Πώς θα γίνει ο πολιτισμός μοχλός οικονομικής ανάπτυξης για την Ελλάδα
Πώς μπορεί ο πολιτισμός να γίνει μοχλός οικονομικής αλλά και ευρύτερης ανάπτυξης για τη χώρα; Ποιες πολιτικές μπορούν να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν για την επίλυση των υπαρχόντων προβλημάτων;
Η νέα έρευνα του οργανισμού έρευνας και ανάλυσης διαΝΕΟσις, η οποία κυκλοφορεί και σε βιβλίο, υπογράφεται από οκτώ ερευνητές -ο καθένας ειδικός σε ένα διαφορετικό πεδίο του πολιτισμού- με συντονιστή του έργου τον σύμβουλο πολιτιστικής στρατηγικής Χρήστο Καρρά.
Η νέα αυτή έρευνα θα παρουσιαστεί στη δημόσια εκδήλωση «Πολιτισμός: Το μεγάλο ανταγωνιστικό μας πλεονέκτημα» που συνδιοργανώνουν η διαNEOσις και ο Σύλλογος Οι Φίλοι Της Μουσικής, την Τετάρτη 18 Οκτωβρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Η μελέτη επιχειρεί να χαρτογραφήσει αναλυτικά και να σχολιάσει με συστηματικό τρόπο τους Πολιτιστικούς και Δημιουργικούς Τομείς (ΠΔΤ) στην Ελλάδα: εικαστικές τέχνες, αρχιτεκτονική, οπτικοακουστικά μέσα, αρχεία, βιβλιοθήκες βιβλία και τον Τύπο, τη διαφήμιση και τη χειροτεχνία.
Κυρίως, όμως, στοχεύει στο να φέρει στον δημόσιο διάλογο τα δεκάδες μέτρα πολιτικής που προτείνει για καθένα από τα γνωστά ή λιγότερο γνωστά προβλήματα τα οποία διατυπώνει.
Ως προς τα οφέλη του πολιτισμού στην οικονομία, η μελέτη, εκτός από το ισχυρό ελληνικό brand πολιτιστικής κληρονομιάς που προσελκύει πολλούς επισκέπτες κάθε χρόνο και ενισχύει τον τουρισμό, αναφέρεται στους κατά κανόνα νεότερους και καλά εκπαιδευμένους εργαζόμενους των ΠΔΤ, στη συμβολή του πολιτισμού σε καλύτερες και πιο βιώσιμες πόλεις με εκδηλώσεις σύγχρονου πολιτισμού που ζωντανεύουν τις πόλεις, στην θεραπευτική ιδιότητα της τέχνης ιδίως στη ψυχική υγεία.
Ωστόσο η μελέτη της διαΝΕΟσις διαπιστώνει τις πολλές ανεκμετάλλευτες ευκαιρίες: εισάγουμε περισσότερα πολιτιστικά προϊόντα (αξίας €181 εκατομμυρίων) από όσα εξάγουμε (€110 εκατομμύρια). Ο πολιτιστικός τομέας απασχολεί περίπου το 3% των εργαζόμενων στη χώρα, παράγει μόνο το 1,4% της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας, μια ένδειξη χαμηλής παραγωγικότητας. Οι Έλληνες εργαζόμενοι στους κλάδους του πολιτισμού είναι οργανωμένοι σε κατακερματισμένες μικρές επιχειρήσεις, με 2,3 εργαζόμενους κατά μέσο όρο η καθεμία -δεν είναι μεν πολύ μακριά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (2,7), όμως σε άλλες χώρες όπως η Γερμανία ο αριθμός αυτός είναι υπερδιπλάσιος (6,4).
Όσο για τις κρατικές δαπάνες για πολιτιστικές υπηρεσίες ανά κάτοικο είναι οι χαμηλότερες στην Ευρώπη – περίπου στο 1/5 του ευρωπαϊκού μέσου όρου, όπως προκύπτει από την έρευνα.
Από τα δεδομένα της προκύπτουν επίσης και οι πολύ μεγάλες ανισότητες μεταξύ Αθήνας και περιφέρειας στους Πολιτιστικούς και Δημιουργικούς Τομείς, με ξεκάθαρη τάση προς το κέντρο. Τα 3/4 της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας του κλάδου αντιστοιχούν στη δραστηριότητα στην περιφέρεια Αττικής, όπου περίπου 6 στις 10 επιχειρήσεις του κλάδου έχουν την έδρα τους κι εκεί εργάζονται 6 στους 10 εργαζόμενους. Από τους 120 ελληνικούς οργανισμούς που στηρίχθηκαν από το Creative Europe την περίοδο 2014-20, τα τρία τέταρτα είχαν τη βάση τους στην Αττική.
Εργασία στον Πολιτισμό
Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στα οποία βασίζεται η μελέτη της διαΝΕΟσις οι ΠΔΤ στην Ελλάδα απασχολούν περίπου 144.700 εργαζόμενους (το 2022), περίπου 2,9% του συνόλου των εργαζόμενων στη χώρα. Είναι ένας αριθμός που μειώθηκε αισθητά στα χρόνια της πανδημίας, λόγω των λοκντάουν -μάλιστα, οι αυξομειώσεις φαίνονται αρκετά πιο έντονες στην Ελλάδα, συγκριτικά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Και παρά τη δημιουργία μητρώου καλλιτεχνών και τη φιλόδοξη μεταρρυθμιστική προσπάθεια για τη βελτίωση των ασφαλιστικών και εργασιακών αναγκών τους τα προβλήματα των εργαζόμενων στον πολιτισμό στην Ελλάδα δεν άρχισαν με την πανδημία, απλώς έγιναν περισσότερο γνωστά τότε με δράσεις όπως το Support Art Workers. Σε έρευνα του 2018, 6 στους 10 εικαστικούς δήλωναν ότι είναι ανασφάλιστοι, 9 στους 10 δήλωναν ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα στην πληρωμή πάγιων λογαριασμών και 6 στους 10 ότι το ατομικό μηνιαίο εισόδημά τους δεν ξεπερνάει τα 800 ευρώ .
Προτάσεις πολιτικής της διαΝΕΟσις
Η έρευνα της διαΝΕΟσις καταλήγει σε βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προτάσεις στον πολιτισμό.
Ενδεικτικά αναφέρεται η κατάργηση του φόρου κληρονομιάς/δωρεάς (στο 0,5%) στις δωρεές υπέρ κοινωφελών ιδρυμάτων, διαχωρισμός των δράσεων Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης που αφορούν τον πολιτισμό από τις υπόλοιπες- προκειμένου να δοθούν τα κατάλληλα φορολογικά κίνητρα, παροχή κινήτρων όπως ο μειωμένος ΦΠΑ (πχ.στο 6%) για την εισαγωγή και τοπική πώληση έργων τέχνης, δημιουργία προγράμματος ψηφιοποίησης των πολιτιστικών αντικειμένων της χώρας κ.ά.
