Covid-19: Flexy-ενοίκια και χώροι εργασίας οι νέες τάσεις στο εταιρικό real estate
Τα πάνω κάτω έχει φέρει στην αγορά επαγγελματικών ακινήτων η πανδημία, με τους καταστηματάρχες να ζητούν σύνδεση των ενοικίων με τους τζίρους τους, τους ιδιοκτήτες να αντιδρούν καθώς ήδη το εισόδημα τους εξανεμίζεται από τη μείωση της ζήτησης για χώρους γραφείων λόγω της ψηφιακής μετάβασης των επιχειρήσεων και των νέων μοντέλων εξ’ αποστάσεως εργασίας – ενώ σε αυτές τις συνθήκες κερδίζει μερίδια η βιομηχανία των ευέλικτων χώρων εργασίας και του coworking.
Στο πρόσφατο conference call της Jumbo για την ενημέρωση των αναλυτών αναφορικά με τις οικονομικές επιδόσεις της εν μέσω πανδημίας, ο επικεφαλής του ομίλου Ευάγγελος Απόστολος Βακάκης είχε πει ότι η εταιρεία έχει μηδενικές απώλειες από ενοίκια, καθώς στις συμβάσεις που έχει υπογράψει με τους ιδιοκτήτες (σε 35 περίπου ενοικιαζόμενα καταστήματα σε σύνολο 80) έχει ενσωματώσει ρήτρες που συνδέουν το μίσθωμα με τις πωλήσεις. Αυτή η πρακτική, που προφύλαξε τη Jumbo από σημαντική ζημιά την περίοδο του lockdown, υιοθετείται από μερίδα πολυεθνικών και δεν έχει ευρεία διείσδυση στην αγορά. Οι νέες συνθήκες όμως έχουν δημιουργήσει την ανάγκη κάλυψης των νέων αναδυόμενων κινδύνων και προς αυτή την κατεύθυνση εγείρει διεκδικήσεις ο επιχειρηματικός κόσμος. Μάλιστα το θέμα αναδείχθηκε και από τους επιχειρηματίες της εστίασης που ζήτησαν νομοθετική ρύθμιση από την κυβέρνηση σε τηλεδιάσκεψη που είχαν τη Δευτέρα με το οικονομικό επιτελείο.
Ανένδοτοι πάντως είναι οι ιδιοκτήτες, που αντέδρασαν ήδη στην αναγκαστική μείωση κατά 40% στα ενοίκια, μέτρο που συνεχίζεται τον Μάϊο για το σύνολο των πληττόμενων επιχειρήσεων. Έχουν ζητήσει (μέσω της ΠΟΜΙΔΑ) να τεθεί άμεσο τέλος στο σχετικό μέτρο και κάθε περαιτέρω στήριξη των ενοικιαστών να χρηματοδοτείται από το πακέτο μέτρων της κυβέρνησης.
Εντωμεταξύ, ο Covid-19 αλλάζει άρδην τα δεδομένα στην αγορά επαγγελματικών ακινήτων αφού αναπόφευκτα θα υπάρξουν επιχειρήσεις που θα αναγκαστούν να κλείσουν στο πλαίσιο της νέα κρίσης ενώ η υιοθέτηση νέων μοντέλων εξ’ αποστάσεως εργασίας και εκπαίδευσης σε μεγάλη κλίμακα προοιωνίζεται αναδιοργάνωση των επιχειρήσεων στο άμεσο μέλλον, με χρήση λιγότερων τετραγωνικών σε χώρους γραφείων.
Ας συνυπολογίσουμε σε αυτές τις αλλαγές και αυτές που είναι ήδη σε εξέλιξη στην αγορά, όπως π.χ. η πορεία διαρθρωτικού μετασχηματισμού του χρηματοοικονομικού κλάδου, με τη συρρίκνωση του δικτύου καταστημάτων των τραπεζών, η απελευθέρωση μεγάλων κτιρίων κ.α.. Ενδεικτικές είναι και οι μεταβολές των τιμών, που τείνουν να ορθολογικοποιηθούν, σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, μετά την άνοδο που σημειώθηκε κατά το β’ εξάμηνο του 2019 όταν αυξήθηκε η ζήτηση στο real estate κυρίως από ξένους επενδυτές/αγοραστές.
Ευκαιρίες για flexible workspace
Πάντως, αν και προβλέπεται μείωση του όγκου συναλλαγών και πτώση της αξίας στα ακίνητα, με προσδοκίες ανάκαμψης από το 2021, αναλόγως με την εξέλιξη της πανδημίας, υπάρχουν και ευκαιρίες. Tάσεις γύρω από το flexible workspace και το coworking, που γεννήθηκαν με την ανάπτυξη των stratups και διευρύνονται τα τελευταία 3-4 χρόνια με την υιοθέτηση τέτοιων υπηρεσιών από επαγγελματίες και επιχειρήσεις αναμένεται να ενισχυθούν στην μετά Covid-19 εποχή.
Δεν είναι τυχαίο ότι IWG, που σήμερα διαθέτει 9 κέντρα που προσφέρουν ευέλικτες λύσεις στο περιβάλλον εργασίας στοχεύει να ανοίξει άλλα 20 τους επόμενους 24 μήνες. Μάλιστα το πενταετές business plan της εταιρείας, της οποίας ηγείται ο Χρίστος Μισαηλίδης, έχοντας αναλάβει από την IWG το master franchise για την ανάπτυξη των σημάτων της πολυεθνικής, προβλέπει τπυλάχιστον 65 κέντρα συνολικά, ενώ δεν αποκλείεται μετά τη Regus και την Spaces να τοποθετηθεί και νέο σήμα στην ελληνική αγορά (με το Νο18 να φαίνεται ως το πλέον επικρατέστερο). Αυτή την περίοδο βλέπει 20 – 30 ακίνητα και οι νέες συνθήκες που επικρατούν στην αγορά φαίνεται να ευνοούν τις συμφωνίες που επιδιώκει να κλείσει. Όπως σημειώνει ο ίδιος μιλώντας στο “F” ενισχύονται οι ανάγκες στην αγορά για ευελιξία. “Οι υπηρεσίες των Regus και Spaces, που προσφέρονται σήμερα στην Ελλάδα, δεν απαιτούν από τον επιχειρηματία αρχική επένδυση ενώ προσφέρουν ευελιξία ως προς τον χώρο και το χρόνο χρήσης τους”, σημειώνει. Εξηγεί επίσης ότι σε μια εποχή που οι επιχειρήσεις χρειάζεται να προσαρμόζονται συνεχώς σε νέους κανόνες αξιοποιώντας λιγότερο ή περισσότερο την εξ’ αποστάσεως εργασία, οι ευέλικτοι χώροι δημιουργούν οικονομίες κλίμακος. “Αυτή είναι μία διεθνής τάση που ενισχύεται από την αβεβαιότητα”, προσθέτει μεταξύ άλλων.
