Daniel Domscheit-Berg: Καιρός να φτιάξουµε ένα διαφορετικό Facebook

από τον Ηλία Σταθάτο

Aκριβώς όπως και τα δεδομένα, τα οποία ορίζουν όλη την καριέρα του, ο Daniel Domscheit–Berg συγκεντρώνει πολλές ιδιότητες. Ο Γερµανός τεχνολογικός ακτιβιστής, αφότου γνώρισε τον Julian Assange το 2007 στο συνέδριο του εµβληµατικού συνδέσµου χάκερ της Γερµανίας, Chaos Computer Club, διετέλεσε εκπρόσωπος των Wikileaks σε µία από τις κρισιµότερες περιόδους της πλατφόρµας, µέχρι το 2010.  Αποχώρησε έπειτα από διαφωνίες µε τον Julian Assange και από τότε έχει αφιερωθεί στο να αλλάξει τη δηµόσια συζήτηση σε θέµατα τεχνολογίας, ιδιωτικότητας, αλλά και κυβερνοασφάλειας.

Στο πλαίσιο του πρώτου συνεδρίου κυβερνοσφάλειας της KPMG, Cyber Security Conference: The Era Of Constant Vigilance, βρέθηκε στην Αθήνα, και το Fortunegreece δεν θα έχανε την ευκαιρία να τον συναντήσει για να συζητήσει µαζί του για τις αλλαγές και τις προκλήσεις στον τοµέα της κυβερνοσφάλειας, για το πώς µπορούµε να µιλάµε για ιδιωτικότητα στην εποχή του Internet of Things και για το αν µπορούν να υπάρχουν κοινωνικά δίκτυα που δεν κεφαλαιοποιούν την παρακολούθηση των χρηστών τους.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο ετών, έχει υπάρξει μια εξέλιξη στον τρόπο με τον οποίο συζητείται η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Πλέον, οι βασικές απειλές προέρχονται από κράτη ή δρώντες που λαμβάνουν εντολές απ’ αυτά. Αυτό συνιστά μια μετατόπιση από το προηγούμενο πρότυπο, όταν δρούσαν κυρίως ανεξάρτητες ομάδες κακόβουλων χάκερ. Πώς επηρεάζει αυτό τις επιχειρήσεις και τη συνολική σύλληψη της ασφάλειας του κυβερνοχώρου;

Δεν είµαι σίγουρος ως προς τα πραγµατικά ποσοτικά δεδοµένα και την αναλογία κρατικών και µη κρατικών δρώντων. Ο κόσµος των απειλών στον κυβερνοχώρο είναι πολύ αδιαφανής και είναι συχνά αδύνατο να αποδώσουµε ευθύνες για συγκεκριµένες ενέργειες. Και αυτή είναι επίσης µια από τις πιο ανησυχητικές πτυχές της όξυνσης των επιθετικών πρακτικών από κρατικούς δρώντες. Μπορούµε σίγουρα να πούµε ότι τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί µια έντονη τάση απόκτησης µεγαλύτερων επιθετικών δυνατοτήτων απ’ αυτούς. Σε σύγκριση µε τον πραγµατικό κόσµο, ο κυβερνοχώρος είναι πολύ πιο ευµετάβλητος και πολύπλοκος· και κάθε πτυχή του πραγµατικού κόσµου µας εξαρτάται άµεσα απ’ αυτόν. Η ιδιωτική µας ζωή, το εµπόριο, οι κατασκευές, οι υποδοµές που επιτρέπουν την ίδια τη λειτουργία των κοινωνιών µας − όλα εξαρτώνται από τον κυβερνοχώρο. Με τροµάζει, για να είµαι ειλικρινής, να βλέπω πόση προσπάθεια και πόσους πόρους κινητοποιούν τα κράτη για να είναι σε θέση να αποσταθεροποιούν αυτόν τον πολύτιµο και ασταθή κόσµο, αντί να επενδύουν στην επιδιόρθωση και τη βελτίωσή του.

Τι σημαίνει για εσάς η ιδιωτικότητα στην εποχή των πανταχού παρόντων κοινωνικών μέσων και του Διαδικτύου των Πραγμάτων; Είναι δυνατή, άραγε, η προστασία της;

Η ιδιωτικότητα είναι το θεµέλιο για να µπορούµε να ζούµε εξατοµικευµένες ζωές. Χωρίς αυτήν, ο καθένας από εµάς −µε τα δυνατά και τα αδύνατα σηµεία του, τα ελαττώµατά του, τις προσωπικές του προτιµήσεις, τις απόψεις και τα µικρά µυστικά του− δεν θα µπορούσε να υπάρξει. Το γεγονός ότι επιτρέπουµε σε άλλους να δηµιουργήσουν έναν κόσµο γύρω εµάς που αποµακρύνεται απ’ αυτό το θεµέλιο είναι ανησυχητικό. Το γεγονός ότι, στην πραγµατικότητα, συµβάλλουµε σε αυτό ως αντάλλαγµα για κάποια συσκευή που ανάβει ή σβήνει το φως µε µια φωνητική εντολή δείχνει ότι µάλλον τα έχουµε… χάσει εντελώς. Η προστασία της ιδιωτικής ζωής θα ήταν σίγουρα δυνατή ακόµη και σε έναν τέτοιο κόσµο, αλλά θα έπρεπε να αλλάξουµε το παράδειγµα − να αλλάξουµε τον λόγο για τον οποίο βελτιστοποιούµε την τεχνική εξέλιξη. Θα πρέπει να συντρίψουµε τα µονοπώλια που έχουµε επιτρέψει να αναδυθούν και θα πρέπει επίσης να αναπτύξουµε συστήµατα και υποδοµές που να είναι ανθεκτικές, κατανεµηµένες και αποκεντρωµένες. Αυτό είναι εφικτό· το µόνο ερώτηµα είναι εάν κατορθώσουµε να φτάσουµε από µόνοι µας σ’ αυτό το συµπέρασµα ή εάν θα χρειαστεί πρώτα µια ολοκληρωτική καταστροφή που θα λειτουργήσει ως καταλύτης. Εξετάζοντας τον τρόπο µε τον οποίο αντιµετωπίζουµε την απειλή της κλιµατικής αλλαγής αυτήν τη στιγµή, δεν είµαι σίγουρος ότι ως είδος είµαστε κατάλληλοι να αντιµετωπίσουµε αυτές τις προκλήσεις. Και πάλι, όµως, δεν υπάρχει κάποιος τέταρτος νόµος της θερµοδυναµικής ή κάτι παρόµοιο που να µας αποτρέπει να τις αντιµετωπίσουµε.

Η περίπτωση των Wikileaks αφορούσε επίσης δεδομένα, προσφέροντάς μας ένα εναλλακτικό παράδειγμα χρήσης και διάδοσής τους. Στην εποχή του «καπιταλισμού της παρακολούθησης», σύμφωνα με τη Zuboff, υπάρχει άραγε μια εναλλακτική στην εμπορευματοποίηση και τη συσσώρευση των δεδομένων των χρηστών σε ιδιόκτητες και ιδιωτικές πλατφόρμες; Πώς μπορούν οι επιχειρήσεις να υιοθετήσουν μια προσέγγιση με βάση τα δεδομένα χωρίς να παραβιάζουν τα δικαιώματα των χρηστών / πελατών;

Πρέπει να αρχίσουµε να αναπτύσσουµε συστήµατα µε άλλους στόχους κατά νου. Νοµίζω ότι η ανάδυση του καπιταλισµού της παρακολούθησης ήταν κάτι το αναµενόµενο, όπως π.χ. έπρεπε να περάσουµε από ορισµένα στάδια εκβιοµηχάνισης, πριν καταλήξουµε εκεί που βρισκόµαστε τώρα. Δεν θα ήταν εφικτό να τα παραλείψουµε όλα αυτά, εφόσον για να φτάσουµε εκεί που είµαστε τώρα ήταν αναγκαίοι συγκεκριµένοι τύποι επενδύσεων που απαιτούσαν αυτό το είδος του παραδείγµατος. Αλλά ωθούµενοι από την ψηφιοποίηση, εισερχόµαστε σε µια εποχή µηδενικού οριακού κόστους. Ο Jeremy Rifkin έχει πολλές εύστοχες παρατηρήσεις για το συγκεκριµένο θέµα. Και δεν είναι µόνο ότι οι κατασκευές και οι λειτουργίες γίνονται όλο και πιο φθηνές, αλλά και ότι µπορούµε να επωφεληθούµε πολύ από την ισχυρότερη πτυχή της ψηφιοποίησης: την ικανότητα αντιγραφής. Η οικοδόµηση ενός καλύτερου Facebook, για παράδειγµα, που θα είναι αποκεντρωµένο και δεν θα εστιάζει στην πώληση των δεδοµένων των χρηστών του για να αποκοµίζονται τεράστια κέρδη θα ήταν απολύτως εφικτή και διόλου ακριβή ως προς την ανάπτυξη και λειτουργία της. Και δεν θα ήταν καλύτερο οι πλατφόρµες κοινωνικών µέσων να παραµείνουν, για παράδειγµα, εκτός του καπιταλιστικού περιβάλλοντος; Θέλουµε πραγµατικά κάποιος να αποκοµίζει έσοδα από όλες τις κοινωνικές µας αλληλεπιδράσεις; Δεν θα µπορούσε να υπάρχει καλύτερος, εναλλακτικός τρόπος χρηµατοδότησης των κοινωνικών δικτύων;

Τι πιστεύετε ότι μπορεί να επιτευχθεί μέσω εκδηλώσεων του κλάδου, όπως το συνέδριο για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο που διοργανώνει η KPMG;

Εκδηλώσεις όπως αυτή φέρνουν τους ανθρώπους µαζί για να συζητήσουν διάφορες πτυχές ενός ολοένα και πιο σηµαντικού θέµατος. Όλοι έχουµε ακόµα πολύ δρόµο να διανύσουµε µέχρι να καταφέρουµε να εκπαιδεύσουµε τους εαυτούς µας γι’ αυτήν τη νέα εποχή στην οποία εισερχόµαστε µε την ψηφιοποίηση, για το τι διακυβεύεται και για όλες αυτές τις ευκαιρίες που υπάρχουν για την επίλυση των πραγµατικών προβληµάτων στον κόσµο µας. Ο δρόµος που ανοίγεται µπροστά µας είναι µεγάλος και πρέπει να κάνουµε ένα βήµα τη φορά. Συνεπώς, κάθε event που συγκεντρώνει στον ίδιο χώρο άτοµα για να συζητήσουν αυτές τις οπτικές γωνίες µπορεί να µας βοηθήσει να προχωρήσουµε προς τα εµπρός.