Benjamin Laker: Ο αιφνιδιασμός, ο λαϊκισμός και η ψηφιακή επικοινωνία συνθέτουν το νέο πολιτικό περιβάλλον
Αποκλειστικό άρθρο του Benjamin Laker, Καθηγητή, Συγγραφέα Bestseller, Ειδικού σε θέματα Ηγεσίας και Μέλλοντος της Εργασίας, με αφορμή την επίσκεψή του στην Ελλάδα για το 36ο συνέδριο Ηγεσίας της ΕΑΣΕ (23-24 Μαΐου).
Το πολιτικό περιβάλλον αλλάζει δραματικά και μετατοπίζεται από τις παραδοσιακές δομές σε μία νέα εποχή, με κύρια χαρακτηριστικά τον αιφνιδιασμό, το λαϊκισμό και την ψηφιακή επικοινωνία. Στο επίκεντρο αυτών των τάσεων βρίσκεται ο Πρόεδρος Τραμπ του οποίου η επιστροφή στο Λευκό Οίκο υπογραμμίζει τη συνεχιζόμενη επιρροή του ως διαταράκτη των συμβατικών πολιτικών κανόνων. Η άνοδος αλλά και η διατήρηση της κυριαρχίας του καταδεικνύουν πως η τεχνολογία, τα social media και η απευθείας αντιπαράθεση επαναπροσδιορίζουν την πολιτική επιρροή, υπερισχύοντας σε πολλές περιπτώσεις έναντι των παραδοσιακών κέντρων εξουσίας.
Κατά την προεδρία του ο Τραμπ επιλέγει να αιφνιδιάζει διαρκώς με τις μεθόδους του, ενώ μία από τις τελευταίες του αποφάσεις για την άμεση επιβολή δασμών στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα γραφής της προσέγγισής του. Στοχεύοντας στην τόνωση της εγχώριας παραγωγής, οι δασμοί αυτοί προκάλεσαν διεθνείς αντιδράσεις, κλιμακώνοντας τις εμπορικές εντάσεις με βασικούς εταίρους όπως η ΕΕ, η Κίνα και ο Καναδάς. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες απάντησαν με αντιδασμούς αξίας δισεκατομμυρίων, σηματοδοτώντας μια νέα φάση οικονομικού εθνικισμού, κάνοντας το παγκόσμιο εμπόριο πολιτικό όπλο αντί για σταθεροποιητική δύναμη.
Βέβαια, η τόλμη του Τραμπ ελλοχεύει κινδύνους όπως έδειξε η πρόσφατη αναταραχή στις αγορές, που όντας ήδη σε ευαίσθητη καμπή λόγω της παγκόσμιας αβεβαιότητας και των ταχύτατων εξελίξεων στον τομέα του διεθνούς ανταγωνισμού, σε κλάδους όπως τα ηλεκτρικά οχήματα και η Τεχνητή Νοημοσύνη, αντέδρασαν αρνητικά στην οικονομική πολιτική του Αμερικανού Προέδρου. Η χρηματιστηριακή αγορά αντιμετώπισε μία γενικευμένη πτώση, με εταιρείες όπως η Tesla να υφίστανται τεράστιες απώλειες καθώς ο ανταγωνισμός τους από τις κινεζικές εταιρείες γιγαντώνεται. Αυτές οι οικονομικές αναταραχές, που επιδεινώνονται από την ευρύτερη αφήγηση ότι οι πολιτικές του Τραμπ είναι αποσταθεροποιητικές, εγείρουν ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσο μελλοντικά οι οικονομικές δυνάμεις θα μπορούσαν να στραφούν εναντίον της κυβέρνησής του, με τρόπο που θυμίζει παρελθοντικές πολιτικές κρίσεις.
Η τεχνολογία-και ειδικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης-έχει παίξει καταλυτικό ρόλο στην ανακατανομή των πολιτικών δυνάμεων. Η αριστοτεχνική χρήση μέσων όπως το Χ (παλιότερα Twitter) από τον Τραμπ, του επιτρέπουν να ελέγχει πλήρως το αφήγημά του χωρίς αντίλογο από τα παραδοσιακά μέσα. Η ικανότητά του να προσεγγίζει απευθείας εκατομμύρια οπαδών σε πραγματικό χρόνο μετασχηματίζει τον πολιτικό διάλογο, καταδεικνύοντας ότι η επιρροή σήμερα βασίζεται στην ψηφιακή δεινότητα περισσότερο από τη θεσμική εξουσία. Αυτή η αλλαγή σηματοδοτεί τη μετάβαση από τα παραδοσιακά πολιτικά κεκτημένα όπου πλέον η ικανότητα ενός ηγέτη να ελέγχει τα μηνύματά του ξεπερνά την συμβατική εμπειρία ή τη θεσμική αποδοχή του ιδίου.
Ωστόσο αυτή η ψηφιακή επανάσταση στην πολιτική συνοδεύεται και από προκλήσεις. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που ήταν ταυτόσημα με τον εκδημοκρατισμό του πολιτικού διαλόγου, σήμερα τροφοδοτούν την παραπληροφόρηση, την πόλωση και τον ιδεολογικό φανατισμό των echo chambers. Αναδυόμενες τεχνολογίες όπως η προπαγάνδα με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και περιεχόμενο βασισμένο σε deep fake, κλονίζουν την εμπιστοσύνη των πολιτών, δυσκολεύοντας τους ψηφοφόρους στη διάκριση μεταξύ πραγματικότητας και χειραγώγησης. Σε αυτό το περιβάλλον, ηγέτες που επενδύουν στην ανατροπή όπως ο Τραμπ συναντούν ευκαιρίες αλλά και εμπόδια, καθώς η κοινή γνώμη είναι διαρκώς μεταβαλλόμενη και ρευστή.
Η προεδρία του Τραμπ είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της ευρύτερης στροφής προς μια ανορθόδοξη πολιτική ηγεσία, με τη δεξιότητα στην ψηφιακή επικοινωνία, τη ρητορική του λαϊκισμού και την πλήρη εκμετάλλευση της οικονομικής ανασφάλειας να επικρατούν έναντι των παραδοσιακών μορφών διακυβέρνησης. Καθώς οι οικονομικές και τεχνολογικές ανατροπές και εξελίξεις επιταχύνουν, η εξίσωση ισχύος στη διεθνή πολιτική σκηνή θα ευνοεί όσους μπορούν να ελίσσονται αποτελεσματικά στις νέες συνθήκες. Η εποχή της ηγεσίας που συνοδεύεται από θεσμική αξιοπιστία δίνει τη θέση της σε μία άλλη εποχή στην οποία πρωταγωνιστεί η ψηφιακή στρατηγική, η γνώση των μέσων επικοινωνίας και η ικανότητα να μετατρέπεις την αβεβαιότητα σε πολιτικό κεφάλαιο.
