα. Εκνευρισμός επικράτησε όμως και στις μεγαλύτερες αγορές του πλανήτη. Με πτώση έκλεισαν Γερμανία (-1,20%), Βρετανία (-0,90%), Γαλλία (-1,41%), Ελβετία (-1,31%). Ο δείκτης Stoxx 600 σημείωσε απώλειες 0,92% στις 389,38 μονάδες, περιορίζοντας μόλις στο 0,1% τα εβδομαδιαία κέρδη του.

Κι αν κάποιος αναζητεί ακόμη δεδομένα και στοιχεία για το τι θα γίνει εάν συνεχιστεί να καλλιεργείται η θεώρηση ενός Grexit, το Reuters έβγαλε την ημέρα της μεταφοράς της πληρωμής του ΔΝΤ από την Ελλάδα, σειρά μυστικών εκθέσεων της ΕΚΤ σύμφωνα με τις οποίες η έξοδος της χώρας από το ευρώ θα στοιχίσει 1 τρισεκατομμύριο ευρώ. Για την Ιταλία το κόστος θα διαμορφωθεί μεταξύ 61,2 δισεκατομμυρίων έως 81 δισεκατομμυρίων ευρώ – το 4% του ΑΕΠ της χώρας. Για τη Γερμανία, το κόστος υπολογίζεται πως θα ανέλθει σε περισσότερα από 120 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ για τη Γαλλία θα διαμορφωθεί στα 90 δισεκατομμύρια ευρώ και για την Ισπανία στα 50 δισεκατομμύρια ευρώ.

Φυσικά, το όποιο κόστος για την Ελλάδα δεν μεταφράζεται απλώς σε ευρώ, αλλά στο υποτιθέμενο νέο νόμισμα το οποίο μόνο στη θεωρία απαιτεί μήνες σχεδιασμού και προετοιμασίας των τραπεζών για να το διοχετεύσουν στην αγορά μιας χώρας-μέλος της ΕΕ. Μέχρι τότε, η οικονομία θα κινείται με εναλλακτικό νόμισμα –είτε αυτό λέγεται IOU είτε κάτι άλλο- και κανείς δεν θα ξέρει πώς να διαχειριστεί μια κατάσταση η οποία απέχει πολύ από μια απλή νομισματική μετάβαση.

Επομένως, όλα τα δεδομένα δείχνουν πως καμιά πλευρά δεν επιθυμεί να κινηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση, καθώς ακόμη και η παραμικρή επίκλησή της απειλεί να σπάσει εκείνον τον λεπτό πάγο που βρίσκεται κάτω από τα πόδια τής -κατά Γιούνκερ- «αγελάδας». Μόνο που σε αυτήν την περίπτωση η αγελάδα δεν είναι μόνο η Ελλάδα, αλλά ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικονομικό οικοδόμημα.

*Ο Βασίλης Σαμούρκας είναι αρχισυντάκτης του FortuneGreece.com