Χάνοντας επαφή: Τι λείπει όταν επικοινωνούμε μέσω Zoom

Από τον Geoff Colvin

Στην εποχή της εργασίας εξ αποστάσεως, ο David Solomon, CEO της Goldman Sachs, προκάλεσε έκπληξη με το θέμα που επέλεξε να θίξει κατά τη διάρκεια τηλεδιάσκεψης με αναλυτές της Wall Street: η συνύπαρξη των εργαζομένων. «Η εταιρεία μας είχε πάντα μια κουλτούρα προσανατολισμένη προς τις ομάδες και ωφελούμαστε με το να βρισκόμαστε και να εργαζόμαστε μαζί» εξήγησε. Αν και πολλοί διευθύνοντες σύμβουλοι δεν μοιάζουν να βιάζονται για να επανέλθουν στα γραφεία τους, ο Solomon ξεκαθάρισε ότι θέλει τους συναδέλφους του πίσω στο γραφείο το συντομότερο δυνατόν.

Η επιθυμία του Solomon να δει ξανά τους εργαζοµένους του µαζί στο γραφείο την ώρα που ο κορονοϊός καλπάζει σε όλο τον κόσµο δεν βασίζεται σε κάποιον απλό υπολογισµό αποδοτικότητας. Εταιρείες όπως οι Facebook, Twitter και άλλες έχουν ανακοινώσει ότι µεγάλο µέρος του εργατικού τους δυναµικού θα πρέπει να εργάζεται εξ αποστάσεως από εδώ και πέρα. Η πρακτική αυτή εξοικονοµεί χρήµα και µπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα, λένε οι µάνατζερ. Και πολλοί εργαζόµενοι την προτιµούν. Μια πρόσφατη έρευνα γνώµης της Korn Ferry βρήκε ότι 64% των εργαζοµένων αισθάνονται ότι είναι πιο παραγωγικοί στο σπίτι.

Όµως, υπάρχει και µια οµάδα επιτυχηµένων εταιρειών, όπως οι Apple, Amazon, Goldman Sachs, Google και άλλες, που έχουν αρνηθεί να προσφέρουν την επιλογή της επ’ αόριστον κατ’ οίκον εργασίας. Τα ανώτατα στελέχη αυτών των εταιρειών θέλουν τους εργαζοµένους τους να επιστρέψουν στο γραφείο και να αρχίσουν να εργάζονται εκ νέου µαζί, µόλις αυτό καταστεί ασφαλές. Και αρκετά δεδοµένα υποστηρίζουν τη στάση τους.

Το να δώσεις στους εργαζοµένους τη δυνατότητα να αποµακρυνθούν από τον χώρο εργασίας ήταν ξεκάθαρα η σωστή επιλογή όταν κατέφθασε η πανδηµία, και για πολλές εταιρείες θα παραµείνει η σωστή επιλογή για πολύ ακόµη καιρό, για την προστασία της δηµόσιας υγείας. Η Google, βασιζόµενη στο πιθανότερο χρονοδιάγραµµα ανάπτυξης και διανοµής των εµβολίων, επέκτεινε την πολιτική εθελοντικής εργασίας από το σπίτι µέχρι τον Ιούλιο του 2021. Κάποια γραφεία έκλεισαν διότι ήταν απαραίτητο για τη δηµόσια υγεία. Όµως, οι εργαζόµενοι που έχουν επιλογή πρέπει να έχουν κατά νου ότι η εργασία από το σπίτι έχει κόστος, το οποίο µπορεί να µη φαίνεται αλλά είναι µεγάλο.

Το µεγαλύτερο τίµηµα είναι η απώλεια δηµιουργικότητας και καινοτοµίας. Κάθε εταιρεία διψάει για καλές ιδέες- και η εύρεση αυτών των ιδεών καθίσταται δυσκολότερη όταν οι εργαζόµενοι καλούνται να δουλεύουν χώρια.

Η επαφή μετράει

Σε µία από τις σηµαντικότερες έρευνες για τη δηµιουργικότητα στον χώρο εργασίας, ερευνητές από το ΜΙΤ και άλλα πανεπιστηµιακά ιδρύµατα µελέτησαν διάφορες οµάδες που εργάζονταν πάνω σε πρότζεκτ σε κλάδους όπως η Επιστήµη των Υπολογιστών, τα Οικονοµικά και η Ψυχολογία. Η έρευνά τους δηµοσιεύτηκε το 2012 στο «International Journal of Organisational Design and Engineering». Οι συµµετέχοντες φορούσαν µικρές κονκάρδες, που ονοµάζονται κοινωνιόµετρα, για να καταγράφουν τις αλληλεπιδράσεις εντός των οµάδων, και η δραστηριότητα και η ποιότητα των ιδεών των οµάδων αξιολογήθηκαν από εξωτερικούς αξιολογητές σε µια κλίµακα από το ένα έως το πέντε. Τα αποτελέσµατα δείχνουν πόσο πολύ ανθρώπινη εµπειρία είναι η δηµιουργικότητα σε µια οµάδα. Όσο περισσότερο κοιτάζονταν µεταξύ τους «πρόσωπο µε πρόσωπο» τα µέλη της οµάδας, τόσο πιο δηµιουργικό ήταν το αποτέλεσµα της εργασίας τους. Όσο πιο πρόθυµοι ήταν να µοιραστούν πράγµατα µεταξύ τους, τόσο πιο δηµιουργικοί ήταν οι ίδιοι.

Το να µιλάς «πρόσωπο µε πρόσωπο» και να κοιτάς τον άλλον στα µάτια είναι συµπεριφορές που αντανακλούν και οικοδοµούν εµπιστοσύνη. Οι ερευνητές µέτρησαν την εµπιστοσύνη εντός των οµάδων και βρήκαν ότι το στοιχείο αυτό ήταν ιδιαίτερα κρίσιµο για το σύνολο της διαδικασίας. Ποιο ήταν το συµπέρασµά τους; «Δεν υπάρχει υποκατάστατο της διά ζώσης αλληλεπίδρασης για την οικοδόµηση αυτής της εµπιστοσύνης».

Κάποιοι εργοδότες το γνωρίζουν καλά αυτό το συµπέρασµα. Για παράδειγµα, τα δωρεάν γεύµατα που προσφέρει η Google στις υψηλής ποιότητας καφετέριές της δεν είναι απλώς µια έξτρα ανταµοιβή για τους εργαζοµένους της· είναι µια ευκαιρία ώστε άτοµα από διαφορετικά τµήµατα να κάτσουν µαζί στην ουρά, να έρθουν σε επαφή µεταξύ τους και να συνοµιλήσουν. Τα στενά τραπέζια στις καφετέριες της Google αυξάνουν τις πιθανότητες να κάτσει κάποιος δίπλα ή απέναντι από έναν ξένο, και να µιλήσει µαζί του. Από τέτοιες τυχαίες συναντήσεις προκύπτουν συχνά µεγάλες καινοτοµίες. Το Gmail, το Google News και το Street View προέκυψαν από συζητήσεις µηχανικών κατά τη διάρκεια γευµάτων.

Ο Steve Jobs της Apple είχε εµµονή µε τις προσωπικές συναντήσεις. «Υπάρχει η τάση στη δικτυωµένη εποχή µας να πιστεύουµε ότι οι ιδέες µπορούν να αναπτυχθούν µέσω email και iChat» είπε στον Walter Isaacson, συγγραφέα µιας βιογραφίας του Jobs. «Αυτό είναι τρελό. Η δηµιουργικότητα προέρχεται από αυθόρµητες συναντήσεις, από τυχαίες συζητήσεις». Όταν ζητήθηκε από το Fortune να διηγηθεί τη γέννηση του iPhone, ο Jobs είπε ότι οι πρώτες ιδέες προέκυψαν από άτυπες αλληλεπιδράσεις: «Όλοι είχαµε κινητά τηλέφωνα. Τα µισούσαµε, ήταν τόσο απαίσια στη χρήση». Αυτή η «κουβεντούλα» είναι το «µοναδικό κοµµάτι της µυθολογίας του iPhone στο οποίο όλοι τείνουν να συµφωνούν» αναφέρει ο συγγραφέας Brian Merchant στο βιβλίο του The One Device.

Χάνοντας τη σπίθα

Αλλά µε τη σηµερινή τεχνολογία, πρέπει η βέλτιστη αλληλεπίδραση να είναι «πρόσωπο µε πρόσωπο»; Δεν θα λειτουργήσει σχεδόν εξίσου καλά µια συνάντηση Zoom; Όχι. Είµαστε φτιαγµένοι να εκτιµούµε τη φυσική παρουσία των άλλων. Είναι βαθύτερο απ’ ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι από εµάς.

Σκεφτείτε κάτι που δεν πρέπει να κάνουµε τώρα: χειραψία. Οι υποψήφιοι για εργασία που σφίγγουν τα χέρια αξιολογούνται πιο ψηλά από τους αξιολογητές από εκείνους που δεν το κάνουν, ακόµη και όταν όλα τα άλλα παραµένουν ίδια. Θεωρούµε ότι τα άτοµα που σφίγγουν τα χέρια είναι πιο αξιόπιστα και πιο ικανά από αυτά που δεν το κάνουν. Η χειραψία είναι κυριολεκτικά µια ηλεκτρική εµπειρία: Η απεικόνιση του εγκεφάλου δείχνει ότι ενεργοποιούµε την περιοχή που σχετίζεται µε την ευαισθησία ανταµοιβής, δηλαδή λαµβάνουµε ανταµοιβή κάνοντας χειραψίες ή βλέποντας άλλους να κάνουν χειραψίες.

Υπάρχει µια παρόµοια φυσική απόκριση όταν συνοµιλούµε µε κάποιον «πρόσωπο µε πρόσωπο». Οι κόρες των µατιών µας συστέλλονται και διαστέλλονται παράλληλα µε τις κόρες των µατιών του άλλου. Κανείς από εµάς δεν γνωρίζει ότι συµβαίνει, αλλά έτσι οικοδοµείται εµπιστοσύνη. Όταν είµαστε σωµατικά µαζί, µιµούµαστε ασυνείδητα τη στάση, τις χειρονοµίες και τον τόνο της φωνής του άλλου, γεγονός που χτίζει εµπιστοσύνη και ενσυναίσθηση. Το βίντεο είναι πολύ κατώτερο. Η στάση και οι χειρονοµίες είναι εν µέρει ή εντελώς αόρατες. Οι άνθρωποι δεν κοιτάζουν ποτέ ο ένας τον άλλον στα µάτια· δεν µπορούν να κοιτάξουν απευθείας στην οθόνη και την κάµερα ταυτόχρονα. Στις συσκέψεις µέσω βίντεο δεν µπορείτε να στραφείτε από το ένα άτοµο στο άλλο· όλοι βλέπουν την κάµερα. Η φυσική συνοµιλία, η απόκριση και η διακοπή γίνονται ενοχλητικά αδέξιες.

O Alex Pentland του MIT, ο οποίος ανέπτυξε τις κονκάρδες του κοινωνιόµετρου, ερωτηθείς τι χάνεται καθώς εκατοµµύρια εργαζόµενοι παραµένουν στο σπίτι τους, λέει: «Χάνονται το συναίσθηµα της σύνδεσης και του να είσαι µέλος µιας οµάδας και µη γλωσσικά στοιχεία που κάνουν τους ανθρώπους να ευθυγραµµίζονται, καθώς και η ευτυχής συγκυρία που είναι η πηγή της καινοτοµίας».

Οι εταιρείες που υιοθετούν µεγάλης κλίµακας πολιτικές εργασίας από το σπίτι επ’ αόριστον σίγουρα θα εξοικονοµήσουν χρήµατα −ένα σηµαντικό ζήτηµα τώρα-, όµως το µειονέκτηµα θα συσσωρευτεί αργά. Και ενώ µπορεί να χρειαστεί χρόνος για να εµφανιστούν στον ισολογισµό, οι απώλειες µπορεί να είναι πολύ µεγαλύτερες.

Παραμείνετε δημιουργικοί ενώ εργάζεστε από το σπίτι

• Επεκτείνετε τις ψηφιακές συνομιλίες

Τα µέλη των πιο αποτελεσµατικών οµάδων συνδέονται συνεχώς µε άτοµα εκτός του αντικειµένου, του κλάδου ή της περιοχής τους, αποκτώντας πραγµατικά νέες προοπτικές και ιδέες.

• Δώστε προσοχή το πόσο μιλάει ο καθένας

Στις συναντήσεις των πιο αποτελεσµατικών οµάδων, αυτοπροσώπως ή σε βίντεο, κανείς δεν κυριαρχεί. Αυτή η πρακτική µεγιστοποιεί την αλληλεπίδραση και φέρνει πολλές ιδέες στο τραπέζι.

• Συναντηθείτε από κοντά τουλάχιστον μια φορά, αν μπορείτε

Έτσι δηµιουργούνται αξιόπιστες σχέσεις και οµαδικά κοινωνικά πρότυπα. Η έρευνα δείχνει ότι οι ψηφιακές αλληλεπιδράσεις µπορούν στη συνέχεια να ενισχύσουν αυτές τις σχέσεις και τις νόρµες.

*Το κείμενο αναδημοσιεύεται στο νέο τεύχος του Fortune Greece που κυκλοφορεί στα περίπτερα και ψηφιακά μέσω της πλατφόρμας του Readpoint.