Δεν υπάρχουν μυστικά

* Ο Θοδωρής Γεωργακόπουλος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας, cofounder της Nest Media

Τις τελευταίες ημέρες το timeline μου είναι μέσα στα νεύρα. Όχι για τη Ρεπούση και τον Κασιδιάρη ή ό,τι άλλο απασχολεί το εγχώριο zeitgeist, δεν έχω τέτοιο timeline πια. Το νταβαντούρι γίνεται για ένα τρομερό σκάνδαλο που αποκάλυψαν ο Guardian και η Washington Post, στοιχεία για ένα πρόγραμμα παρακολούθησης της online δραστηριότητας Αμερικανών και ξένων πολιτών από την Αμερικανική κυβέρνηση.

Το πρόγραμμα λέγεται PRISM, και ο Guardian έδωσε στη δημοσιότητα μερικά slides από μια ελεεινά σχεδιασμένη παρουσίαση σε Powerpoint που περιγράφει τη λειτουργία του.

Το λοιπόν, όλα αυτά είναι ανησυχητικά και τρομερά, και πυροδοτούν εύκολα και αναπόφευκτα τα φοβικά ένστικτα μες στον καθένα μας απέναντι στο κάθε τι καινούριο και ακατανόητο. Όταν διαβάζεις τέτοια πράγματα, ακαριαία σου δημιουργούνται επιφυλάξεις απέναντι στο μαραφέτι στο οποίο τα διάβασες: Το Ίντερνετ. Είναι φυσιολογικό. Εφόσον υπάρχει εκεί έξω και λειτουργεί έτσι, είναι αναπόφευκτο αργά ή γρήγορα κυβερνήσεις να προσπαθήσουν να το χακέψουν για να παρακολουθήσουν τι κάνεις, με ποιον μιλάς, τι φωτογραφίες ανεβάζεις, τι λες, πού πας. Κι αυτό, από ό,τι αποδεικνύουν αυτές οι αποκαλύψεις, δεν είναι πολιτική μόνο απολυταρχικών καθεστώτων και παρανοϊκών δικτατόρων, αλλά και κανονικών δημοκρατιών. Όπου υπάρχει εξουσία, θα υπάρχει και η μάχη ανάμεσα στις ελευθερίες των πολιτών και την ανάγκη τους για ασφάλεια, και ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύεται αυτή η τελευταία είναι θέμα πολύπλοκο και επίφοβο.

Υπάρχουν όμως δύο παράγοντες που πρέπει να μας καθησυχάζουν κάπως. Τέτοιου τύπου προγράμματα δεν είναι το τέλος του κόσμου, ούτε η έλευση του Μεγάλου Αδερφού ή άλλων δυστοπικών σεναρίων. Δυο σημαντικά θέματα πρέπει κατά τη γνώμη μου να λάβεις υπ’ όψιν, το ένα πιο εύληπτο, το άλλο λίγο πιο δύσκολο να το χωνέψει κανείς. Θα ξεκινήσω από το δεύτερο:

Ιδιωτική ζωή όπως νομίζαμε ότι την ξέραμε, δεν υπάρχει στο ίντερνετ.

Σαφές; Είναι αυτό σαφές; Όχι; Θα το εξηγήσω λίγο καλύτερα.

Η ιδέα της ιδιωτικότητας, του να μπορώ δηλαδή να κάνω ό,τι θέλω χωρίς να το μαθαίνουν άνθρωποι που δεν θέλω, υπάρχει ως πρωταρχική αξία στα μυαλά των ανθρώπων που έχουν συνηθίσει να ζουν ελεύθεροι, και ως όνειρο στα μυαλά ανθρώπων που δεν έχουν. Πρόκειται, ωστόσο, για μιαν ιδέα ρευστή. Τι σημαίνει ιδιωτικότητα; Μπορώ να σφάξω κάποιον μέσα στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού μου, και να περιμένω να μην το μάθει κανείς επειδή βρίσκομαι στον ιδιωτικό μου χώρο; Όχι -υπάρχουν όρια. Η ιδιωτική σφαίρα μπορεί να διαρρηγνύεται όταν τελούνται παράνομες πράξεις. Κανείς δεν ζει σε ιδιωτικές φούσκες νομιμότητας, είμαστε όλοι μέλη μιας κοινωνίας, και οι κοινωνίες είναι όπως το software, συμμετέχοντας δεχόμαστε να υπακούμε και στους όρους χρήσης. Αν όμως ΔΕΝ τελούνται παράνομες πράξεις, τότε δικαιούται ο καθένας να έχει τον ιδιωτικό του χώρο όπου μπορεί να κάνει ό,τι θέλει. Σωστά;

Περίπου.

Γιατί η ζωή είναι κάτι το ρευστό και το ευμετάβλητο, και τα νέα χαρακτηριστικά της που έρχονται να την εμπλουτίσουν δε μπορεί να τα βλέπουμε ως μεταλλάξεις των παλιών, είναι αυθύπαρκτες. Έρχονται με δικούς τους όρους χρήσης. Ο δημόσιος χώρος, ας πούμε, με την έλευση τεχνολογικών καινοτομιών μπορεί να γίνει θεωρητικά λιγότερο “ιδιωτικός” από ό,τι ήταν στο παρελθόν. Άλλο παράδειγμα: Το ίντερνετ.

Το ίντερνετ δεν είναι μια μεταφορά του ιδιωτικού μας χώρου στο cloud. Ποτέ δεν ήταν. Νομίζω ότι αυτή είναι μια σημαντική παρανόηση και στον πυρήνα όλης αυτής της κουβέντας που γίνεται τώρα, αλλά και στο ύφος (ενίοτε και στην ουσία) των γραπτών νεο-λουδιτών και τεχνο-κασσανδρών. Το Ίντερνετ δεν είναι ένα ελεύθερο και άναρχο φόρουμ επικοινωνίας της ανθρωπότητας. Είναι ένα δίκτυο υπηρεσιών που δημιουργούνται (ελεύθερα και ανεμπόδιστα) από ιδιωτικές εταιρείες. Η επικοινωνία σ’ αυτό μοιάζει περισσότερο με το τηλεφωνικό δίκτυο της Ανατολικής Γερμανίας (πάντα κάποιος ακούει) κι αυτό δεν έχει γίνει με δόλο, αλλά έτσι είναι φτιαγμένο, το ρημάδι. Η πληροφορία που ανταλλάσσεις στο ίντερνετ είναι ένα αληθινό πράγμα, κάπου πάει, κάπου είναι, ανά πάσα στιγμή κάπου βρίσκεται και, αναπόφευκτα, κάποιος κάποτε μπορεί και να τη βρει.

Μάλλον αυτός είναι ο λόγος που οι άνθρωποι που ξέρουν πώς λειτουργεί το ίντερνετ έχουν στο παρελθόν κάνει παλαβές δηλώσεις για το θέμα της ιδιωτικότητας. Επειδή ξέρουν ότι ιδιωτικότητα στο ίντερνετ δεν υπάρχει. Είναι ανέφικτη. Δε γίνεται.

Προς το παρόν οι περισσότεροι από εμάς αυτό δεν το έχουμε χωνέψει και αντιμετωπίζουμε τον online κόσμο όπως αντιμετωπίζουμε τον offline, περιμένοντας αντίστοιχη προστασία και αντίστοιχες ελευθερίες εκεί. Αλλά οι Ζάκερμπεργκ και οι Μπριν αυτού του κόσμου ξέρουν ότι είναι θέμα χρόνου να το πάρουμε όλοι χαμπάρι. Και τι θα γίνει τότε;

Τίποτα δεν θα γίνει.

Σ’ όλη την ιστορία της ανθρωπότητας εμείς, ένα είδος εγωιστικό και ευπροσάρμοστο, πάντα επιλέγαμε σύμφωνα με το στεγνό συμφέρον του είδους μας και πάντα ήμασταν πρόθυμοι να θυσιάσουμε πράγματα που θεωρούσαμε σημαντικά, για να κερδίσουμε πράγματα που είμαι πολλές τάξεις μεγέθους σημαντικότερα. Είμαι πεπεισμένος ότι η ιδέα της ιδιωτικότητας στο διαδίκτυο είναι μια από αυτές τις θυσίες. Η ιδέα της ιδιοκτησίας της πληροφορίας (ότι τα emails μου μου ανήκουν, ότι τα βιβλία που έχω κατεβάσει από το Amazon είναι δικά μου, ότι οι φωτογραφίες που αποθηκεύω online είναι ιδιοκτησία μου), θα γίνει θυσία, και θα γίνει με χαρά, γιατί σε αντάλλαγμα θα έχουμε κερδίσει πρόσβαση σε ένα πρωτοφανές πληροφοριακό κοινόβιο, όπου ολόκληρη η γνώση της ανθρωπότητας δεν θα ανήκει σε κανέναν και θα ανήκει σε όλους ταυτόχρονα.

Για να φτάσουμε ως εκεί έχουμε δρόμο ακόμα, βέβαια. Δεν είναι εύκολο να ξεφορτωθούμε τον προηγούμενο τρόπο σκέψης -είμαι σίγουρος ότι η προηγούμενη παρένθεση πολλούς από εσάς σας φρίκαρε. Αλλά είναι δρόμος που πρέπει να καλυφθεί μέσα στο κεφάλι μας, οπότε μπορεί και να γίνει γρήγορα.

Ως τότε, μπορούμε να κρατήσουμε στο μυαλό μας το άλλο καθησυχαστικό θέμα που ήθελα να θίξω, το πιο εύληπτο, που είναι το εξής:

Η τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα σε κυβερνήσεις να κατασκοπεύουν πολίτες. Αλλά ξέρεις τι άλλο κάνει η τεχνολογία; Δίνει τη δυνατότητα σε Μέσα όπως ο Guardian και η Washington Post (και οι Anonymous) να ελέγξουν τις κυβερνήσεις και να αποκαλύψουν τη δραστηριότητά τους, και να μεταδώσουν τις αποκαλύψεις τους σε περισσότερους πολίτες από ποτέ, πιο αναλυτικά από ποτέ, και οι πολίτες μπορούν στη συνέχεια να μελετήσουν τι κάνουν οι κυβερνήσεις τους και να σχηματίσουν γνώμη και να τη συζητήσουν και να την εξελίξουν και την ωριμάσουν μέσα στις ίδιες τις πλατφόρμες που οι κυβερνήσεις κατασκοπεύουν, προστατευμένοι μεταξύ τους από την ισχύ των αριθμών τους και τη διαφάνεια της φύσης ενός μέσου που, ό,τι κι αν κάνουν οι Κίνες και οι NSA, είναι πια μεγαλύτερο από μεμονωμένους ανθρώπους και κυβερνήσεις και οργανισμούς, κάτι ανώτερο και άλλο, μια ψηφιακή συνείδηση του είδους.

Με άλλα λόγια, όλα καλά θα πάνε.

(Διαβάστε περισσότερα κείμενα του Θοδωρή Γεωργακόπουλου στο http://www.georgakopoulos.org)