Χρύσανθος Πανάς: Η bonne vie συναντά το επιχειρείν στα νερά του Αιγαίου
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αναφερθεί κανείς στον Χρύσανθο Πανά. Ευφυής επιχειρηματίας, εραστής της τέχνης, γνήσιος bon vivant, πάνω από όλα όμως αιώνια ερωτευμένος με την Ελλάδα. Τα τελευταία 27 χρόνια μαζί με τον αδερφό του, Σπύρο Πανά, «ρίχτηκαν στη μάχη» ανάδειξης της χώρας μας στον απόλυτο τουριστικό προορισμό. Μαζί έχουν την ιδιοκτησία και τη διαχείριση του Island Club Restaurant, της ιδιωτικής λέσχης Salon de Bricolage, καθώς και του Ιsland Art & Taste. To 2015, ο όμιλος Panas Sophisticated Hospitality επέκτεινε τις δραστηριότητές του με το City Bistro και το Bar de theatre στη στοά Σπυρομήλιου, καθώς και με την απόκτηση του ιστορικού Athénée. Το 2018, στον όμιλο ήρθε να προστεθεί και το εστιατόριο ILiOS στο City Link με Executive Chef τον Δημήτρη Σκαρμούτσο, το οποίο πλέον ανήκει στον Όμιλο του Δειπνοσοφιστηρίου.
Όμως ο Χρύσανθος Πανάς δεν επαναπαύεται. Ο φιλόδοξος και εμπνευσμένος επιχειρηματίας μιλά στο Fortune Greece για τις δυσκολίες που έφερε η πανδημία, για την επόμενη μέρα της εστίασης στην Ελλάδα, αλλά και για το καινούργιο του βιβλίο, το οποίο αποτελεί μια ωδή στη διαχρονική ομορφιά και τον πολιτισμό των νησιών του Αιγαίου.
Βρίσκεστε στο επίκεντρο της εστίασης και της διασκέδασης σε μια περίοδο που η μόνη βεβαιότητα είναι η αβεβαιότητα. Ποια ήταν η στρατηγική σας και οι βασικές σας ενέργειες κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και πώς εξέρχεστε από την πανδημία;
Αυτό που έχω να ξεκαθαρίσω είναι ότι σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο της πανδημίας, με τις καθημερινές σχεδόν αλλαγές στα πρωτόκολλα και όλη την αβεβαιότητα της κατάστασης, οι επιχειρήσεις που επλήγησαν περισσότερο ήταν οι μεγαλύτερες. Εμείς, όντας μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου, με πολλά άτομα προσωπικό και με τεράστια πάγια έξοδα, καταφέραμε να κρατηθούμε όρθιοι και ακμαίοι, και αυτό είναι τεράστιο κατόρθωμα. Ήταν μια περίοδος όπου όλα ήταν πρωτόγνωρα. Εμείς δώσαμε προτεραιότητα στη διασφάλιση του επιπέδου ζωής του προσωπικού μας και στη διατήρηση της ποιότητας χωρίς εκπτώσεις στο υψηλό μας επίπεδο. Ωστόσο θέλουμε να πιστεύουμε ότι αυτά είναι πλέον παρελθόν και ατενίζουμε το μέλλον με αισιοδοξία.
Έχετε αποδείξει με πράξεις ότι σας απασχολεί η εξωστρέφεια της Ελλάδας, και μάλιστα σας αποδίδονται τα εύσημα για τον όρο «Athens Riviera», ο οποίος χαρακτηρίζει πλέον τα νότια προάστια. Είστε ικανοποιημένος με την εξέλιξη του project, πόσο έχει αλλάξει η περιοχή και ποια βλέπετε ως τα επόμενα ορόσημα;
Η Ελλάδα είναι μοναδικός τόπος στον πλανήτη Γη. Γεωγραφικά, μορφολογικά, αλλά και από πλευράς κλίματος, είναι το καλύτερο σημείο, γιατί στην ουσία αποτελεί ένα μικρό Σύμπαν. Σε μερικά τετραγωνικά χιλιόμετρα συναντά κανείς όλες τις εναλλαγές και την ποικιλομορφία του πλανήτη. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που εδώ χτίστηκαν οι βάσεις ολόκληρου του δυτικού πολιτισμού. Η Αθήνα εμπεριέχει τη Ριβιέρα της, την ακτογραμμή της δηλαδή. Με μεγάλες προσπάθειες καθιέρωσα τον όρο «Athens Riviera», που για τους ξένους ξεκάθαρα σημαίνει οργανωμένη ακτογραμμή. Μέσα από ένα στρατηγικό πλάνο που εκπονούμε τα τελευταία χρόνια εγώ και ο αδελφός μου, Σπύρος, έχουμε καταφέρει να κάνουμε τη νότια ακτογραμμή της Αθήνας έναν νέο παγκόσμιο προορισμό. Είμαι χαρούμενος που βλέπω τη μεγάλη ανάπτυξη της περιοχής με συμμετοχή των καλύτερων και ποιοτικότερων εταιρειών στον κλάδο της φιλοξενίας, όπως το Four Seasons και το One & Only. Με την ανάπλαση του Ελληνικού, που περιλαμβάνει ένα από τα μεγαλύτερα πάρκα της Ευρώπης, θα μιλάμε για μια καινούργια υπέροχη ευρωπαϊκή πόλη.
Ποιοι είναι οι παράγοντες που αισθάνεστε ότι σας βοήθησαν ώστε να δώσετε νέα πνοή στην «Αθηναϊκή Ριβιέρα»;
Μεγάλωσα στη Βουλιαγμένη, ένα προάστιο με απίστευτη φυσική ομορφιά. Συνειδητοποιώντας τη μοναδικότητα της ευρύτερης περιοχής, αποφάσισα να την κάνω γνωστή σε όλο το κόσμο. Χαίρομαι ιδιαίτερα όταν προσωπικότητες που μας επισκέπτονται ως καλεσμένοι επιβεβαιώνουν την ξεχωριστή ομορφιά της περιοχής. Ωστόσο όλο αυτό δεν θα είχε επιτευχθεί χωρίς τη βοήθεια θεσμικών παραγόντων. Είχα την τύχη ο αδελφός μου να είναι δήμαρχος της περιοχής για πολλά χρόνια, οπότε καλλιέργησε το κλίμα προς αυτήν τη κατεύθυνση. Οφείλω να πω πως και ο καινούργιος δήμαρχος των «3Β» (Δήμος Βάρης, Βούλας, Βουλιαγμένης), αλλά και οι δήμαρχοι των υπόλοιπων περιοχών έχουν αγκαλιάσει το «Athens Riviera project». Ωστόσο χρειάζεται να οργανωθούν θεσμοί, όπως κάποια φεστιβάλ που θα προσελκύσουν το ενδιαφέρον αξιόλογου κοινού από όλον τον κόσμο. Τέλος, άλλες υποδομές όπως οι μαρίνες είναι σε εξέλιξη.
Έχετε δηλώσει πως θεωρείτε τον εαυτό σας τόσο παιδί των νοτίων προαστίων όσο και του κέντρου, κάτι που αποδείξατε αναλαμβάνοντας ένα από τα εμβληματικότερα μαγαζιά της Αθήνας. Δεδομένης της βαριάς κληρονομιάς του Zonars ως οντότητα, αλλά και ως brand name, πώς έγινε η μετάβαση στο Athénée;
Στην ουσία με ενδιαφέρει να δημιουργώ προορισμούς. Όταν αναλάβαμε με τον αδελφό μου το Zonars θέλαμε να δημιουργήσουμε την καινούργια αστική γειτονιά της Αθήνας. Φυσικά και δεν φανταζόμασταν ότι η πολιτεία δεν θα είχε προστατέψει την ονομασία του χώρου, αλλιώς θα είχαμε αλλάξει το όνομα εξαρχής. Βέβαια, το Zonars βρισκόταν εκεί και πριν από εμάς εντελώς παρηκμασμένο. Με την αλλαγή του ονόματος και την ανακαίνιση του χώρου άλλαξε η ενέργεια και η αύρα και πλέον το Athénée σηματοδοτεί το ποιοτικό κέντρο της πόλης. Σπουδαία brands ανοίγουν γύρω μας, ενώ οι ξένοι μιλούν για την πιο «ευρωπαϊκή» γειτονιά της Αθήνας. Είμαι πολύ χαρούμενος που αυτό συντελείται με ένα δικό μας όνομα, ένα δικό μας brand, που σέβεται την ιστορικότητα του χώρου. Αν η Αθήνα ήταν ένα ξενοδοχείο, το Athénée θα ήταν το lobby του. Η ιστορία της πόλης ξαναγράφεται στο Athénée.
Πώς μπορεί να προσελκύσει το ευρύ κοινό ένα πολυτελές περιβάλλον, ιδιαίτερα σε μια πόλη που έχει χτυπηθεί από αλλεπάλληλες κρίσεις;
Το κοινό στο οποίο απευθυνόμασταν πάντα είναι το πιο ποιοτικό. Άνθρωποι με κουλτούρα και μόρφωση. Με καλή αισθητική που έχουν ταξιδέψει και όχι κατά ανάγκη μόνο εύποροι. Πιστέψτε με, ο καθένας είναι διατεθειμένος να πληρώσει ακριβότερα κάτι που αξίζει περισσότερο. Γι’ αυτό και όλα αυτά τα χρόνια μας επιβραβεύει ένα τεράστιο αριθμητικά κοινό που έχει ως κοινό χαρακτηριστικό την αναζήτηση της ποιότητας.
Είναι γνωστό ότι είστε λάτρης της τέχνης και για μία ακόμα φορά μπαίνετε στη θέση του δημιουργού. Τι σας παρακίνησε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε μια οικογένεια που, ειδικά από την πλευρά του πατέρα μου, ήταν συνυφασμένη με την τέχνη. Με ρίζες στην Ισπανία και αργότερα στην Κεφαλονιά, η οικογένεια Πανά ήταν πάντα άρρηκτα δεμένη με την τέχνη. Η Ήβη Πανά ήταν η δασκάλα της Μαρίας Κάλλας στο πιάνο, ενώ η γιαγιά μου, Μαριάνθη Πανά, ήταν εξαιρετική ζωγράφος. Πολλοί οικογενειακοί φίλοι ήταν καλλιτέχνες, όπως ο βραβευμένος με Όσκαρ Βασίλης Φωτόπουλος. Από πολύ νέος ξεκίνησα τη συλλογή έργων τέχνης, που σήμερα έχει εξελιχθεί στη συλλογή relatedart.com. Από νέος, όμως, έγραφα κείμενα και στην εφηβεία ακόμα είχα γράψει το πρώτο μου διήγημα, χωρίς να έχω το θάρρος να το εκδώσω. Τώρα πλέον γνωρίζω ότι μέσα από τα βιβλία βρίσκω επιπλέον διέξοδο στη δημιουργικότητα μου, κάνοντας κάτι που αγαπώ πολύ.
Τα νησιά του Αιγαίου ήταν και παραμένουν ένας από τους δημοφιλέστερους παγκόσμιους προορισμούς. Πώς δημιουργήθηκε η ανάγκη να τα «επανασυστήσετε» στο κοινό με το βιβλίο σας;
Αυτού του επιπέδου βιβλία με διεθνή κυκλοφορία βοηθούν την προβολή της χώρας μας μέσα από μια ματιά όχι απλώς ταξιδιωτική, αλλά ουσιαστική. Στο συγκεκριμένο βιβλίο Greek Islands των διεθνών εκδόσεων Assouline, έχω ασχοληθεί με τις παραδόσεις και την άυλη πολιτιστική κληρονομιά των νησιών του Αιγαίου. Κάτι το οποίο κέντρισε το ενδιαφέρον της Unesco. Γαστρονομία, τέχνες, παραδόσεις, ιδιαίτερες αρχιτεκτονικές και χειροτεχνίες παρουσιάζονται μέσα από το κείμενο μου, από τον φακό της Κατερίνας Κατώπη, αλλά και από φωτογραφίες αρχείου, με έναν τρόπο ευχάριστο και καθόλου επιφανειακό. Είναι μια βαθύτερη ματιά στα νησιά του Αιγαίου και μια ωδή σε πολιτιστικά στοιχεία που δεν ήταν τόσο γνωστά στο ευρύ κοινό.
Βλέπετε διαφορές μεταξύ των προτιμήσεων του ελληνικού και του ξένου κοινού, από πλευράς τουριστικής εμπειρίας;
Το ξένο και το ελληνικό κοινό διαφοροποιείται με παρόμοια κριτήρια. Υπάρχουν αυτοί που αναζητούν απλώς τη διασκέδαση και τον ήλιο στα ελληνικά νησιά, αλλά υπάρχει και το κοινό που ενδιαφέρεται για την ποιότητα και την ιστορία των νησιών, καθώς και το επίπεδο των προσφερόμενων υπηρεσιών. Στο δεύτερο είναι που πρέπει να επενδύσουμε ακόμη περισσότερο.
Ποιοι είναι οι παράγοντες που θα καθορίσουν την επόμενη μέρα της φιλοξενίας και πώς η Ελλάδα μπορεί να αναβαθμίσει ακόμη περισσότερο τη θέση της;
Χρειαζόμαστε υποδομές όχι μόνο στα νησιά, αλλά σε όλη τη χώρα. Κυρίως όμως χρειάζεται σχεδιασμός ανάλογα με τις ανάγκες και τη φυσιογνωμία της κάθε περιοχής. Η ανεξέλεγκτη δόμηση είναι τεράστιο πρόβλημα, όπως και η ανεξέλεγκτη χρήση γης. Θα επαναλαμβάνω συνέχεια ότι η πολιτεία πρέπει να προστατεύει τη ξεχωριστή φυσιογνωμία του κάθε τόπου και τον ελληνικό χαρακτήρα. Η Ελλάδα δεν χρειάζεται να μοιάζει με Ντουμπάι. Μπορεί να προσελκύσει καλύτερο κοινό κρατώντας τη φυσιογνωμία της και αναβαθμίζοντας υποδομές όπως δρόμους, μαρίνες και μέσα συγκοινωνίας. Τα υδροπλάνα, για παράδειγμα, πρέπει επιτέλους να δραστηριοποιηθούν συνδέοντας ευκολότερα τα νησιά. Οι τοπικοί παραγωγοί κρασιών και προϊόντων πρέπει να βοηθηθούν από την πολιτεία και να αναδειχθούν. Γενικά, χρειάζεται σχεδιασμός που να προωθεί την ελληνικότητα και την ιστορία, καθώς τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας.
Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον;
Ο αδερφός μου κι εγώ δεν ασχολούμαστε απλά με την επιχειρηματικότητα. Διαμορφώνουμε περιοχές, αντιλήψεις και συνήθειες. Και όλα αυτά προς όφελος της χώρας μας. Με γνώμονα αυτήν την κατεύθυνση, σχεδιάζουμε τα επόμενα επιχειρηματικά μας βήματα στον τομέα της φιλοξενίας. Σε προσωπικό επίπεδο, έχω ξεκινήσει τη συγγραφή ενός βιβλίου για το κινηματογραφικό studio και θερινό σινεμά Ζαΐρα, που άνηκε στην οικογένεια μου και παραχωρήθηκε στον Δήμο Γαλατσίου για τη δημιουργία κέντρου πολιτισμού.
*Φωτογραφίες Κατερίνα Κατώπη Λυκιαρδοπούλου
**Tο άρθρο δημοσιεύεται στο νέο τεύχος του Fortune που κυκλοφορεί από την Παρασκευή 24/06.
