DW: Ιστορίες συνομωσίας και σενάρια φαντασίας για τον κορωνοϊό

Θεωρία συνομωσίας 1: O κορωνοϊός δημιουργήθηκε σε εργαστήριο από την κινεζική κυβέρνηση ή σε κάποια αμερικανική στρατιωτική βάση ως βιολογικό όπλο.

Θεωρία συνομωσίας 2: Oι Αλβανοί δεν προσβάλλονται από τον κορωνοϊό διότι έχουν εξαιρετικά ανθεκτικό ανοσοποιητικό σύστημα χάρη στο DNA τους.

Θεωρία συνομωσίας 3: O πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Μπόικο Μπορίσοφ έχει μια μυστηριώδη, ισχυρή αύρα που μπορεί να κρατήσει μακριά τον θανατηφόρο ιό- τάδε έφη μια μελλοντολόγος στην κρατική βουλγαρική τηλεόραση.

Αναρίθμητα σενάρια επιστημονικής φαντασίας κυκλοφορούν τελευταία, όχι μόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και σε καθιερωμένα ΜΜΕ. Άλλοτε είναι απλώς αστεία, άλλοτε όμως μπορούν να γίνουν επικίνδυνα.

H Youtuber Ντάνα Άσλεϊ, με εκατοντάδες χιλιάδες follower ανά τον κόσμο, υποστήριξε επίσης δημόσια ότι ο κορωνοϊός συνδέεται με το κινεζικό τεχνολογικό δίκτυο 5G. Με τον κορωνοϊό η CONVID-19 να μονοπωλεί εδώ και εβδομάδες τις ειδήσεις διεθνώς ήταν ίσως αναμενόμενη η έξαρση των θεωριών συνομωσίας. Μέχρι και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έφτιαξε ιστοσελίδα, όπου ειδικοί αποκρούουν αντίστοιχες θεωρίες, ισχυρισμούς και λανθασμένες πληροφορίες για τη θεραπεία του.

Οι θεωρίες συνομωσίας έχουν μακρά ιστορία

Ιστορικά το ξέσπασμα μιας πανδημίας συνοδευόταν πάντα από φήμες ή θεωρίες συνωμοσίας. Σύμφωνα με τον Μίχαελ Μπούτερ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Τύμπινγκεν, πολλοί τείνουν να ισχυρίζονται ότι πάντα πίσω από τα μεγάλα δεινά κρύβεται μια παράνομη ομάδα ανθρώπων που σχεδιάζει να πάρει την εξουσία ή να ελέγξει ή ακόμη να καταστρέψει τον πλανήτη. Αντίστοιχες θεωρίες έχουν υπάρξει πολλές ανά τους αιώνες. Για την πανούκλα που είχε ξεσπάσει τον 14ο αιώνα, είχαν στοχοποιηθεί οι Εβραίοι ως υπαίτιοι, πολύ απλά γιατί η ασθένεια δεν μπορούσε ακόμη να εξηγηθεί επιστημονικά.

Αντίστοιχη περίπτωση ήταν η θανατηφόρα «ισπανική γρίπη» που σκότωσε πάνω από 20 εκατομμύρια ανθρώπους μεταξύ 1918 και 1920, καθιστώντας την πιο θανατηφόρα κι από τον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα αίτια της ισπανικής γρίπης παρέμειναν για πολλά χρόνια ανεξιχνίαστα. Κάποιοι όμως πίστευαν ότι ο ιός της ισπανικής γρίπης είχε κατασκευαστεί σε γερμανικά εργαστήρια με στόχο να γίνει φονικό όπλο.

Και η μετάδοση του AIDS στη δεκαετία του 80 είχε προκαλέσει αντίστοιχο πανικό. Στη Σοβιετική Ένωση η μυστική υπηρεσία KGB είχε συμβάλει στη διάδοση της φήμης ότι ο ιός HIV ήταν κατασκεύασμα των Αμερικανών ώστε να χρησιμοποιηθεί ως βιολογικό όπλο και ότι είχε δοκιμαστεί σε φυλακισμένους, ομοφυλόφιλους και κάποιες φυλές της Αφρικής. Ωστόσο με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης κατέρρευσε και αυτή η θεωρία συνωμοσίας.

Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 90 το AIDS είχε τεθεί υπό έλεγχο. Και ο ιός Έμπολα που εμφανίστηκε στην Αφρική αργότερα θεωρήθηκε από κάποιους ως εργαστηριακό κατασκεύασμα -για μια ακόμη φορά- των ΗΠΑ.

Η ψηφιακή εποχή ευνοεί τα fake news

Με το ξέσπασμα του κορωνοϊού βγήκαν και πάλι στην επιφάνεια αντίστοιχα σενάρια. Ωστόσο όλες αυτές οι θεωρίες συνομωσίας είναι απλά αποκυήματα της φαντασίας και δεν συνοδεύονται από επιστημονική τεκμηρίωση. Tα σενάρια αυτά συνήθως συμπίπτουν με την πρώτη φάση της εξάπλωσης ενός νέου ιού που ακόμη δεν έχει τεθεί ιατρικά υπό έλεγχο.

Το διαδίκτυο και τα διάφορα fora συζητήσεων και αναρτήσεων συμβάλουν στον πολλαπλασιασμό και τη γρήγορη διασπορά ψευδών ειδήσεων αλλά και θεωριών συνωμοσίας. Στην ψηφιακή εποχή όλα αυτά τα ευφάνταστα σενάρια μπορούν πολύ γρήγορα να γίνουν viral. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον φημών και παραπληροφόρησης το μόνο σίγουρο είναι ότι και ο κορωνοϊός, όπως και άλλοι ιοί, πρέπει να αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής μελέτης. Στο πλαίσιο αυτό η πρόληψη και οι συστάσεις των ειδικών είναι τα μόνα εργαλεία αντιμετώπισής του.