Ελληνική γλώσσα και πολιτισμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση

γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Ακούω και διαβάζω συχνά καταστροφικές ιστορίες για την γλώσσα μας που συρρικνώνεται. Για το αλφάβητό μας που θα αντικατασταθεί από το λατινικό – ιδίως στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές λόγω της επέκτασης της χρήσης των greeklish. Για την πολιτιστική μας αλλοτρίωση που προωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Μύθοι και φήμες ανυπόστατες αν γνωρίζει κανείς τα πραγματικά γεγονότα.

Τα ελληνικά ισότιμη επίσημη γλώσσα της Ένωσης

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι ένας χαλαρός διακυβερνητικός οργανισμός αλλά μια υπερεθνική οντότητα στην οποία τα κράτη μέλη έχουν εκχωρήσει κάποιες αρμοδιότητες, με αποτέλεσμα η Ένωση να παράγει νομικές πράξεις που συχνά εφαρμόζονται απ’ ευθείας στους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Όμως, οι πολίτες έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν στη γλώσσα τους το νόμο που καλούνται να εφαρμόσουν. Γι’ αυτό και η Ένωση λειτουργεί με 24 ισότιμες επίσημες γλώσσες, μια από τις οποίες είναι και τα ελληνικά.

Αυτή η πολυγλωσσία που είναι θεσμικά κατοχυρωμένη, μεταφράζεται στην πράξη στην υποχρέωση δημοσίευσης των επίσημων εγγράφων και στα ελληνικά. Επιπλέον τα ελληνικά κείμενα έχουν και την ίδια νομική ισχύ με τα κείμενα στις άλλες γλώσσες. Τέλος, οι έλληνες πολίτες μπορούν να γράψουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη γλώσσα τους για να καταγγείλουν μια παρανομία, μιαν απάτη ή για να ζητήσουν πληροφορίες για ένα θέμα ευρωενωσιακού ενδιαφέροντος.

Μάλιστα, για να ανταποκριθούν σε αυτές τους τις υποχρεώσεις τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι και ο μεγαλύτερος εργοδότης ελληνόφωνων μεταφραστών παγκοσμίως αφού απασχολούν συνολικά καμιά 200 μεταφραστές ελληνικής σε Βρυξέλλες και Λουξεμβούργο. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη συγκέντρωση ελληνόφωνων μεταφραστών από την εποχή που οι Ο’ (εβδομήκοντα) μετέφρασαν την Πεντάτευχο από τα εβραϊκά στα ελληνικά στην Αλεξάνδρεια.

Τα ελληνικά σε ΟΛΟΥΣ τους υπολογιστές

Η ευρωενωσιακή αυτή πολυγλωσσία οδήγησε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και σε μιαν άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη. Η εισαγωγή της πληροφορικής σε όλες τις υπηρεσίες της Ένωσης δημιούργησε την ανάγκη υποστήριξης και των ελληνικών σε όλα τα συστήματα. Στους επεξεργαστές κειμένου, στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και φυσικά στις βάσεις δεδομένων.

Έτσι αναπτύχθηκε η ελληνική έκδοση της βάσης νομικών δεδομένων Celex (η σημερινή Eur-Lex) που περιλαμβάνει όλη τη νομοθεσία και τη νομολογία της Ένωσης καθώς και τις σχετικές προπαρασκευαστικές πράξεις. Αλλά και η βάση δεδομένων ορολογίας Eurodicauton (η σημερινή IATE) με τους όρους που χρησιμοποιούνται στα έγγραφα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το σημαντικό αυτό έργο, με το οποίο κατοχυρώθηκε και επίσημα η θέση των ελληνικών στα συστήματα πληροφορικής ακολούθησε η έκδοση των λειτουργικών προδιαγραφών για την υποστήριξη της εκτεταμένης πολυγλωσσίας, δηλαδή της πολυγλωσσίας που περιελάμβανε και τις γλώσσες των υποψηφίων για προσχώρηση χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Καθορίστηκαν οι γλώσσες που έπρεπε να υποστηρίζονται. Οι χαρακτήρες. Τα πληκτρολόγια για την εισαγωγή των δεδομένων. Οι κωδικοποιήσεις των χαρακτήρων. Και τέλος οι αλφαβητικές κατατάξεις.

Οι εν λόγω προδιαγραφές υιοθετήθηκαν από το 1995 και μετά από όλες τις μεγάλες εταιρείες πληροφορικής που τις εφάρμοσαν σε όλα τα συστήματά τους παγκοσμίως. Και φυσικά, οι προδιαγραφές αυτές περιελάμβαναν και τα ελληνικά με βάση τα οικεία ελληνικά και διεθνή πρότυπα που είχαν εντωμεταξύ θεσπιστεί από τον Ελληνικό και τον Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ΕΛΟΤ και ISO). Κάτι που μάλλον δεν θα είχε επιτευχθεί, τουλάχιστον με την ίδια ευκολία, αν δεν είχαν παρέμβει ενεργά οι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβάλλοντας τη νομική υποχρέωση υποστήριξης των ελληνικών σε όλα τα συστήματα πληροφορικής που κυκλοφορούν στην Ευρώπη.

Άραγε πόσοι χρήστες του διαδικτύου συνειδητοποιούν, όταν καταφέρονται εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα ελληνικά, ότι η Ένωση την οποία κατηγορούν έχει φροντίσει να μπορούν να εκφράζονται στη γλώσσα τους χωρίς πρόβλημα; Και πόσοι από αυτούς που καταφέρονται εναντίον των greeklish γνωρίζουν ότι η χρήση τους σταδιακά περιορίζεται, όπως διαπιστώθηκε και σε πρόσφατη σχετική ημερίδα του Οργανισμού για την Διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας;

Υποστήριξη της πολιτιστικής παράδοσης

Μια άλλη άγνωστη σχετικά διάσταση της ενωμένης Ευρώπης, είναι ο σεβασμός της ιστορίας, του πολιτισμού και των παραδόσεων των ευρωπαϊκών λαών, σεβασμός που  αποτελεί έναν από τους πυλώνες των Συνθηκών. Ναι, ο πολιτισμός δεν αποτελεί αποκλειστική ούτε συντρέχουσα ενωσιακή αρμοδιότητα. Αλλά στις Συνθήκες παράλληλα με τους άλλους στόχους περί εσωτερικής αγοράς, περί προστασίας του περιβάλλοντος, περί εδαφικής συνοχής και περί νομισματικής ένωσης προβλέπεται ότι «η Ένωση σέβεται τον πλούτο της πολιτιστικής και γλωσσικής της πολυμορφίας και μεριμνά για την προστασία και ανάπτυξη της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς».

Έτσι, η Ένωση υποστηρίζει 30 χρόνια τώρα τον θεσμό της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης. Από το 1985 που θεσπίστηκε, με πρώτη την Αθήνα, μέχρι φέτος με πολιτιστικές πρωτεύουσες της Ευρώπης την βελγική Μόνς και την πολωνική Πίλσεν, ο θεσμός έχει συμβάλλει στην προβολή του Ευρωπαϊκού πολιτισμού σε όλες του τις εκφάνσεις. Η Ένωση, υποστηρίζει ακόμη τις λογοτεχνικές μεταφράσεις, τη δικτύωση νέων καλλιτεχνών, την παραγωγή και διανομή ταινιών για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση (πρόγραμμα Media), τις ημέρες και τα βραβεία πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και τα βραβεία σύγχρονης αρχιτεκτονικής.

Ένα άλλο σημαντικό έργο που υποστηρίζει η Ένωση είναι η μεγάλη ψηφιακή βιβλιοθήκη Europeana. Στόχος της είναι η διασύνδεση όλων των βιβλιοθηκών της Ευρώπης και η ψηφιοποίηση όλων των ευρωπαϊκών πολιτιστικών θησαυρών προκειμένου να είναι διαθέσιμοι σε όλους τους πολίτες μέσω του διαδικτύου. Αλλά και η ελληνική έκδοση της ευρωπαϊκής υπηρεσίας ειδήσεων Euronews, η οποία για εμπορικούς λόγους δεν μεταδίδεται ελεύθερα στη χώρα μας παρά μόνο μέσω συνδρομητικών υπηρεσιών ή του διαδικτύου …

Είναι καλό να αγωνιούμε για τη γλώσσα και τον πολιτισμό μας. Αλλά δεν θα πρέπει να κατηγορούμε τους φορείς εκείνους χάρις στους οποίους έχει επιτευχθεί η διεθνής τους νομική κατοχύρωση και θωράκιση στο σύγχρονο οπτικοακουστικό διαδικτυακό οικοσύστημα του 21^ου αιώνα.

* Φυσικός, στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com