Delivery: Τα μέτωπα με τους διανομείς μετά τη…μετωπική στην efood 

Ένα sms ήταν αρκετό για να αναδείξει ένα μείζον θέμα, εργασιακό και κοινωνικό, που αφορά ευρύτερα τους εργαζόμενους σε πλατφόρμες και δεν αφορά μόνο τους χιλιάδες εργαζόμενους της efood και του κλάδου του delivery, μια αγορά που αναπτύσσεται με ιλιγγιώδη ρυθμό.

Είναι ενδεικτικό ότι οι νέες καταναλωτικές τάσεις έχουν αυξήσει τη ζήτηση για υπηρεσίες διανομής, από πρόχειρο φαγητό και καφέ, μέχρι ψώνια του supermarket, δέματα και φάρμακα. Έτσι, δεκάδες επιχειρήσεις προσθέτουν σε μηνιαία βάση στο χαρτοφυλάκιο των υπηρεσιών τους σχετικές υπηρεσίες. Στοιχεία της Linked Business αναφέρουν ότι σε ετήσια βάση ο ρυθμός ανάπτυξης νέων επιχειρήσεων, με στοιχεία του Αυγούστου, ξεπερνά το 90%, με την Αττική, τη Θεσσαλονίκη και τις Κυκλάδες να εμφανίζουν τις περισσότερες νεοσύστατες επιχειρήσεις. Σήμερα λειτουργούν περίπου 15.100 εταιρείες delivery στο σύνολο της αγοράς, με 4 στις δέκα να δραστηριοποιούνται στην Αττική, μία στις 10 στη Θεσσαλονίκη και τις υπόλοιπες στην περιφέρεια. Επίσης σχεδόν 2 στις 10 επιχειρήσεις δηλώνουν το «Delivery» ως κύρια δραστηριότητα.

Ειδικά στο delivery φαγητού, η efood, με δέκα χρόνια παρουσίας, ηγείται της αγοράς με διαφορά από τον δεύτερο παίκτη, την Wolt, που εγκαινίασε την παρουσία της προ τριετίας περίπου, λειτουργώντας με το συνεργατικό μοντέλο. Στην αγορά έχουν μπει και νέοι παίκτες, με πιο πρόσφατη είσοδο αυτή της ουκρανικής Rocket διεκδικώντας μερίδιο σε μια πίτα που μεγαλώνει. Για τις εταιρείες του κλάδου το μισθολογικό κόστος είναι κρίσιμος παράγοντας για την οικονομική απόδοση και το συνεργατικό μοντέλο των ανεξάρτητων συνεργασιών τους προσφέρει ευελιξία. Σε ένα βαθμό προσφέρει ευελιξία και σε ορισμένους εργαζόμενους, που επιλέγουν τη δουλειά του διανομέα για συμπληρωματικό εισόδημα.

Ειδικότερα η efood, μέλος του γερμανικού ομίλου Delivery Hero, εμφανίζει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης ενώ διεισδύει και σε άλλους τομείς θέτοντας προϋποθέσεις για ακόμη καλύτερες επιδόσεις στο μέλλον ενώ μεσοπρόθεσμα σχεδιάζει υπερτριπλασιασμό του δικτύου των διανομέων της.

Ο τρόπος που χειρίστηκε το θέμα με τους 115 εργαζόμένους στοίχισε στη φήμη της, όπως φαίνεται και από τις αξιολογήσεις της Google, αλλά παρέσυρε και άλλες εταιρείες του κλάδου. Ως γνωστόν οι 115 διανομείς δέχθηκαν με μήνυμα πρόταση από την εταιρεία να προχωρήσουν σε σύμβαση ανεξάρτητων υπηρεσιών, δηλαδή freelancers, εάν θέλουν να συνεχίσουν να εργάζονται μετά τη λήξη της σύμβασης ορισμένου χρόνου που διατηρούν με την εταιρεία. Αν και η efood «αναδιπλώθηκε» προτείνοντας τελικά ανανέωση των συμβάσεων με τους ίδιους όρους ή συνεργασία ως freelancers για όσους το επιθυμούν, το θέμα δεν έχει λήξει. Πέρα και από το «άκομψο» της αρχικής επικοινωνίας, που ανέδειξε επίσης την ταχύτητα με την οποία μπορεί μια εταιρεία να χάσει αξιοπιστία στο κοινό της, μιας και η ορμή των αρνητικών σχολίων κάλυψαν τις όποιες θετικές αναφορές από εργαζόμενους, η ουσία είναι ότι η μετάβαση στο νέο μοντέλο γίνεται χωρίς διαπραγμάτευση, με μια κατά κάποιον τρόπο αυτοματοποιημένη διαδικασία, μέσω εργαλείου αξιολόγησης με batch.

Σύμφωνα το Συνδικάτο Επισιτισμού Τουρισμού Ξενοδοχείων, η αξιολόγηση με τα batch, με τα λεγόμενα κριτήρια παραγωγικότητας, έχει αυξήσει την εντατικοποίηση της δουλειάς. Μεγάλες αποστάσεις παραλαβής και παράδοσης, χιλιόμετρα, χρόνοι παράδοσης είναι δείκτες που αξιολογούν την παραγωγικότητα και συνδέονται με την απόδοση της εταιρείας. Εν τέλει με τη βοήθεια μιας εταιρείας ανθρώπινου δυναμικού γίνεται η αξιολόγηση των υπαλλήλων και αναλόγως ανταμείβονται με bonus ή άλλες παροχές.

Η παραγωγικότητα της εργασίας

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι διανομείς οδηγούν τα μηχανάκια τους σε δύσκολες καιρικές συνθήκες και έχουν επιπτώσεις εάν μια παραγγελία δεν φτάσει στην ώρα της, καθώς και για κάθε τηλεφώνημα με παράπονο καταναλωτή για καθυστέρηση ή λάθος σε παραγγελία.

Πρακτικά δουλεύουν με αμοιβή που δεν ξεπερνά τα 4 ευρώ την ώρα, υπολογίζοντας στο φιλοδώρημα, που μπορεί να ξεπερνά τα 10 ευρώ τη μέρα αλλά για να το κερδίσουν πρέπει να διανύσουν πολλά χιλιόμετρα. Σήμερα, με αφορμή το περιστατικό στην efood διεκδικούν ανανέωση αλλά και μετατροπή συμβάσεων σε αορίστου χρόνου, ένταξη του επαγγέλματος στα βαρέα και ανθυγιεινά, συλλογικές συμβάσεις εργασίας και όχι ατομικές, με ουσιαστικές αυξήσεις κ.α..

Οι διανομείς όμως δεν είναι ο μόνος κλάδος που «προσφέρεται» για freelancing, καθώς το συνεργατικό μοντέλο αφορά συνεργασίες εκατοντάδων χιλιάδων εργαζομένων σε ψηφιακές πλατφόρμες. Εξάλλου, έχει δώσει δείγματα γραφής σε χώρες του εξωτερικού όπου η gigeconomy ανθεί αναδεικνύοντας εκτός από θετικές και κακές πρακτικές, οδηγώντας ακόμη και κολοσσούς της αγοράς του delivery σε αναθώρηση πολιτικών και αναγνώριση εργασιακών δικαιωμάτων σε συνεργάτες τους (όπως πρόσφατα η Uber στο Ην.Βασίλειο).

Σημειώνεται επίσης η δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ανάδειξη τέτοιων υποθέσεων. Από το κίνημα με τα «κίτρινα γιλέκα», που ξεκίνησε στο Παρίσι με αφορμή τις σχεδιαζόμενες αυξήσεις στα καύσιμα στα τέλη του 2018 αναδεικνύοντας τα αιτήματα των μεσαίων και χαμηλών στρωμάτων, μέχρι το κίνημα με τα «κίτρινα γάντια», λίγο αργότερα, για τα εργασιακά δικαιώματα των καθαριστριών στην Ελλάδα και σήμερα το κίνημα των «delivery boys», των παιδιών με τα παπάκια, τα social media έπαιξαν καθοριστικό ρόλο.

Λαμβάνοντας δε υπόψη την ταχύτητα του ψηφιακού μετασχηματισμού και την αυτοματοποίηση που διεισδύει σε όλο το φάσμα του επιχειρείν και στη χώρα μας, γίνεται σαφές ότι το λεγόμενο συνεργατικό μοντέλο (freelance) ήρθε για να μείνει διεκδικώντας χώρο από τις παραδοσιακές συμβάσεις εργασίας που δεσμεύουν τους εργοδότες με υποχρεώσεις για εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα των εργαζομένων. Αυτό άλλωστε διευκολύνει ο πρόσφατος νόμος για τα εργασιακά που ρυθμίσει τις εργασιακές σχέσεις στις ψηφιακές πλατφόρμες, οι οποίες, σύμφωνα με το άρθρο 69 (ν. 4808/2021) συνδέονται με τους παρόχους υπηρεσιών με συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας ή συμβάσεις ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου, με βάση συγκεκριμένες προϋποθέσεις.

Άρθρο 69 του νόμου 4808/2021

Ειδικότερα, η σύμβαση μεταξύ ψηφιακής πλατφόρμας και παρόχου υπηρεσιών τεκμαίρεται ότι δεν είναι εξαρτημένης εργασίας, εφόσον ο πάροχος υπηρεσιών δικαιούται, βάσει της σύμβασής του, σωρευτικά:

α) Να χρησιμοποιεί υπεργολάβους ή υποκατάστατους για να παρέχουν τις υπηρεσίες που έχει αναλάβει να προσφέρει. Η προϋπόθεση αυτή πληρούται, ακόμη και αν η ψηφιακή πλατφόρμα αξιώνει οι υπεργολάβοι και υποκατάστατοι του παρόχου υπηρεσιών να έχουν υποβληθεί σε εκπαίδευση ή να φέρουν στολή ή να τηρούν τους όρους υγιεινής και ασφάλειας ή να έχουν τύχει των κατάλληλων εξετάσεων υγείας και γενικότερα να συμμορφώνονται προς τους γενικούς όρους παροχής υπηρεσιών, υγιεινής και ασφάλειας που ισχύουν για τους παρόχους υπηρεσιών, που συνδέονται συμβατικώς με τη συγκεκριμένη πλατφόρμα.

β) Να επιλέγει τα διάφορα έργα που η ψηφιακή πλατφόρμα του προτείνει να αναλάβει ή να θέτει μονομερώς ο ίδιος τον μέγιστο αριθμό τέτοιων έργων που εκάστοτε θα αναλαμβάνει, ο οποίος μπορεί και να μεταβάλλεται, υπό την προϋπόθεση ότι πάντοτε καθορίζεται μονομερώς από τον ίδιο.

γ) Να παρέχει τις ανεξάρτητες υπηρεσίες του προς οποιονδήποτε τρίτο ή να εκτελεί έργα για οποιονδήποτε τρίτο, συμπεριλαμβανομένων ανταγωνιστών της ψηφιακής πλατφόρμας.

δ) Να καθορίζει ο ίδιος τον χρόνο παροχής των υπηρεσιών του, εντός δεδομένων χρονικών πλαισίων, προσαρμόζοντάς τον στις προσωπικές του ανάγκες και όχι με βάση τα συμφέροντα της ψηφιακής πλατφόρμας.