Χθες η Γιουγκοσλαβία, σήμερα η Καταλονία, αύριο ποιος;

Η κρίση της Καταλονίας είναι η νέα σπαζοκεφαλιά που καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, που ήλπιζε να αναρρώσει επιτέλους από μία δεκαετία υπαρξιακών κρίσεων, ξεκινώντας από την οικονομική κρίση, περνώντας από την προσφυγική κρίση και καταλήγοντας στο Brexit.

«Κατά κάποιον τρόπο, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι ένας θεσμός φτιαγμένος για χαλεπούς καιρούς. Όταν όλα πηγαίνουν καλά, λειτουργεί καλά. Αλλά όταν εμφανίζεται πρόβλημα, συναντά τεράστιες δυσκολίες για να λάβει θέση και να ενεργήσει», σχολιάζει η Στέφανι Βάις, διευθύντρια του γραφείου των Βρυξελλών του ιδρύματος Bertelsmann.

«Αυτό το πρόβλημα αναμενόταν να εμφανισθεί εδώ και καιρό», αφού ήταν γνωστό ότι οι Καταλανοί αυτονομιστές προετοίμαζαν δημοψήφισμα εδώ και χρόνια. «Όμως δεν έλαβε την προσήκουσα προσοχή από τις Βρυξέλλες», παρατηρεί χωρίς να κρύβει την έκπληξή της.

Απόδειξη, η αμήχανη σιωπή της Ένωσης τις παραμονές του καταλανικού δημοψηφίσματος, τόσο για τις εξελίξεις στην Καταλονία, όσο και για τις αυτονομιστικές κορώνες που προήλθαν από τη Σκωτία, τη Φλάνδρα και τη Χώρα των Βάσκων.

Μετά την επέμβαση της αστυνομίας κατά την ημέρα της ψηφοφορίας στην Καταλονία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έσπασε τη σιωπή της για να απευθύνει έκκληση για διάλογο και για να καταδικάσει τη βία ως «εργαλείο στην πολιτική», προσέχοντας ωστόσο να μην θίξει τη Μαδρίτη.

Έτσι, φρόντισε να επαναλάβει ότι το δημοψήφισμα παραβιάζει το ισπανικό Σύνταγμα και να παραδεχθεί ότι «η υπεράσπιση του κράτους δικαίου επιβάλλει ορισμένες φορές τη χρήση αναλογικής βίας».

Πρώην Γιουγκοσλαβία

Εκτός του Βελγίου, όπου οι Φλαμανδοί εθνικιστές είναι μείζων εταίρος του κυβερνώντος συνασπισμού, και της Σλοβενίας, η οποία προήλθε από την απόσχιση από την Γιουγκοσλαβία, οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είτε σιωπούν είτε εκφράζουν την αμέριστη υποστήριξη τους προς τον πρωθυπουργό Μαριάνο Ραχόι.

«Εάν σήμερα αφεθεί η Καταλονία να διασπάσει την ενότητα της Ισπανίας, αυτό θα προκαλέσει ντόμινο σε ολόκληρη την ήπειρο. Αντί της Ευρώπης των 27, θα έχουμε μία μη-Ευρώπη μίνι-κρατών», προειδοποίησε ο Ισπανός ευρωβουλευτής Εστέμπαν Γκονθάλεθ Πονς.

Η Ένωση επιβίωσε της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007, στη συνέχεια των κρίσεων χρέους, και ακόμη δεν έχει ξεπεράσει την κρίση αλληλεγγύης που εμφανίσθηκε μαζί με την μεταναστευτική κρίση, έρχεται σε σύγκρουση με την Πολωνία και την Ουγγαρία για την εισαγωγή μεταρρυθμίσεων που πλήττουν τις δημοκρατικές αρχές και το κράτος δικαίου και διεξάγει εξαιρετικά πολύπλοκες διαπραγματεύσεις για την έξοδο της Βρετανίας το 2019.

Ο πρόεδρος της Επιτροπής βιάστηκε να δηλώσει ότι το «χειρότερο έχει περάσει» κατά τη διάρκεια της ομιλίας του για την κατάσταση της Ένωσης τον Σεπτέμβριο και να διαπιστώσει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση «έχει και πάλι τον άνεμο στα πανιά της», χάρη στην πτώση της ανεργίας και μία δειλή οικονομική ανάκαμψη.

Νέο πετραδάκι στο παπούτσι της ΕΕ

Όλα αυτά χωρίς να ληφθεί υπόψιν η καταλανική κρίση, που είναι «ένα καινούργιο πετραδάκι στο παπούτσι της ΕΕ», σύμφωνα με τον Φρεντερίκ Αλμάν, ερευνητή Ευρωπαϊκών Μελετών στο Πανεπιστήμιο του Λουξεμβούργου.

Και το ακόμη σοβαρότερο είναι ότι η καταλανική κρίση μπορεί να διαρκέσει. «Για το διάστημα αυτό οι Ευρωπαίοι κινδυνεύουν να παραμερίσουν τις πραγματικές προκλήσεις που τους περιμένουν: τις παγκόσμιες απειλές στον τομέα της ασφάλειας (Βόρεια Κορέα, τρομοκρατία, μεσανατολικές συρράξεις) που μας περιστοιχίζουν και τον παγκόσμιο οικονομικό ανταγωνισμό», λέει η Στέφανι Βάις.

Παρά τις εκκλήσεις Καταλανών αυτονομιστών, ευρωβουλευτών και ειδικών, «η ΕΕ δεν έχει κανέναν λόγο να αναλάβει μεσολαβητικό ρόλο στην καταλανική κρίση, διότι αυτό θα νομιμοποιούσε τους αυτονομιστές» , σύμφωνα με τον Φρεντερίκ Αλμάν, ο οποίος επισημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές συνθήκες δεν προβλέπουν τη διαδικασία που ακολουθεί την απόσχιση μίας περιοχής που ανήκει σε κράτος μέλος».

Στην Ισπανία, το Συνταγματικό Δικαστήριο ακύρωσε το καταλανικό δημοψήφισμα. Κατά συνέπεια, είναι αδύνατον για την Ευρωπαϊκή Ένωση, που απαρτίζεται και διοικείται από τα 28 κράτη μέλη, να αγνοήσει την συνταγματική τάξη ενός εκάστου αυτών. Αντίθετα, στην περίπτωση του δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της Σκωτίας το 2014, η ψηφοφορία είχε οργανωθεί κατόπιν της εγκρίσεως του Λονδίνου, γεγονός που θα επέτρεπε σε περίπτωση θετικού αποτελέσματος ανεξαρτητοποίηση της περιοχής κοινή συναινέσει.

Όμως, στα μάτια των Καταλανών αυτονομιστών, οι Βρυξέλλες έχασαν μέρος της αξιοπιστίας τους, αφού κατηγορούν την Επιτροπή ότι τη στιγμή που δεν διστάζει να έρθει σε αντιπαράθεση με την Βαρσοβία για την προστασία του κράτους δικαίου, στην Καταλονία «εγκαταλείπει 7,5 εκατομμύρια ευρωπαίους πολίτες», των οποίων «παραβιάζονται τα θεμελιώδη δικαιώματα, κυρίως η ελευθερία της έκφρασης» .