Ατυχήματα και καταστροφές – Τι κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση

Του Παναγιώτη Αλεβαντή*

Διαβάζουμε καθημερινά για ατυχήματα στο δρόμο, στο σπίτι, στη δουλειά. Αλλά και για επιδημίες ή και καταστροφές που απειλούν την υγεία μας, τη ζωή μας και συχνά την περιουσία μας. Αλήθεια τι κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση για να μας προφυλάξει από τα καθημερινά ατυχήματα αλλά και από τις μεγάλες καταστροφές;

Επίκεντρο η πρόληψη

Σύμφωνα με τις Συνθήκες, κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή όλων των πολιτικών και δράσεων της Ένωσης, πρέπει να εξασφαλίζεται υψηλού επιπέδου προστασία της υγείας του ανθρώπου. Στο επίκεντρο της δράσης της Ένωσης βρίσκεται φυσικά η πρόληψη και η αποτροπή των πηγών κινδύνου για την σωματική και ψυχική υγεία.

Έτσι, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, υπάρχει ήδη σημαντική ενωσιακή νομοθεσία στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων μέσω της λεπτομερούς επισήμανσης τους και της ιχνηλασιμότητας της προέλευσής τους. Υπάρχουν επίσης δίκτυα έγκαιρης προειδοποίησης για τα επικίνδυνα τρόφιμα, για κάθε είδους προϊόν που παρουσιάζει επικίνδυνα για τη ζωή και την υγεία ελαττώματα καθώς και για τις επικίνδυνες μεταδοτικές ασθένειες, όπως η γρίπη, που μπορεί να εξελιχθούν σε επιδημίες ή πανδημίες.

Παράλληλα, η νομοθεσία υγιεινής και ασφάλειας στους χώρους εργασίας είναι ιδιαίτερα ενδελεχής προκειμένου να προστατεύεται όχι μόνο ο μέσος εργαζόμενος αλλά και ειδικές κατηγορίες όπως οι έγκυες και οι θηλάζουσες μητέρες, οι ανάπηροι, οι νέοι αλλά και όσοι εκτίθενται σε διάφορα επικίνδυνα περιβάλλοντα ή χειρίζονται επικίνδυνες χημικές και άλλες ουσίες.

Επίσης, όλα τα προϊόντα που διατίθενται στην ευρωπαϊκή αγορά οφείλουν να τηρούν τα πρότυπα ασφαλείας τα οποία έχουν θεσπιστεί σε ευρωπαϊκό ή εθνικό επίπεδο και να αναγράφουν τα στοιχεία του παραγωγού ή του εισαγωγέα αν πρόκειται για προϊόντα τρίτων χωρών. Ιδιαίτερη νομοθεσία ισχύει για την έγκριση τύπου και τη γενική ασφάλεια όλων των μηχανοκίνητων οχημάτων αλλά και για τα ελαστικά τους και όλα τα επιμέρους συστήματα και κατασκευαστικά τους στοιχεία, καθώς και για τον περιορισμό των εκπομπών των αέριων ρύπων και των θερμοκηπιακών αερίων που προκαλούν τις κλιματικές αλλαγές.

Παράγοντες που επιβαρύνουν την υγεία

Από τις έρευνες της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προκύπτει ότι οι κυριότεροι παράγοντες που επιβαρύνουν την υγεία μας είναι με σειρά σοβαρότητας το κάπνισμα, η υπέρταση, η υψηλή χοληστερίνη, η παχυσαρκία, η ελλιπής κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, η έλλειψη σωματικής άσκησης και η κατάχρηση αλκοόλ.

Στην ΕΕ το κάπνισμα αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την υγεία που θα μπορούσε να αποφευχθεί. Είναι η σημαντικότερη αιτία πρόωρων θανάτων (700.000 περίπου ετησίως) αφού το 50% περίπου των καπνιστών πεθαίνει κατά μέσο όρο 14 χρόνια νωρίτερα. Επιπλέον, οι καπνιστές ζουν τα περισσότερα χρόνια της ζωής τους με προβλήματα υγείας (καρκίνοι, καρδιαγγειακά νοσήματα και παθήσεις του αναπνευστικού) με αποτέλεσμα, εκτός από την επιβάρυνση της υγείας να επιβαρύνονται υπερβολικά και τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης.

Γι’ αυτό με βάση ενωσιακή νομοθεσία τα πακέτα των τσιγάρων φέρουν τις γνωστές προειδοποιητικές ενδείξεις για την επιβάρυνση της υγείας και απαγορεύεται η διαφήμιση τους σε όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (εφημερίδες και περιοδικά, ραδιόφωνο και τηλεόραση, αφίσες). Παράλληλα, για να μειωθεί η έκθεση και των μη καπνιζόντων στον καπνό, 17 από τις 28 χώρες της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, έχουν θεσπίσει ολοκληρωμένη νομοθεσία απαγόρευσης του καπνίσματος στους κλειστούς δημόσιους χώρους, στα μέσα μαζικής μεταφοράς και στους χώρους εργασίας. Ωστόσο, η εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας δεν είναι πάντοτε αποτελεσματική .

Παράλληλα, η Ένωση έχει θεσπίσει σειρά στρατηγικών και συστάσεων για την αντιμετώπιση και των άλλων παραγόντων επικινδυνότητας (κατάχρηση αλκοόλ, ανθυγιεινή διατροφή και έλλειψη σωματικής άσκησης) καθώς και για τη μείωση των τραυματισμών από τροχαία ατυχήματα για τον περιορισμό των ανισοτήτων στον τομέα της υγείας, καθώς και για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και ευεξίας.

Πρόληψη και αντιμετώπιση καταστροφών

Η πρόληψη των ατυχημάτων σε εγκαταστάσεις παραγωγής και αποθήκευσης επικίνδυνων χημικών προϊόντων, αποτελεί αντικείμενο ενωσιακής νομοθεσίας, της γνωστής και ως οδηγίας Σεβέζο, από την ιταλική πόλη που το 1976 επλήγη από ένα μεγάλο βιομηχανικό ατύχημα. Έτσι σήμερα, οι χημικές βιομηχανίες οφείλουν να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα πρόληψης για συγκεκριμένες χημικές ουσίες, να διαθέτουν σχέδια έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση ενδεχόμενου ατυχήματος και να έχουν ενημερώσει σχετικά τον πληθυσμό γύρω από τις εγκαταστάσεις τους. Οι εθνικές αρχές οφείλουν να επιθεωρούν τακτικά τις εν λόγω εγκαταστάσεις εξασφαλίζοντας πιστή συμμόρφωση.

Χάρις στην εφαρμογή της οδηγίας Σεβέζο τα ατυχήματα στις αντίστοιχες βιομηχανίες έχουν σχεδόν εξαλειφθεί. Παρόμοια αποτελέσματα ελπίζεται ότι θα επιτευχθούν και για την αντιμετώπιση των πλημμυρών. Με βάση άλλη σχετική οδηγία έχουν εκπονηθεί μελέτες επικινδυνότητας σε όλες τις λεκάνες απορροής ποταμών που εμφανίζουν δυνητικό κίνδυνο πλημμύρας με στόχο να εκπονηθούν στη συνέχεια και τα αντίστοιχα σχέδια έκτακτης ανάγκης αλλά και πρόληψης (χωροταξικές διατάξεις, αντιπλημμυρικά έργα).

Και για την αντιμετώπιση των μεγάλων καταστροφών που ενδέχεται να πλήξουν τα κράτη μέλη, αλλά και τρίτες χώρες έχει θεσπιστεί ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης που περιλαμβάνει ένα κέντρο επιχειρήσεων και ένα σύστημα επικοινωνίας και ανταλλαγής πληροφοριών. Η ταχύτατη αποστολή π.χ. πυροσβεστικών αεροπλάνων, ομάδων έρευνας και υποστήριξης σεισμόπληκτων, νοσοκομείων εκστρατείας και εμπειρογνωμόνων διευκολύνεται έτσι στο έπακρο δεδομένου ότι τα σχετικά έξοδα μετακίνησης καλύπτονται από την Ένωση.

Τέλος, η Ένωση έχει συστήσει και ένα ειδικό Ταμείο Αλληλεγγύης για να συγχρηματοδοτεί έργα αποκατάστασης μετά την καταστροφή στα κράτη μέλη, ενώ για τις καταστροφές σε αναπτυσσόμενες τρίτες χώρες η αντίστοιχη χρηματοδότηση προέρχεται από τα κονδύλια ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας.

* Φυσικός, στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com