Ας μιλήσουμε για την Τεχνητή Νοημοσύνη στην Ελλάδα

Μελετώντας την πορεία της ελληνικής ψηφιακής μετάβασης σήμερα, ξεκινάμε με ένα καλό και ένα κακό νέο. Το καλό είναι ότι, με βάση την ετήσια έκθεση του Παρατηρητηρίου Ψηφιακού Μετασχηματισμού του ΣΕΒ για το 2021, η χώρα μας κέρδισε δύο θέσεις στην ευρωπαϊκή κατάταξη ψηφιακής ωριμότητας σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Το κακό είναι ότι βρισκόμαστε μόλις στην 25η θέση της ΕΕ. «Η χρήση τεχνολογιών αιχμής όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) παραμένει περιορισμένη» αναφέρει στο Fortune ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής του ΣΕΒ, δρ Γιώργος Ξηρογιάννης.

Για να κατανοήσουμε την αναγκαιότητα της άμεσης ενσωμάτωσης των τεχνολογιών της τεχνητής νοημοσύνης από τις επιχειρήσεις, αρκεί να μελετήσουμε τα βασικά στοιχεία που ανέδειξε η μελέτη της Accenture σε συνεργασία με τη Microsoft για την Ελλάδα το 2019 με τίτλο Greece: With an AI to the Future. Η έρευνα έδειξε ότι η αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης μπορεί να οδηγήσει σωρευτικά σε άνοδο του ΑΕΠ κατά 195 δισ. δολάρια στα επόμενα 15 χρόνια (από το 2020 έως το 2035). Μάλιστα, το 85% των ερωτηθέντων στελεχών δήλωσε ότι το ΑΙ παρουσιάζει τεράστιες ευκαιρίες στην ανάπτυξη νέων προϊόντων, υπηρεσιών και επιχειρηματικών ιδεών.

Την ίδια στιγμή, 73% προβλέπει ότι το ΑΙ θα αλλάξει τη φύση του ανταγωνισμού, ενώ 71% εκφράζει την αγωνία ότι εάν η εταιρεία τους δεν αξιοποιήσει συστηματικά τις δυνατότητες που προσφέρει το ΑΙ, θα κληθεί να αντιμετωπίσει ένα ισχυρό ανταγωνιστικό μειονέκτημα. Όμως, όπως σημειώνει στο Fortune ο επικεφαλής Κέντρου Καινοτομίας Applied Intelligence της Accenture στην Ελλάδα, δρ Γιώργος Πασσαλής, βάσει πρόσφατων στοιχείων της Eurostat, μόλις το 7% των εταιρειών με 10+ εργαζόμενους έχουν ενσωματώσει κάποια εφαρμογή AI στη λειτουργία τους. Ο δρ Ξηρογιάννης, από την πλευρά του, υπενθυμίζει πως οι μετρήσεις του ΣΕΒ επιβεβαιώνουν ότι οι επιχειρήσεις που επενδύουν συστηματικά σε λύσεις τεχνητής νοημοσύνης εμφανίζουν περιθώρια κέρδους έως και 17% υψηλότερα από τον ανταγωνισμό, έχουν υψηλότερη απόδοση επένδυσης κατά 5-7 μονάδες, αλλά και μείωση των δαπανών R&D κατά 10%-25%. «Ειδικά οι βιομηχανίες μπορούν να βελτιώσουν την αποδοτικότητα παραγωγής έως 5%, να μειώσουν τον χρόνο μέχρι τη διάθεση προϊόντων τουλάχιστον 10% και να αυξήσουν την κερδοφορία κατά 13%. Ομοίως, οι επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου μειώνουν τα αποθέματά τους κατά 20%, έχουν δύο εκατ. λιγότερες επιστροφές προϊόντων τον χρόνο, μειώνουν τον χρόνο αποθεματοποίησης κατά 30% και αυξάνουν τις online πωλήσεις τους κατά 30%».

Κατανοώντας καλύτερα την Τεχνητή Νοημοσύνη

«Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι πλέον σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας». Η πρόταση του δρος Πασσαλή περιγράφει με ακρίβεια πόσο ευρεία είναι η χρήση αυτής της τεχνολογίας από όλους μας. «Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία χρησιμοποιούν σχετικές μεθόδους για την προβολή κατάλληλου περιεχομένου βάσει της συμπεριφοράς και των προτιμήσεών μας. Ομοίως, επιτυχημένα παραδείγματα εφαρμογής του ΑΙ εντοπίζουμε στη χρήση εικονικών βοηθών για την ολοκλήρωση μιας παραγγελίας, στον υπολογισμό της διάρκειας μιας διαδρομής στο κινητό (Google Maps) ή στις συστάσεις που λαμβάνουμε από το Netflix, το Spotify και την Amazon για να επιλέξουμε ταινία, μουσικό κομμάτι ή προϊόντα» προσθέτει ο επικεφαλής Κέντρου Καινοτομίας Applied Intelligence της Accenture στην Ελλάδα. Η ικανότητα της τεχνητής νοημοσύνης να μαθαίνει, γνωστή ως μηχανική μάθηση (Machine Learning), είναι θεμελιώδης.

Το γεγονός ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αποφασίζει, μέσω της ανάλυσης δεδομένων, ποιες ενέργειες απαιτούνται για την ολοκλήρωση μιας εργασίας χωρίς να απαιτείται ο εκ των προτέρων προγραμματισμός της, είναι αναμφισβήτητα το σημείο που τη διαφοροποιεί από τις υπόλοιπες μορφές αυτοματισμού. Γι’ αυτό και ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής του ΣΕΒ, δρ Ξηρογιάννης, σημειώνει ότι η πρόοδος στις τεχνολογίες αιχμής έχει οδηγήσει στη διαθεσιμότητα πολυάριθμων λύσεων, εύκολα προσαρμόσιμων στις ανάγκες κάθε επιχείρησης.

«Χρησιμοποιώντας την τεχνητή νοημοσύνη, τη μηχανική μάθηση και τους αλγόριθμους, οι επιχειρήσεις μπορούν αφενός μεν να αναγνωρίσουν καταναλωτικά χαρακτηριστικά και συμπεριφορές, στοιχεία τα οποία μπορούν να δώσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, και αφετέρου να αναπτύξουν καινοτόμα προϊόντα» συμπληρώνει ο Νικόλαος Μυλωνάς, ομότιμος καθηγητής στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών στο ΕΚΠΑ και διευθυντής του Κέντρου Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας «Αρχιμήδης», το οποίο ξεκίνησε τη λειτουργία του στο ΕΚΠΑ το ακαδημαϊκό έτος 2019-2020, με αποστολή να συνδέσει την ερευνητική κοινότητα με τη βιομηχανία και παράλληλα να εκκολάψει τις καλύτερες επιχειρηματικές ιδέες της πανεπιστημιακής κοινότητας από τις οποίες εν δυνάμει θα δημιουργηθούν νεοφυείς επιχειρήσεις.

Ο ανταγωνισμός δεν αφήνει περιθώρια καθυστερήσεων

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι εταιρείες που εφαρμόζουν την τεχνητή νοημοσύνη σε εκτεταμένη κλίμακα απολαμβάνουν τρεις φορές μεγαλύτερη απόδοση των επενδύσεών τους σε σύγκριση με όλες όσες εμμένουν σε πιλοτικό στάδιο. Με αυτήν τη διαπίστωση, ο δρ Πασσαλής δείχνει πόσο σημαντικό είναι να μη χαθεί το «τρένο» της ψηφιακής μετάβασης. Οι αναλύσεις του Παρατηρητηρίου Ψηφιακού Μετασχηματισμού του ΣΕΒ δείχνουν ότι οι επενδύσεις των ελληνικών επιχειρήσεων συνήθως εστιάζουν σε τεχνολογικά συστήματα ξεπερασμένων δυνατοτήτων. Ως αποτέλεσμα, υπογραμμίζει ο δρ Ξηρογιάννης, η χρήση τεχνολογιών αιχμής όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, παραμένει περιορισμένη.

Με βάση τα στοιχεία του ΣΕΒ, μέχρι πρόσφατα μόνο το 3% των επιχειρήσεων της χώρας μας αξιοποιούσε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, έναντι 40% στις υπόλοιπες αναπτυγμένες χώρες. Η χρήση εργαλείων ανάλυσης μεγάλου όγκου δεδομένων είναι καλύτερη, με το 13% των ελληνικών επιχειρήσεων να έχει αποκτήσει σχετικά εργαλεία και την Ελλάδα να βρίσκεται κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 14%. Ωστόσο, η χρήση τους παραμένει περιστασιακή, καθώς μόνο το 39% των επιχειρήσεων διαθέτει κουλτούρα και διαδικασίες λήψης διοικητικών αποφάσεων που βασίζονται σε ανάλυση δεδομένων. Μάλιστα, τα 2/3 των επιχειρήσεων περιορίζουν τη συλλογή και την ανάλυση δεδομένων σε μια πολύ μικρή ομάδα εργαζομένων, ενώ το 67% των ανώτερων διοικήσεων στους μεγαλύτερους οργανισμούς δεν επικροτεί την ροή δεδομένων μεταξύ διαφορετικών μονάδων εντός της επιχείρησης.
Σύμφωνα με έρευνα της Accenture στις ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια της πανδημίας πάνω από τις μισές εταιρείες αύξησαν τις επενδύσεις τους στο ΑΙ. «Και αυτό είναι μόνο μια αρχή», λέει ο δρ Πασσαλής. «Για να μη μείνουν πίσω από τον ανταγωνισμό, οι οργανισμοί θα πρέπει να υιοθετήσουν μια νέα προσέγγιση και νοοτροπία απέναντι στο ΑΙ, η οποία πρέπει να ξεκινά από τα ηγετικά στελέχη, και να αποκτήσουν βαθύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το ΑΙ μπορεί να δημιουργήσει αξία για όλους, εντός και εκτός επιχείρησης».

Eξειδικευμένη έρευνα και startups δείχνουν τον δρόμο

Η διευθύντρια του Τομέα Καινοτομίας του ΣΕΒ, Μάγκυ Αθανασιάδη, θέτει στο Fortune ένα δεδομένο που πρέπει να λάβουμε πολύ σοβαρά υπόψη. Όπως σημειώνει, η ανάπτυξη συνεργασιών των επιχειρήσεων με ερευνητικές ομάδες και startups μπορεί να φέρει ταχύτερη ενσωμάτωση των τεχνολογιών αιχμής.

Όπως παρατηρεί, από την πλευρά του, o Νικόλαος Μυλωνάς, πολλές επιχειρήσεις δεν έχουν πρόσβαση στις εξειδικευμένες γνώσεις που απαιτούνται για την αξιοποίηση του πλήθους ψηφιακών δεδομένων που συγκεντρώνουν. «Αυτό το βλέπουμε και εμείς στο πλαίσιο του Γραφείου Μεταφοράς Τεχνολογίας του “Αρχιμήδη” στο οποίο απευθύνονται ελληνικές επιχειρήσεις που αναζητούν εξειδικευμένες γνώσεις εντός του ΕΚΠΑ». Για αυτό, εξηγεί, στο πλαίσιο μιας πιο ανοικτής προσέγγισης αναζητούν λύσεις μεταξύ ακαδημαϊκών ιδρυμάτων αλλά και νεοφυών επιχειρήσεων. «Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ελληνική Accusonus, η οποία αναπτύσσει λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης και ψηφιακά εργαλεία επεξεργασίας ήχου, και πρόσφατα εξαγοράστηκε από το Facebook». Μάλιστα, πάνω στο θέμα των συνεργασιών, η Μάγκυ Αθανασιάδη κάνει μια διαπίστωση την οποία καλό θα ήταν να λάβουν σοβαρά υπόψη οι επιχειρηματικοί ηγέτες: «Μέσα από τέτοιες συνεργασίες, οι εδραιωμένες εταιρείες υιοθετούν ταχύτερα καινοτόμες λύσεις, ενώ παράλληλα εκσυγχρονίζουν την  κουλτούρα και τον τρόπο λειτουργίας τους».

Μια ακόμη φιλόδοξη πρωτοβουλία στον δρόμο για την υιοθέτηση των σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων αποτελεί η ίδρυση του Κέντρου Τεχνητής Νοημοσύνης «Αρχιμήδης» από την Επιτροπή «Ελλάδα 2021» και το Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά» (σ.σ. συνωνυμία με το Κέντρο Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας «Αρχιμήδης» του ΕΚΠΑ). Το εγχείρημα που ανακοινώθηκε στο τέλος του 2021 αποτελεί μια πρωτοβουλία τριών κορυφαίων Ελλήνων επιστημόνων, του Χρίστου Παπαδημητρίου, του Κωνσταντίνου Δασκαλάκη και του Τίμου Σελλή, και έχει βασικό στόχο να φέρει Έλληνες ερευνητές και πανεπιστήμια σε άμεση επαφή με ερευνητικά προγράμματα και ειδικούς από όλο τον κόσμο.

«Το εξαιρετικά σημαντικό και με παγκόσμια αναγνώριση έργο των Παπαδημητρίου, Δασκαλάκη και Σελλή αποτελεί το σημαντικότερο κεφάλαιο της Μονάδας “Αρχιμήδης”», αναφέρει στο Fortune ο Ιωάννης Εμίρης, πρόεδρος και γενικός διευθυντής του ΕΚ «Αθηνά». «Να αναφέρω χαρακτηριστικά ότι ήδη έχουν κινητοποιήσει 30 διεθνούς φήμης επιστήμονες, οι οποίοι με χαρά έχουν αποδεχθεί να συνεργαστούν ως επιβλέποντες καθηγητές και επισκέπτες ερευνητές με το ινστιτούτο».

«Μαζί με τον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη και τον Χρίστο Παπαδημητρίου είχαμε οραματιστεί τη δημιουργία μιας Ερευνητικής Μονάδας για την “Τεχνητή Νοημοσύνη, την Επιστήμη Δεδομένων και τους Αλγορίθμους”. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που θα ενεργοποιήσει και θα αξιοποιήσει το ελληνικό ερευνητικό δυναμικό σε αυτόν τον κρίσιμο τομέα στην Ελλάδα και το εξωτερικό και θα βάλει την Ελλάδα στην αιχμή του δόρατος της παγκόσμιας τεχνολογικής πρωτοπορίας», λέει στο Fortune ο δρ Τίμος Σελλής, υπεύθυνος της Μονάδας «Αρχιμήδης». Όπως σημειώνει, έπειτα από την έγκριση ένταξης στο Ταμείο Ανάκαμψης με χρηματοδότηση άνω των 21 εκατ. ευρώ για την πρώτη πενταετία, η επίσημη λειτουργία θα ξεκινήσει την άνοιξη του 2022, ενώ αμέσως μετά θα προκηρυχθούν οι πρώτες προσκλήσεις ενδιαφέροντος για έμπειρους και νέους ερευνητές. Οι πρώτες ομάδες που θα συσταθούν θα ξεκινήσουν να εργάζονται το φθινόπωρο του 2022. Φιλοδοξία του δρος Σελλή και της ομάδας των επιστημόνων που ξεκίνησαν την πρωτοβουλία αυτή είναι «η δημιουργία ενός πανελλήνιας εμβέλειας κόμβου, που θα προσφέρει υψηλού επιπέδου ευκαιρίες σε νέους και ώριμους ερευνητές για συνεργασία προς όφελος της χώρας». Σημειώνει, δε, ότι η επιλογή των τεχνολογικών πεδίων της τεχνητής νοημοσύνης, της επιστήμης δεδομένων και των αλγορίθμων θα οδηγήσει, πρώτον, σε μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη υψηλών αποδόσεων και εντατικής αξιοποίησης του δυναμικού ταλέντων και, δεύτερον, η καλλιέργεια τακτικών και απρόσκοπτων συνεργειών μεταξύ της ελληνικής ακαδημαϊκής διασποράς και του εγχώριου ταλέντου θα συμβάλει στη μείωση του brain drain, που παρατηρείται έντονα τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα.

Δρ Γιώργος Πασσαλής

Πριν από δύο χρόνια, οι περισσότεροι οργανισμοί πειραματίζονταν απλά με την Τεχνητή Νοημοσύνη. Κάποιοι οργανισμοί την χρησιμοποιούσαν για να μετασχηματίσουν μέρη των επιχειρήσεών τους, αλλά λίγοι άρχισαν να επεκτείνουν την εφαρμογή της σε ολόκληρο το φάσμα της επιχειρηματικής οργάνωσης και λειτουργίας. Στη συνέχεια, ήρθε η πανδημία και εν μια νυκτί ορισμένες εταιρείες επένδυσαν δυναμικά στο cloud και το ΑΙ, εξελίσσοντας την κουλτούρα τους και δημιουργώντας ένα σημαντικό ανταγωνιστικό χάσμα.

Μάγκυ Αθανασιάδη

Για την ταχύτερη ενσωμάτωση τεχνολογιών αιχμής από τις επιχειρήσεις είναι σημαντική η ανάπτυξη συνεργασιών με ερευνητικές ομάδες και startups. Ο ΣΕΒ για τον σκοπό αυτό έχει δημιουργήσει την πρωτοβουλία Innovation Ready. Οι νεοσύστατες εταιρείες μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε ανεκτίμητους πόρους, εγκαταστάσεις και πληροφορίες για την αγορά. Οι εδραιωμένες εταιρείες μέσα από τέτοιες συνεργασίες υιοθετούν ταχύτερα καινοτόμες λύσεις, ενώ παράλληλα εκσυγχρονίζουν την κουλτούρα και τον τρόπο λειτουργίας τους.

Δρ Γιώργος Ξηρογιάννης

Οι επιχειρήσεις πρέπει αρχικά να προσδιορίσουν ποιο είναι το πρόβλημα που επιθυμούν να ανατρέψουν ή ποιες διαδικασίες επιδιώκουν να βελτιώσουν. Φυσικά, κάτι τέτοιο πρέπει να είναι συναφές με τη συνολική επιχειρησιακή στρατηγική. Ακολούθως, απαραίτητο βήμα είναι ο προσδιορισμός των πηγών των δεδομένων, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την «εκπαίδευση» και λειτουργία των συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης.

Νικόλαος Μυλωνάς

Η σύνδεση των πανεπιστημίων με τις επιχειρήσεις είναι το μεγάλο ζητούμενο. Είναι μια αλλαγή που σπάει τα δεσμά και την απομόνωση των ερευνητών αποκλειστικά στα εργαστήριά τους. Σήμερα, η σύνδεση της έρευνας με τη βιομηχανία απέχει πολύ από το επιθυμητό επίπεδο. Τώρα, όμως, ήρθε η κατάλληλη εποχή να ξεπεραστεί και στο επίπεδο των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων τα οποία όλα ανεξαιρέτως δημιουργούν εντός τους τρέχοντος έτους γραφεία μεταφοράς τεχνολογίας μέσα από χρηματοδότηση από τα υπουργεία Ανάπτυξης και Παιδείας.

Ιωάννης Εμίρης, δρ Τίμος Σελλής

Η πανδημία ανέδειξε τον ρόλο των νέων τεχνολογιών στην καθημερινότητά μας και διεύρυνε την χρήση τους σε όλες τις ηλικίες. Αντίστοιχα, ενισχύθηκε ο ρόλος των αλγορίθμων στη ζωή μας, με αποτέλεσμα αρκετές λειτουργίες να ψηφιοποιηθούν σε μεγάλο βαθμό (λιανική πώληση, ψυχαγωγία, ψηφιακές υπηρεσίες). Αυτή η εξέλιξη τόνισε το ζήτημα της διαφάνειας των αλγορίθμων Τεχνητής Νοημοσύνης και της εμπιστοσύνης που μπορεί να επιδείξει ο πολίτης προς τις αυτοματοποιημένες μεθόδους αποφάσεων.

*Το άρθρο δημοσιεύεται στο νέο Fortune που κυκλοφορεί στα περίπτερα

*Κεντρική φωτογραφία: Science Photo Library via AFP/ VISUAL HELLAS