Ας μιλήσουμε για την «καθαρή ενέργεια» στην Ελλάδα

Απο την Μάχη Τράτσα

Εδώ και καιρό, οι κάτοικοι στον δήµο Σητείας έχουν λόγο να χαίρονται. Τα τελευταία νέα, µάλιστα, φέρνουν ακόµα πιο αισιόδοξα µηνύµατα για το µέλλον. Δεν είναι και λίγο, στα χρόνια της οικονοµικής ύφεσης, µια κοινότητα περίπου 20.000 κατοίκων να καταφέρνει να έχει ετήσια έσοδα από Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) µεγαλύτερα του ενός εκατ. ευρώ.

Ο δήµαρχος της πόλης, Θοδωρής Πατεράκης, αναλύει τη δύσκολη εξίσωση που φέρνει πλούτο στον τόπο του. «Ο δήµος έχει το 2% σε τρία αιολικά πάρκα ισχύος 20 MW και η αναπτυξιακή εταιρεία µας συµµετέχει σε ένα απ’ αυτά µε 20%. Το συνολικό µέρισµα είναι 220.000 ευρώ τον χρόνο. Η αναπτυξιακή έχει και δικό της πάρκο ισχύος 1,7 MW, το οποίο αποφέρει καθαρό κέρδος γύρω 300.000 ευρώ το έτος» επισηµαίνει ο δήµαρχος µιλώντας στο Fortune. Πέρα, όµως, από τις επενδύσεις που έχει «χτίσει» η δηµοτική αρχή την τελευταία 15ετία, έχει λαµβάνειν και το ειδικό τέλος, που αντιστοιχεί στο 1,7% των ακαθάριστων πωλήσεων από τα περίπου 90 MW εγκατεστηµένων ανεµογεννητριών στην περιοχή. «Για το 2016 πήραµε 450.000 ευρώ. Επιπλέον, οι οικιακοί καταναλωτές στα χωριά όπου αναπτύσσονται τα αιολικά πάρκα παίρνουν το 1%.  Έτσι θα τους µοιραστεί περίπου 1,5 εκατ. ευρώ για το διάστηµα 2011-2015. Στην ουσία θα έχουν τζάµπα ρεύµα» σηµειώνει ο Θοδωρής Πατεράκης.

Οι άνθρωποι του δήµου, όµως, δεν επαναπαύεται. Κοντά στον Αθερινόλακκο θα κατασκευαστεί ένα ηλιοθερµικό σύστηµα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Όπως αναφέρει ο δήµαρχος, «προσδοκούµε µε την έναρξη λειτουργίας του, το 2020-2021, να αποδίδει στον δήµο περίπου 700.000 έως ένα εκατ. ευρώ τον χρόνο».

Το παράδειγµα της Σητείας «συµπυκνώνει» τις καλές πρακτικές που δειλά δειλά αρχίζουν να ξεδιπλώνονται σε αρκετές περιοχές της χώρας (στην Εύβοια, τη Λέσβο, την Πελοπόννησο κ.ά.), ξεπερνώντας τα όποια εµπόδια θέτει η νοµοθεσία, την έλλειψη πολιτικού σχεδιασµού και οράµατος, τις αγκυλώσεις της δηµόσιας διοίκησης και τη γραφειοκρατία. Η παγκόσµια τάση απανθρακοποίησης της κατανάλωσης ηλεκτρισµού, µε την ευρεία εγκατάσταση ΑΠΕ, αποτυπώνεται, σε µικρότερη κλίµακα, και στην Ελλάδα, µια χώρα πλούσια σε ήλιο και σε άνεµο.

Η κυβέρνηση ευαγγελίζεται την πρόθεση στήριξης τέτοιων επενδύσεων, µε τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργο Σταθάκη, να µιλά από το βήµα της Βουλής, κατά τη συζήτηση για τα ενεργειακά, για δύο βασικούς πυλώνες: το ενεργειακό µείγµα και τη διείσδυση των ΑΠΕ µε παράλληλη εξοικονόµηση ενέργειας.

Ωστόσο, οι επενδύσεις σε ΑΠΕ αντιµετωπίζουν συχνά αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες, καθώς η ενηµέρωση των πολιτών είναι ανύπαρκτη. Όπως αναφέρει ο υπεύθυνος ενεργειακής και κλιµατικής πολιτικής της WWF Ελλάς, Νίκος Μάντζαρης, το τελικό αποτέλεσµα είναι να διαιωνίζεται η εξάρτηση της χώρας από τα ορυκτά καύσιµα. «Είναι χαρακτηριστικό ότι, στη Ρόδο, χτίζεται θερµοηλεκτρικός πετρελαϊκός σταθµός, στη Φλώρινα σχεδιάζεται η λιγνιτική µονάδα Μελίτη ΙΙ, ενώ κατασκευάζεται και η Πτολεµαΐδα V, η νέα λιγνιτική µονάδα της ΔΕΗ, παρά το γεγονός ότι χωρίς δωρεάν δικαιώµατα εκποµπών ρύπων καθίσταται οικονοµικά ασύµφορη» αναφέρει.

Άλλωστε, και ο ίδιος ο πρόεδρος της ΔΕΗ, Μανώλης Παναγιωτάκης, παραδέχεται ότι τα µερίδια της ΔΕΗ Ανανεώσιµες είναι πολύ χαµηλά, καθώς έχει µόνον το 3% της αγοράς των ΑΠΕ. Εντούτοις, σύµφωνα µε τον ίδιο, η επιχείρηση επεξεργάζεται ένα νέο business plan επιδιώκοντας να µετατραπεί σε βασικό «παίκτη» στον χώρο των ΑΠΕ, αξιοποιώντας και άλλες µορφές, όπως τη γεωθερµία, για την οποία τις προηγούµενες δεκαετίες η ΔΕΗ είχε ξοδέψει περί τα 62 εκατ. ευρώ για έρευνες, οι οποίες έµειναν στα συρτάρια.

Η EBRD ενέκρινε κονδύλια ύψους 300 εκατ. ευρώ, στο πλαίσιο επενδύσεων σε ΑΠΕ στην Ελλάδα.

Είναι ελκυστικές οι επενδύσεις ΑΠΕ στην Ελλάδα;

Θεωρητικά οι επενδύσεις σε ΑΠΕ είναι ελκυστικές, «µιας και ο ήλιος και ο άνεµος είναι ακόµη εδώ», όπως λέει ο διευθύνων σύµβουλος της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, Μανώλης Μαραγκουδάκης. Όµως, η περαιτέρω επενδυτική αξιοποίηση του υψηλού δυναµικού τους, σύµφωνα µε τον ίδιο, εξαρτάται από µια σειρά αναγκαίων προϋποθέσεων, όπως είναι:

• Η δραστική µείωση στις καθυστερήσεις των συµβολαιοποιηµένων πληρωµών προς τους υφιστάµενους σταθµούς ΑΠΕ από τον ΛΑΓΗΕ (έχουν ξεπεράσει τους επτά µήνες).

• Η αποφυγή νέων αναδροµικών περικοπών στις ταρίφες των ΑΠΕ, καθώς και επιβολής νέων τελών και φόρων.

• Η επιτάχυνση της εφαρµογής του νέου νοµοθετικού πλαισίου για τις ΑΠΕ (Ν. 4414/2016) και για τον µετασχηµατισµό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (Ν. 4425/2016).

• Η επιτάχυνση της (ήδη καθυστερηµένης) ανάπτυξης των διασυνδέσεων των νησιών µε το ηπειρωτικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, ιδιαίτερα των Κυκλάδων και της Κρήτης. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα να αξιοποιηθεί το ανεκµετάλλευτο ανανεώσιµο δυναµικό των νησιών, να αποσυρθούν οι ακριβοί, πεπαλαιωµένοι και ρυπογόνοι πετρελαϊκοί σταθµοί που λειτουργούν εκεί και να αποσυµφορηθούν οι θερµικοί σταθµοί της ηπειρωτικής χώρας.

• Η προώθηση ώριµων τεχνολογιών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας.

Για τον δεσµευτικό εθνικό στόχο του 18% ενέργεια από ΑΠΕ το 2020 απαιτούνται 2.200-2.700 MW νέων ΑΠΕ µέσα στην επόµενη τριετία. «Τα νέα MW µπορούν να καλυφθούν από τα έργα ΑΠΕ που έχουν ήδη δεσµευτικές οριστικές προσφορές σύνδεσης (2.647 MW). Βέβαια, υπό τις προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω» σηµειώνει ο Μανώλης  Μαραγκουδάκης.

Πάντως, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ – EBRD) ενέκρινε τον περασµένο Μάρτιο χρηµατοδοτήσεις ύψους 300 εκατ. ευρώ, στο πλαίσιο επενδύσεων σε ΑΠΕ στην Ελλάδα.

Αυτοπαραγωγή ηλεκτρισµού µε συμμάχους τον ήλιο και τον αέρα

Ο νόµος για την αυτοπαραγωγή µε ενεργειακό συµψηφισµό (παραγόµενης – καταναλισκόµενης ενέργειας, γνωστή ως netmetering) άνοιξε έναν νέο δρόµο, στο τέλος του 2014, αλλά µε αρκετά εµπόδια. Σύµφωνα µε στοιχεία του Διαχειριστή του Ελληνικού Δικτύου Διανοµής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ), έως σήµερα έχουν υλοποιηθεί  527 συνδέσεις φωτοβολταϊκών συστηµάτων µε ενεργειακό συµψηφισµό συνολικής ισχύος 7,15 MW.

Οι επιδόσεις στον τοµέα απέχουν σηµαντικά από τις προσδοκίες, και το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει επεξεργαστεί ορισµένες αλλαγές για την καθιέρωση σε νοµικά πρόσωπα και σε κατ’ επάγγελµα αγρότες του εικονικού συµψηφισµού (συµψηφισµός της παραγόµενης ηλεκτρικής ενέργειας µε όση καταναλώνεται σε εγκαταστάσεις του αυτοπαραγωγού, που δεν βρίσκονται στον ίδιο χώρο µε τον σταθµό ΑΠΕ).

Αναµένοντας τη σχετική υπουργική απόφαση για να συνδεθεί, ήδη, σύµφωνα µε τον υπεύθυνο της Greenpeace για την ενέργεια, Δηµήτρη Ιµπραήµ, ένα πρώτο σύστηµα 10 kWp, που θα αξιοποιήσει την εικονική αυτοπαραγωγή, έχει εγκατασταθεί µε δωρεά της οργάνωσης σε οροφή του 18ου Δηµοτικού Σχολείου Θεσσαλονίκης, προκειµένου να καλύπτει τις ανάγκες µιας κοινωνικής δοµής του δήµου.

«Εν δυνάµει, εφόσον αρθούν κάποια εµπόδια και αποκατασταθεί ένα κλίµα επενδυτικής εµπιστοσύνης στη χώρα, η αγορά συστηµάτων αυτοπαραγωγής και ιδιοκατανάλωσης µπορεί να σταθεροποιηθεί στα 50 MW ετησίως» υπογραµµίζει ο πρόεδρος του Συνδέσµου Εταιρειών Φωτοβολταϊκών,
δρ Σωτήρης Καπέλλος.

Γενικότερα, τα φωτοβολταϊκά καλύπτουν σήµερα το 7% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, όπως αναφέρει ο σύµβουλος του Συνδέσµου Εταιρειών Φωτοβολταϊκών (ΣΕΦ), Στέλιος Ψωµάς. Σε λειτουργία ανά τη χώρα βρίσκονται φωτοβολταϊκοί σταθµοί ισχύος 2.611 ΜW.

Για τον δεσμευτικό στόχο του 18% ενέργεια από ΑΠΕ το 2020 απαιτούνται 2.200-2.700 MW νέων ΑΠΕ μεσα στην επόμενη τριετία.

Εξοικονόµηση ενέργειας και ενεργειακή αποδοτικότητα

Τα τελευταία χρόνια γίνονται µικρά βήµατα προς την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόµηση ενέργειας. Με τα νούµερα να δείχνουν σηµαντική µείωση της κατανάλωσης ενέργειας, η µεγαλύτερη απώλεια αποδίδεται στην οικονοµική ύφεση. Η αλήθεια είναι ότι η χώρα µας είναι τέταρτη, αλλά από το τέλος, στην επίτευξη πραγµατικής εξοικονόµησης ενέργειας από το 1990 ανάµεσα στις 28 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γι’ αυτό έχει βρεθεί πολλές φορές υπόλογη στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Η εξοικονόµηση ενέργειας στα κτίρια αναµένεται να προχωρήσει µε το νέο πρόγραµµα χρηµατοδότησης «Εξοικονοµώ κατ’ οίκον ΙΙ». Ωστόσο, και αυτό, παρά τις βελτιώσεις σε σχέση µε το προηγούµενο πρόγραµµα, παραµένει ανεπαρκές όσον αφορά τον συνολικό του προϋπολογισµό. Υπολογίζεται πως θα αναβαθµιστούν περίπου 40.000 κατοικίες, όταν στην Ελλάδα εκτιµάται πως έχουµε 6.384.353 κτίρια κατοικίας η πλειονότητα των οποίων είναι ιδιαίτερα χαµηλής ενεργειακής κατηγορίας. Πάντως, τα οφέλη, όπως έδειξε το προηγούµενο πρόγραµµα, είναι µεγάλα. Από 40.000 ολοκληρωµένα έργα, εξοικονοµήθηκαν 653 GWh πρωτογενούς ενέργειας και δηµιουργήθηκαν 10.000 νέες θέσεις εργασίας.

Όσον αφορά τα δηµόσια κτίρια, το Κέντρο Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας εκτιµά ότι είναι περίπου 70.000 κτίρια και οι ετήσιες ενεργειακές δαπάνες τους πάνω από 450 εκατ. ευρώ.

Μια προσπάθεια προς τη βελτίωση της ποιότητας της παρεχόµενης ενέργειας στο δίκτυο διανοµής αποτελεί η τοποθέτηση 200.000 «έξυπνων» µετρητών. Ωστόσο, η υπογραφή της σύµβασης για το πιλοτικό έργο της εγκατάστασής τους, κυρίως σε οικιακούς καταναλωτές, δεν έχει πραγµατοποιηθεί, λόγω της µεγάλης καθυστέρησης που προέκυψε εξαιτίας ενστάσεων και προσφυγών στη Δικαιοσύνη. «Ωστόσο, έχει ολοκληρωθεί η εγκατάσταση µετρητών προηγµένης µέτρησης σε όλους τους πελάτες µε ισχύ άνω των 55 KVA, οι οποίοι αντιστοιχούν στο 48% της διανεµόµενης ενέργειας» αναφέρει ο πρόεδρος και  διευθύνων σύµβουλος του ΔΕΔΔΗΕ, Νικόλαος Χατζηαργυρίου.

Η Τήλος, η Σίφνος και τα «έξυπνα» νησιά

Η Τήλος βρίσκεται προ των πυλών της εγκατάστασης του πρώτου πρότυπου υβριδικού συστήµατος ΑΠΕ µε µπαταρία στη Μεσόγειο, το οποίο προβλέπεται να καλύπτει το 85% των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια του νησιού. Υλοποιείται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράµµατος Horizon 2020, υπό την αιγίδα του ΑΕΙ Πειραιά Τ.Τ., µε τη συµµετοχή του ΔΕΔΔΗΕ, της εταιρείας ΑΠΕ Eunice και της οργάνωσης WWF Ελλάς. Θα αποτελείται από µια ανεµογεννήτρια ισχύος 800 KW και ένα φωτοβολταϊκό ισχύος 160 ΚW, ενώ δύο µπαταρίες θα αποθηκεύουν την περίσσεια ενέργειας και θα την αποδίδουν στο σύστηµα σε ώρες έλλειψης ηλιοφάνειας και χαµηλών ανέµων.

Υπό εξέλιξη βρίσκεται αντίστοιχο έργο στον Άγιο Ευστράτιο και σε φάση ολοκλήρωσης το υβριδικό έργο στην Ικαρία (1,05 MW υδροηλεκτρικό, 3 MW αντλησιοταµίευση, 2,7 MW αιολικό). Παράλληλα, όπως επισηµαίνει ο Νικόλαος Χατζηαργυρίου, ο ΔΕΔΔΗΕ έχει εντάξει στον επιχειρησιακό του σχεδιασµό (2015-2020) 12 έργα, ένα εκ των οποίων είναι το «έξυπνο νησί». Στο νησί-πιλότος που θα επιλεγεί θα αναπτυχθεί σύστηµα παραγωγής, διαχείρισης και αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε πάνω από το 60% των ετήσιων ενεργειακών του αναγκών να καλύπτονται από ΑΠΕ.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Fortune Ιουνίου που κυκλοφορεί