Business στην εποχή του Covid-19: To απόλυτο stress test για την αγορά εργασίας
Το τεστ της προσομοίωσης πέτυχε. Το μοντέλο του «remote working» ως ένα stress test ακραίων συνθηκών για την αγορά εργασίας μάς έδωσε την ευκαιρία να «τρέξουμε» στον χρόνο και να αποκτήσουμε σε έναν βαθμό την εμπειρία από μια σειρά αλλαγών που φέρνει στην επιχειρηματική πρακτική η Δ’ Βιομηχανική Επανάσταση.
Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο το κόσμο προσαρµόστηκαν στην τηλεργασία και την εξ αποστάσεως εκπαίδευση µέσω ψηφιακών εργαλείων. Η αλλαγή αυτή αποτελούσε µεγάλη πρόκληση, καθώς η απαγόρευση της φυσικής επαφής, στο πλαίσιο των µέτρων για την αντιµετώπιση του COVID-19, έρχεται σε κόντρα µε την ανθρώπινη συµπεριφορά, ενώ πρόκειται για πρακτικές που, υπό άλλες συνθήκες, δεν θα γίνονταν εύκολα αποδεκτές.
Ο αυτοµατισµός σειράς εργασιών είναι πλέον γεγονός. Και αν το 2015, λόγω capital controls, περάσαµε βίαια από το banking στο e-banking, σήµερα η πανδηµία οδήγησε στη µετάβαση από το συµβατικό περιβάλλον εργασίας στο «ψηφιακό γραφείο», όπου οι εργαζόµενοι µπορούν να παρέχουν υπηρεσίες απ’ οπουδήποτε.
Όλες οι έρευνες που έχουν γίνει τις τελευταίες εβδοµάδες σε διεθνές και τοπικό επίπεδο δείχνουν ότι οι εργαζόµενοι στο νέο περιβάλλον διαχειρίζονται πιο αποδοτικά τον προσωπικό τους χρόνο, ενώ οι επιχειρήσεις έχουν ένα εργαλείο εξοικονόµησης κόστους. Χάρη στα ψηφιακά εργαλεία, ο εγκλεισµός δεν στάθηκε εµπόδιο στη διεκπεραίωση επαγγελµατικών καθηκόντων, µε σχετική έρευνα της KPMG Ελλάδας να δείχνει ότι 88% όσων δουλεύουν από το σπίτι αξιολογούν ως ικανοποιητικό αυτό το µοντέλο εργασίας. Την ίδια ώρα, οι εργοδότες κατάλαβαν ότι έτσι περιορίζουν τα λειτουργικά κόστη, µε έρευνα της Gartner σε CFOs να δείχνει ότι οι επιχειρήσεις θα αξιοποιήσουν την τηλεργασία στο µέλλον. Το 74% προτίθεται να διατηρήσει τουλάχιστον το 5% του προσωπικού του σε καθεστώς εξ αποστάσεως εργασίας στη µετα-COVID-19 εποχή.
Επίσης, µε αυτό το µοντέλο οι αποστάσεις εκµηδενίζονται και το φυσικό περιβάλλον δεν επιβαρύνεται µε ρύπους, αφού λιγότερα ΙΧ µετακινούνται καθηµερινά.
Η «πιλοτική» περίοδος τελείωσε και, µε αφορµή τη σταδιακή άρση του lockdown που ξεκίνησε, αναµένονται η αποτίµηση και η ανάλυση των νέων στοιχείων, δεδοµένου ότι στη µεταβατική φάση οι συνθήκες επηρεάζονται από δύο βασικές µεταβλητές: το υγειονοµικό ρίσκο και, άρα, τον φόβο που απορρέει από τον κίνδυνο µόλυνσης, και τις οικονοµικές συνέπειες και την αβεβαιότητα για τη φάση πλήρους λειτουργίας των επιχειρήσεων λόγω της περιορισµένης ζήτησης και των διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Καθώς η πανδηµία του κορωνοϊού συνεχίζει να αποτελεί απειλή, όσο η επιστηµονική έρευνα δεν έχει οδηγηθεί σε εµβόλιο και αποτελεσµατική θεραπεία, η χαλάρωση των περιοριστικών µέτρων δεν θα οδηγήσει στην οµαλότητα.
Πολλές επιχειρήσεις θα συνεχίσουν να υπολειτουργούν, κυρίως λόγω της αβεβαιότητας σε σχέση µε τη συµπεριφορά των καταναλωτών. Αυτό το θολό τοπίο συµπληρώνεται µε τις επιπτώσεις στην αγορά εργασίας.
Αποδοχές και παροχές
Και ενώ το µοντέλο της εξ αποστάσεως εργασίας µπορεί να προσοµοιάζει µε παροχή, τίθενται ερωτήµατα σχετικά µε τις αποδοχές: «Είναι ξεκάθαρο ότι οι αλλαγές θα επηρεάσουν µια σειρά από επαγγέλµατα και η απασχόληση θα µειωθεί. Παράλληλα, βέβαια, θα δηµιουργηθούν και άλλες θέσεις εργασίας. Πιθανόν να δούµε µειώσεις αποδοχών, αλλά και αυξήσεις. Ήδη µέσα στην κρίση υπάρχουν εταιρείες που κάνουν προσλήψεις» σηµειώνει στο Fortune η γενική διευθύντρια στο Τµήµα Συµβουλευτικών Υπηρεσιών και Ανθρώπινου Δυναµικού της KPMG στην Ελλάδα, Βερώνη Παπατζήµου, εξηγώντας ότι στην κρίση του COVID-19 δεν είναι οι υψηλά αµειβόµενοι αυτοί που σηκώνουν το βάρος.
Οι άνθρωποι της πρώτης γραµµής είναι οι χαµηλόµισθοι και όχι τα διοικητικά στελέχη: νοσηλευτικό προσωπικό, καθαρίστριες, εργαζόµενοι σε σούπερ µάρκετ και άλλες κατηγορίες εργαζοµένων έρχονται κοντά στον κίνδυνο µόλυνσης. «Ζητούµενο είναι αν θα δούµε τους µισθούς να αυξάνονται γι’ αυτές τις θέσεις. Είναι πιθανόν, στο πλαίσιο των αλλαγών του εργασιακού µοντέλου, να δούµε να επηρεάζεται το πρότυπο αµοιβών και να κλείνει η µισθολογική ψαλίδα. Πολλά θα εξαρτηθούν από τη διάρκεια της κρίσης» τονίζει.
Η Βερώνη Παπατζήµου εµφανίζεται, σε γενικές γραµµές, συγκρατηµένα αισιόδοξη, λαµβάνοντας υπόψη τις προσπάθειες των επιχειρήσεων να αναδιοργανωθούν για να ξεπεράσουν την κρίση πιάνοντας το νήµα από µια περίοδο, η οποία, κατά γενική παραδοχή, αποτέλεσε ένα θετικό momentum για την οικονοµία σε συνέχεια της δεκαετούς οικονοµικής κρίσης. Θεωρεί δε ότι η τηλεργασία και η ευρεία χρήση ψηφιακών εργαλείων αλλάζουν άρδην το περιβάλλον. Όπως έδειξε η ανοιχτή έρευνα της KPMG, που συλλέγει στοιχεία για τη συµπεριφορά εργαζοµένων και εργοδοτών στο νέο περιβάλλον, οι εργαζόµενοι είναι πιο έτοιµοι από τις επιχειρήσεις για το νέο µοντέλο, που θα διατηρηθεί, σε µεγάλο βαθµό, και στη µεταβατική φάση που διανύουµε.
«Οι µεγαλύτεροι σε ηλικία φαίνεται να δυσκολεύονται να αξιοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες επειδή δεν έχουν ευκαιρίες για upskilling και reskilling. Εν προκειµένω αναδεικνύεται η ευθύνη τόσο των εταιρειών όσο και του κράτους για την προώθηση µιας κουλτούρας διαρκούς µάθησης – life long learning» σηµειώνει, αναδεικνύοντας τη δυσπιστία µερίδας επιχειρηµατιών, στοιχείο που παραπέµπει στην έλλειψη εµπιστοσύνης για το αν ένα στέλεχος θα κάνει το ίδιο καλά τη δουλειά του και εκτός γραφείου.
«Εάν κάποιος δεν θέλει να δουλέψει δεν είναι δύσκολο να το πετύχει και στο περιβάλλον του γραφείου» τονίζει, θεωρώντας ότι πρόκειται για θέµα ωριµότητας, καθώς ό,τι δεν µπορεί να µετρηθεί είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτό. Ουσιαστικά, συνάγεται ότι είναι δύσκολο για τους εργοδότες να κατανοήσουν ότι το νέο µοντέλο είναι λειτουργικό και αποδοτικό, µε το θέµα της παραγωγικότητας να ανάγεται σε πρόκληση. Εκεί έγκειται η δυσκολία των Ελλήνων ιδιοκτητών να αποδεχθούν το εναλλακτικό µοντέλο εργασίας σε µεγάλη κλίµακα. Στο µέλλον, οι νέες γενιές προβλέπεται να πιέσουν προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς ακόµη έχουν χαµηλού επιπέδου θέσεις και, άρα, περιορισµένη επιρροή.
Δεδοµένης δε της αποδοχής της εξ αποστάσεως εργασίας από την πλειονότητα των εργαζοµένων, η Βερώνη Παπατζήµου εκτιµά ότι στην επόµενη φάση θα µπορούσε να προσφέρεται ως παροχή από τις εταιρείες, όπως γίνεται σήµερα από λίγες εταιρείες, κυρίως πολυεθνικές, οι οποίες είχαν υιοθετήσει ψηφιακά εργαλεία πριν από την κρίση, τα οποία προωθούνται οριζόντια: από τον απλό υπάλληλο µέχρι τον CEO.
Το µοντέλο της Vodafone Ελλάδας
Η Vodafone εφαρμόζει το μοντέλο της εξ αποστάσεως εργασίας εδώ και πέντε χρόνια στην ελληνική αγορά για όλους τους εργαζόμενους, εκτός από αυτούς της πρώτης γραμμής, οι οποίοι εξυπηρετούσαν τηλεφωνικά ή στα καταστήματα τους πελάτες τους, καθώς και τους τεχνικούς πεδίου. Έτσι, τα μέτρα δεν αιφνιδίασαν το ανθρώπινο δυναμικό.
Η Ηρώ Μέλλιου, διευθύντρια Ανθρώπινου Δυναμικού της Vodafone Ελλάδας, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «η πανδημία μάς βρήκε σε μεγάλο βαθμό προετοιμασμένους να μετακινηθούμε στο σπίτι για εργασία. Η πρόκληση ήταν να μεταφέρουμε για πρώτη φορά στο σπίτι και τους 2.000 υπαλλήλους που παρέχουν υπηρεσίες εξυπηρέτησης πελατών μέσω τηλεφώνου. Για τον σκοπό αυτό συγκροτήθηκε ομάδα με εκπροσώπους από την τεχνολογία, την υποστήριξη πελατών και το ανθρώπινο δυναμικό. Έτσι μπορέσαμε, πριν από το οριστικό lockdown, να μεταφέρουμε το 90% αυτών των εργαζομένων στο σπίτι». Ρωτήσαμε την Ηρώ Μέλλιου πώς ανακοινώθηκε το σχέδιο μετάβασης στο νέο μοντέλο, για να μας εξηγήσει ότι «ο CEO της Vodafone Ελλάδας, Χάρης Μπρουμίδης, έχοντας στο μυαλό του την ασφάλεια των εργαζομένων, όχι μόνο παρακίνησε τα διοικητικά στελέχη ώστε να βρεθούν οι λύσεις που απαιτούνταν για τη μεταφορά αυτή, αλλά συμμετείχε ενεργά στην υλοποίηση, μεταφέροντας το μήνυμα στους εργαζόμενους ότι η εταιρεία μεριμνά για αυτούς και ότι σύντομα θα βρίσκονταν και αυτοί στην ασφάλεια του σπιτιού τους. Οι εργαζόμενοί μας αγκάλιασαν τις πρωτοβουλίες της εταιρείας και, με βάση έρευνα που ‘‘τρέχουμε’’ κάθε δεκαπέντε ημέρες, η αποτελεσματικότητα των ομάδων παραμένει πολύ υψηλή και ας δουλεύουν από το σπίτι».
Στο νέο περιβάλλον υπάρχουν προκλήσεις και κίνδυνοι. Όπως αναφέρει η Ηρώ Μέλλιου, οι εργασιακές συνήθειες θα αλλάξουν για δύο λόγους: ο πρώτος είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, που αυτή τη στιγμή θέλουν να έχουν την ευκαιρία να εργάζονται περισσότερο από το σπίτι ή μόνιμα από απόσταση. Ο δεύτερος είναι η εξάπλωση της ψηφιακής τεχνολογίας στον τρόπο με τον οποίο προσφέρονται υπηρεσίες στους πελάτες.
«Την επόμενη μέρα θα δούμε αύξηση του εργατικού δυναμικού που δημιουργεί λύσεις για τον ψηφιακό κόσμο, περισσότερους εργαζόμενους που θα δουλεύουν εξ αποστάσεως και μία σειρά νέων διαδικασιών ανθρώπινου δυναμικού που υποστηρίζουν στο σύνολό τους την εργασιακή εμπειρία από απόσταση. Τα διοικητικά στελέχη θα χρειαστεί να αναπτύξουν ακόμα καλύτερες ικανότητες ηγεσίας, κατεύθυνσης και ανάπτυξης των ανθρώπων τους, καθώς και να δημιουργούν περιβάλλον εμπιστοσύνης, όπου οι εργαζόμενοι θα έχουν μεγαλύτερη ευθύνη για τα τελικά τους αποτελέσματα».
Η εξ αποστάσεως εργασία στη Stoiximan
Χρήσιμη είναι και η εμπειρία της Stoiximan, εταιρείας που έχει στον πυρήνα της επιχειρηματικής της δραστηριότητας την τεχνολογία.
Η Αλεξάνδρα Λόη, HR Director Stoiximan, αναφέρει σχετικά: «Είμαστε μια GameTech εταιρεία. Αυτό σημαίνει ότι η τεχνολογία είναι μέρος του DNA μας και του τρόπου που εργαζόμαστε. Επενδύουμε διαρκώς στη τεχνολογία και φυσικά αυτή η ευελιξία είναι το απόλυτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, για να μπορούμε να προσαρμοζόμαστε άμεσα στις αλλαγές. Αυτή η κουλτούρα ευελιξίας μας βοήθησε να πετύχουμε μέσα σε λίγες μόνο μέρες την ομαλή μετάβαση και των 715 ανθρώπων μας σε πέντε χώρες σε εργασία από απόσταση, διατηρώντας στο ακέραιο την ομαλή επιχειρηματική λειτουργία μας και την ποιότητα των υπηρεσιών μας. Η κουλτούρα και οι αξίες μας έπαιξαν κεντρικό ρόλο σε όλο αυτό: στη Stoiximan βάζουμε πάντα προτεραιότητα τους ανθρώπους μας. Η ασφάλειά τους ήταν το απόλυτο μέλημα της ανώτατης διοίκησης, μαζί με την υποστήριξή τους με κάθε τρόπο. Βελτιωνόμαστε διαρκώς με προσαρμοστικότητα και ευελιξία, και δουλεύουμε σαν μία ομάδα, όπου κι αν βρισκόμαστε. Έτσι αναπτύξαμε ένα πλάνο για την υποστήριξη, την ενημέρωση και την ψυχαγωγία των ανθρώπων μας, με συχνές virtual συναντήσεις, αλλά και πλήθος δράσεων: από διαδικτυακή ομαδική άθληση μέχρι μαγειρική. Η δραστηριότητά μας έχει πάντα τον πελάτη στο επίκεντρο, γεγονός που μας επέτρεψε να αναπτύξουμε και να ενισχύουμε άμεσα τα εναλλακτικά προϊόντα που θα τους προσφέρουν την καλύτερη δυνατή εμπειρία ψυχαγωγίας, αλλά και να υιοθετήσουμε μια νέα επικοινωνιακή στρατηγική, για να ενισχύουμε το μήνυμα “μένουμε σπίτι”, για την προστασία και την ενημέρωσή τους. Και όλα αυτά με το ίδιο πάθος που μας χαρακτηρίζει σε ό,τι και αν κάνουμε».
Μιλώντας για τους κινδύνους στη νέα τάξη πραγμάτων, με τις αλλαγές στο αντικείμενο της δουλειάς των στελεχών της εταιρείας, σε μια περίοδο που δεν γίνονται αγώνες, η Αλεξάνδρα Λόη αλλά και ο Πάνος Κωνσταντόπουλος, Chief Marketing Officer Stoiximan, συμφωνούν ότι σε αυτούς του δύσκολους καιρούς, η ασφάλεια και το αίσθημα συνεργασίας των ανθρώπων της Stoiximan ήταν πολύ βασικό, σε συνδυασμό με την ομαλή επιχειρησιακή ετοιμότητα.
«Στη Stoiximan αποδείξαμε για δεύτερη φορά, μετά τα capital controls, ότι είμαστε μια εταιρεία πολύ ανθεκτική», τονίζουν, σημειώνοντας επίσης: «Είμαστε τυχεροί διότι εφαρμόζουμε πολιτική εργασίας από απόσταση πριν την κρίση. Άρα, οι αλλαγές μας βρήκαν έτοιμους ως προς την παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητά μας. Ένα θετικό στοιχείο μέσα σε αυτή την κρίση για εμάς είναι ότι συνεχίζουμε να λαμβάνουμε αιτήματα από υποψήφιους εντός και εκτός Ελλάδας, επιβεβαιώνοντας ότι η Stoiximan συνεχίζει να αναγνωρίζεται από τους υποψηφίους ως ένας εργοδότης που θα επέλεγαν για την επόμενή τους κίνηση».
Σύμφωνα με τον Πάνο Κωνσταντόπουλο, αυτό που προκαλεί προβληματισμό σήμερα είναι η επιστροφή στην ομαλότητα. «Αυτοί οι δύο μήνες έχουν αλλάξει το πώς αλληλεπιδρούμε. Αυτό που πρέπει να διασφαλίσουμε είναι ότι όλοι μας θα μπορέσουμε να επιστρέψουμε με ασφάλεια. Γι’ αυτό έχουμε αναδιοργανώσει τους χώρους των γραφείων μας και τον εξοπλισμό μας, ώστε μέρος των ανθρώπων μας να συνεχίζει να εργάζεται από το σπίτι. Κάθε μέρα μαθαίνουμε και θέλουμε με αυτόν τον τρόπο να χτίσουμε πιο παραγωγικές και χαρούμενες ομάδες. Η βασική αρχή μας παραμένει: οι άνθρωποί μας είναι η απόλυτη προτεραιότητα» καταλήγει.
