Εμπορικός πόλεμος: Η ατζέντα Τραμπ και το «project» των δασμών
Η νέα εποχή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο ξεκίνησε με σαρωτικούς ρυθμούς, με τον πρόεδρο των ΗΠΑ να βάζει στο επίκεντρο της οικονομικής του πολιτικής την αύξηση του εμπορικού προστατευτισμού. Το γνωστό μότο «Πρώτα η Αμερική» καταδεικνύει την προσέγγισή του στην εμπορική πολιτική, επιβάλλοντας σε φιλικές και εχθρικές χώρες οριζόντιους δασμούς.
Την ώρα που ο Τραμπ βρίσκεται με το «δάχτυλο στη σκανδάλη», η παγκόσμια αγορά περνά ήδη σε συνθήκες εμπορικού πολέμου. Το γεγονός της ενεργοποίησης των δασμών 25% σε Καναδά και Μεξικό αλλά και ο διπλασιασμός των δασμών στην Κίνα στο 20%, δημιούργησαν ένα εκρηκτικό κλίμα. Ήδη, Καναδάς και Κίνα ανακοίνωσαν αντίμετρα. Η βορειοαμερικανική χώρα θα επιβάλει δασμούς αξίας 106,7 δισ. δολαρίων, ενώ το Πεκίνο επιβάλλει δασμούς έως και 15% σε αμερικανικά προϊόντα και περιορίζει τις εξαγωγές σε 15 αμερικανικές εταιρείες
Κι όλα αυτά, ενώ έχουν ήδη ανακοινωθεί αμερικανικοί δασμοί 25% στις εισαγωγές χάλυβα και 10% στις εισαγωγές αλουμινίου από όλες τις χώρες. Πρόκειται για συνολικές παρεμβάσεις που αγγίζουν τα 2,2 τρισ. δολάρια και απειλούν να εκτοξεύσουν τις τιμές από τα αυτοκίνητα και τα καύσιμα έως την τεκίλα και το αβοκάντο. Διεθνείς αναλυτές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με τον αντίκτυπο της πολιτικής Τραμπ ακόμη και στην αμερικανική οικονομία υποστηρίζοντας πως ο μεγαλύτερος φόβος είναι ότι η παγκόσμια οικονομική σύγκλιση θα συμβεί «με τον λάθος τρόπο».
Ανερχόμενη αβεβαιότητα
Την εμπορική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ σχολιάζει στο Fortune Greece o καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Παναγιώτης Ε. Πετράκης τονίζοντας ότι ο Αμερικανός πρόεδρος προσπαθεί να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ σε μια προσπάθεια αναγέννησης της βιομηχανικής παραγωγής, χρησιμοποιώντας περισσότερο την πολιτική των δασμών και λιγότερο τις πολιτικές των κινήτρων και των επιδοτήσεων. Ωστόσο, όπως εξηγεί, «οι δύο αυτές προθέσεις δεν βρίσκονται σε καλή ισορροπία. Αν θες από τη μια πλευρά να μειώσεις το έλλειμμα και από την άλλη να αυξήσεις τους δασμούς, αυτό θεωρητικά μπορεί να σε οδηγήσει σε μια κατάσταση στασιμοπληθωρισμού -με αυξημένο πληθωρισμό και χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης- τουλάχιστον μέχρι να υλοποιηθεί αυτό που έχει εξαγγείλει ο Αμερικανικός πρόεδρος, δηλαδή η αναζωογόνηση της αμερικανικής οικονομίας. Πάντως φαίνεται ότι πλησιάζουμε στην επόμενη φάση του όλου σχήματος που είναι οι συνέπειες των πολιτικών αυτών».
Η «μάχη» με την Ευρώπη
Σε ό,τι αφορά τους δασμούς στην Ευρώπη ο πρόεδρος Τραμπ έχει ήδη μιλήσει για ανισορροπία στο εμπορικό ισοζύγιο, εξαπολύοντας απειλές. Στην ουσία, με βάση τα όσα δηλώνουν διεθνείς οικονομολόγοι, «φουσκώνει» το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με την Ευρώπη προσθέτοντας στους δασμούς τον ΦΠΑ που επιβάλλεται σε όλα τα προϊόντα. Από την πλευρά της η Ε.Ε. προειδοποιεί πως θα υπάρξει «σθεναρή» αντίδραση σε οποιαδήποτε κίνηση της Ουάσιγκτον, γεγονός το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε ένα γενικευμένο εμπορικό πόλεμο.
Ο κατάλογος με τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ περιλαμβάνει φαρμακευτικά προϊόντα, ιατρικό εξοπλισμό, αυτοκίνητα και ανταλλακτικά αυτοκινήτων, ενώ και ο τομέας των τροφίμων και της γεωργίας θα μπορούσε να αντιμετωπίσει σημαντικές διαταραχές. Να επισημανθεί ότι η Ε.Ε. είναι μεν αυτάρκης σε γεωργικά προϊόντα, εξαρτάται όμως σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές σόγιας και προϊόντων σόγιας που προέρχονται από τις ΗΠΑ και τη Βραζιλία. Το 2024, η Ε.Ε. εξήγαγε στις ΗΠΑ προϊόντα αξίας περίπου 38 δισ. ευρώ, έναντι εισαγωγών 14 δισ. ευρώ. Το πλεόνασμα αυτό, σύμφωνα με τους αναλυτές, οφείλεται στην εξαγωγή προϊόντων υψηλής αξίας όπως αιθέρια έλαια, κρασί, ελαιόλαδο και γαλακτοκομικά προϊόντα, συγκριτικά με τις ΗΠΑ που εξάγουν προϊόντα χαμηλότερης αξίας.
Στην κατεύθυνση αυτή, η ανάγκη επανατοποθέτησης της Ευρώπης με προσεκτικό τρόπο είναι επιτακτική σύμφωνα με τον Παναγιώτη Πετράκη. Όπως επισημαίνει, «όλα είναι στο τραπέζι. Οι εξαγγελίες υπάρχουν, για αυτό η Ευρώπη θα πρέπει να φροντίσει τα του οίκου της τόσο οικονομικά όσο και στρατιωτικά, καθώς είναι πλέον ξεκάθαρο ότι έχουμε μπει σε μια άλλη εποχή. Σε περίπτωση που έρθουν οι αμερικανικοί δασμοί αυτό θα σημαίνει μείωση των ρυθμών ανάπτυξης στην Ευρώπη και αύξηση της αβεβαιότητας». Ο καθηγητής προσθέτει στην εξίσωση και τον «πόλεμο» των ισοτιμιών ευρώ δολαρίου, εξ ου και όπως λέει θα πέσουν τα επιτόκια στην Ευρώπη και αυτό σημαίνει ότι θα υποτιμηθεί το ευρώ, άρα θα αποσβεστεί ένα μέρος των δασμών. «Το ίδιο επιχειρούν να κάνουν και οι ΗΠΑ εάν μειώσουν τα επιτόκια, αλλά ένας πόλεμος ισοτιμιών είναι προπομπός μιας αύξησης των πιέσεων στον πληθωρισμό. Κι αν έχεις πληθωρισμό, τότε πραγματικά αυτή η οικονομική πολιτική έχει ουσιαστικό πρόβλημα».
Πόσο ευάλωτη είναι η Ελλάδα
Μπορεί οι άμεσοι κίνδυνοι για την Ελλάδα από έναν ενδεχόμενο εμπορικό πόλεμο της Ευρώπης με τις ΗΠΑ να μην είναι πολλοί, καθώς οι εξαγωγές προϊόντων της χώρα μας στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού είναι σχετικά περιορισμένες, ωστόσο οι έμμεσες απειλές δεν επιδέχονται αμφιβολίας. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να οδηγηθούμε σε αύξηση τιμών, άνοδο του πληθωρισμού αλλά και διαταραχές στον τουρισμό. Γεγονός το οποίο επιβεβαιώνει και πρόσφατη έρευνα της Alpha Bank. Συγκεκριμένα, η έρευνα αναφέρει πως, μολονότι οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών προς τις ΗΠΑ έχουν αυξηθεί την τελευταία τριετία, το ποσοστό επί των συνολικών εξαγωγών παραμένει σχετικά χαμηλό. Οι εξαγωγές της χώρα μας προς τις ΗΠΑ ανήλθαν σε 2,4 δισ. ευρώ το 2024, με το 23% αυτών να αφορούν ορυκτά καυσίμα, ενώ ακολουθούν τα τρόφιμα και τα βιομηχανικά προϊόντα.
Οι έμμεσες επιδράσεις, όμως, είναι σημαντικότερες και σχετίζονται με τον αντίκτυπο που θα έχει η πιθανή επιβολή δασμών σε ευρωπαϊκά κράτη με έντονη εξαγωγική δραστηριότητα στις ΗΠΑ (Γερμανία και Ιταλία), τα οποία, παράλληλα, αποτελούν και βασικούς εμπορικούς εταίρους της Ελλάδας. Αναλυτικότερα, η Γερμανία και η Ιταλία διατηρούν σημαντικά εμπορικά πλεονάσματα με τις ΗΠΑ, τα οποία για το 2024 ανήλθαν σε 92 δισ. και 39 δισ. ευρώ αντίστοιχα, αντιπροσωπεύοντας μαζί με το εμπορικό πλεόνασμα της Ιρλανδίας (51 δισ. ευρώ) περίπου το 92% του συνολικού εμπορικού πλεονάσματος της Ε.Ε. έναντι των ΗΠΑ (198 δισ. ευρώ). Επιπρόσθετα, το 10,5% των ελληνικών εξαγωγών αγαθών κατευθύνθηκε το 2024 στην Ιταλία και το 7,1% στη Γερμανία, με τις δύο χώρες να αποτελούν διαχρονικά από τις κυριότερες τουριστικές αγορές για τη χώρα μας.
Η αβεβαιότητα στις ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ κινδυνεύουν να εγκλωβιστούν σε έναν ολοκληρωτικό εμπορικό πόλεμο που θα πλήξει κλάδους από τη μεταποίηση μέχρι τη γεωργία και τις μεταφορές, υπονομεύοντας τη δυναμική ανάπτυξη της εγχώριας αγοράς τους. Τα έως τώρα δεδομένα δείχνουν ότι οι αμερικανικές επιχειρήσεις έχουν αναστείλει τις επενδύσεις τους περιμένοντας να καταλαγιάσει η σκόνη, ενώ η διαταραχή στις αλυσίδες εφοδιασμού που προκαλείται στην αμερικανική βιομηχανία εγείρει φόβους ότι θα αυξηθεί ο πληθωρισμός και θα μεταφερθεί επιπλέον κόστος στους καταναλωτές. «Το 2018-2019, που είχαμε ένα παρόμοιο κύμα ενεργειών κατά την πρώτη θητεία Τραμπ, το αμερικανικό νοικοκυριό πλήρωσε την αύξηση των δασμών περίπου 2.100 ευρώ ετησίως και το ίδιο θα συμβεί και τώρα, με τον αριθμό αυτό να φτάνει τα 3.000 δολάρια σε ετήσια βάση» υπογραμμίζει ο Π. Πετράκης.
*Το άρθρο θα δημοσιευτεί στο νέο τεύχος του Fortune Greece που κυκλοφορεί στις 14 Μαρτίου στα περίπτερα.
