«Cherchez la femme» στα Ιαπωνικά

Στα κεντρικά των μεγαλύτερων ιαπωνικών εταιριών, στο Τόκιο, οι μοναδικές γυναίκες που θα δει κάποιος ξένος επισκέπτης είναι οι σερβιτόρες και οι μεταφράστριες. «Παρ’ όλα αυτά, τελευταίες μελέτες καταδεικνύουν ότι οι εταιρίες που διοικούνται από γυναίκες συνήθως είναι 15% πιο κερδοφόρες», παρατηρεί στην οικονομική εφημερίδα Les Echos ο Ζορζ Ντεσβό, επικεφαλής του παραρτήματος της διεθνούς συμβουλευτικής εταιρίας McKinsey στην χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. «Ωστόσο, μόλις το 25% των διευθυνόντων συμβούλων στις ιαπωνικές επιχειρήσεις θεωρεί ότι η συμμετοχή γυναικών σε επιτελικές θέσεις πρέπει να είναι στις προτεραιότητές τους. Το αντίστοιχο ποσοστό στην Ευρώπη είναι 35%».

Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός, Σίνζο Άμπε έχει βαλθεί να αλλάξει άρδην αυτό το φαινόμενο. «Οι γυναίκες είναι ο πιο ανεκμετάλλευτος πόρος της χώρας μας», διακήρυξε πρόσφατα, στο πλαίσιο της νέας εκστρατείας του για την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης που ο ίδιος ονομάζει «Abenomics».

Στόχος του είναι να αυξήσει την απασχόληση των γυναικών, μια προοπτική που βρίσκει ολοένα και περισσότερους συμμάχους. «Η Ιαπωνία μένει πίσω, επειδή τρέχει μαραθώνιο χρησιμοποιώντας μόνον το ένα πόδι», λέει χαρακτηριστικά η Κάθι Ματσούι, στέλεχος της Goldman Sachs Tokyo και υπέρμαχος της ενσωμάτωσης του άλλου μισού των 126 εκατομμυρίων Ιαπώνων στην εγχώρια αγορά εργασίας.

Διαβάστε ακόμη: Στο Τόκιο οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2020

Σήμερα υπολογίζεται ότι στην Ιαπωνία εργάζεται μόνον το 60% των γυναικών σε παραγωγική ηλικία, 20% λιγότερο από το αντίστοιχο ποσοστό στους άνδρες. Εάν η διαφορά αυτή εξαλειφθεί, τονίζει η Ματσούι, τότε το εργατικό δυναμικό της χώρας θα ενισχυθεί με επιπλέον 8,2 εκατομμύρια ανθρώπους, το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 15%, η κατανάλωση θα τονωθεί και το κράτος θα έχει στη διάθεσή του περισσότερους μισθωτούς για να φορολογήσει.

Πόσο μάλλον τώρα που τα ποσοστά υπογεννητικότητας αυξάνονται δραματικά, σε διαμετρική αντίθεση με τους ρυθμούς γήρανσης του εγχώριου πληθυσμού. Για την ακρίβεια, «οι γυναίκες θα μπορούσαν να σώσουν την Ιαπωνία», απεφάνθη η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, στη διάρκεια επίσκεψης στο Τόκιο, πριν από περίπου έναν χρόνο.

Πράγματι, μετά το απόγειο του στα 87 εκατομμύρια ανθρώπους το 1995, το ιαπωνικό εργατικό δυναμικό εκτιμάται ότι θα έχει μειωθεί στα 55 εκατομμύρια μέχρι το 2050. «Πρόκειται περίπου για τα ίδια επίπεδα που καταγράφονταν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στη χώρα», ανέφερε χαρακτηριστικά η περσινή έκθεση του ΔΝΤ για την Ιαπωνία. Εάν αυτή η τάση δεν αντιστραφεί, με την συμμετοχή των γυναικών στην παραγωγική διαδικασία -προειδοποιούσε- τότε το ΑΕΠ της χώρας κινδυνεύει να συρρικνωθεί δραματικά, συγκριτικά με τους γείτονές της.

Στο 1 τετράκις εκατομμύριο γιεν το χρέος της Ιαπωνίας!

Τα εμπόδια που θα πρέπει να ξεπεραστούν είναι πολλά και αφορούν σε πρώτο λόγο τις ίδιες τις γυναίκες. Πολλοί άνδρες CEOs σε ιαπωνικές εταιρίες είναι εξαιρετικά διστακτικοί στην πρόσληψή εργαζομένων του άλλου φύλου, κυρίως εξαιτίας του γεγονότος ότι το 70% των γυναικών επιλέγει να εγκαταλείψει τη δουλειά του όταν γίνονται μητέρες -συνήθως δε στα πιο παραγωγικά χρόνια τους• και από βιολογικής, αλλά και από επαγγελματικής πλευράς.

Κατ’ αντιστοιχία, τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι το 95% όσων επιλέγουν τις πολλά υποσχόμενες θέσεις απασχόλησης «sogo shoku» -με ατελείωτα ωράρια και συνεχείς αποστολές εκτός έδρας- είναι άνδρες. Αντίθετα, οι περισσότερες γυναίκες προτιμούν τις λεγόμενες θέσεις «ippan shoku», με αυστηρά καθορισμένα ωράρια, σαφώς κατώτερους μισθούς και σχεδόν μηδενικές πιθανότητες ανέλιξης σε ανώτερα κλιμάκια της εταιρικής ιεραρχίας.

Ωστόσο, έρευνες δείχνουν ότι τα 3/4 των γυναικών που εγκατέλειψαν τις δουλειές τους ένεκα της μητρότητας, επιθυμούν μετά από λίγο καιρό να επιστρέψουν στην εργασία. Η Les Echos παρατηρεί ότι σχετικά ανυπέρβλητο εμπόδιο είναι η έλλειψη της κατάλληλης κοινωνικής πολιτικής, που περιορίζει δραματικά τα περιθώρια επιλογών.

Πρώτο και βασικό παράδειγμα είναι οι παιδικοί σταθμοί. Οι δημόσιοι είναι λίγοι και οι ιδιωτικοί πολύ ακριβοί για τα μεσαία εισοδήματα, εξ’ ου και σήμερα «φιλοξενούν» μόλις το 28% των παιδιών κάτω των τριών ετών στην Ιαπωνία (το αντίστοιχο ποσοστό στη Γαλλία αγγίζει το 43%).

Στο πλαίσιο του «Abenomics», ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Άμπε προανήγγειλε τη δημιουργία 250.000 παιδικών σταθμών, παρότρυνε τις επιχειρήσεις να επεκτείνουν στα 3 χρόνια την άδεια μητρότητας και δεσμεύτηκε για την δημιουργία μίας τράπεζας δεδομένων για όσες ταλαντούχες επαγγελματίες διαθέτει η χώρα του, ώστε να μπορούν να βρουν τις επιτελικές θέσεις που δικαιωματικά αναλογούν στα προσόντα και στις ικανότητές τους.

Πόσες είναι οι γυναίκες εκατομμυριούχοι;

Για να αλλάξουν οι ισορροπίες, βέβαια, θα πρέπει παράλληλα να πειστούν και οι άνδρες σε έναν επανακαθορισμό του ρόλου τους μέσα στην ίδια την οικογένειά τους. Σε αυτό δεν βοηθούν τα ωράρια εργασίας, που υπολογίζεται ότι μέσα σε μια εργάσιμη ημέρα τους αφήνουν κατά μέσο όρο μόλις 33 λεπτά ελεύθερο χρόνο για να ασχοληθούν με τα παιδιά τους!

«Οι νοοτροπίες δεν αλλάζουν από τη μια ημέρα στην άλλη», παρατηρεί ο Σιν Σουγκιμότο, διευθυντής Ανθρώπινου Δυναμικού στο παράρτημα της εταιρίας Bristol-Myers Squibb στο Τόκιο, που από πέρυσι εφαρμόζει μια διαφορετική προσέγγιση προς τους άνδρες υπαλλήλους, δίνοντάς τους κίνητρα να πάρουν άδεια πατρότητας. Μέσα στο 2012, μόνον ένας τόλμησε να αδράξει την ευκαιρία. Σε κάθε περίπτωση, είναι μία αρχή.