Ένας «σταυροφόρος» για το ελληνικό χρέος
Ο επενδυτής Paul B. Kazarian µιλά αποκλειστικά στο Fortune για την εκστρατεία του να πείσει τον πλανήτη ότι το ελληνικό χρέος είναι πολύ πιο χαµηλό από όσο νοµίζουµε.
Του Βασίλη Σαμούρκα
Άνοιξη του 2012. Η ελληνική κυβέρνηση µόλις έχει εφαρµόσει το PSI. Ένα «κούρεµα» οµολόγων το οποίο έφερε την οικονοµία µπροστά σε µια αινιγµατική κατάσταση. Όσοι θίγονταν από το µέτρο έκαναν λόγο για µεγάλη αδικία, ενώ η τότε κυβέρνηση και οι εταίροι της έκαναν λόγο για καθαρό όφελος 51,2 δισ. ευρώ για την οικονοµία.
Στην Ελλάδα είχε έρθει τότε ένας επενδυτής που λίγοι γνώριζαν καλά. Το όνοµά του ήταν Paul B. Kazarian και εκπροσωπούσε από τη θέση του προέδρου και CEO την Japonica Partners, µια επενδυτική εταιρεία µε βασικό στόχο να επενδύει εκεί απ’ όπου οι άλλοι τρέχουν όσο πιο µακριά µπορούν. «Όταν πρωτοήρθαµε, το 2012, ξεκινήσαµε να διερευνούµε πιθανές εξαγορές εταιρειών, και όχι ελληνικών οµολόγων. Στόχος µας ήταν να κάνουµε ό,τι συνηθίζουµε: να εξαγοράσουµε µια επιχείρηση, να βελτιώσουµε τη διαχείρισή της και να στραφούµε σε εξωστρεφείς δραστηριότητες. Αρχικά δεν αγοράσαµε τίποτα και τότε ανακαλύψαµε το “κατασκεύασµα του χρέους”», χαρακτηρισµό τον οποίο χρησιµοποίησε πάνω από δέκα φορές κατά τη διάρκεια της συνέντευξης. «Όσο περισσότερο προχωρούσαµε, διαπιστώναµε ότι τα νούµερα για το χρέος ήταν ένα πολιτικό κατασκεύασµα, χωρίς να ανταποκρίνονται σε καµία οικονοµική πραγµατικότητα. Ένα κατασκεύασµα που βασίστηκε στην πολιτική θεωρία του 1992, τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, και παραβιάζει κάθε διεθνές πρότυπο υπολογισµού χρέους» δηλώνει στο Fortune µε αφορµή τη νέα επίσκεψή του στην Ελλάδα.
Όντας ένας επενδυτής υψηλού ρίσκου ο οποίος έκανε τα πρώτα του βήµατα στην Goldman Sachs, ο Paul B. Kazarian είδε ότι η περίπτωση «ελληνικά οµόλογα» ίσως κρύβει πίσω της έναν «θησαυρό». Μιλάµε, άλλωστε, για µια περίοδο κατά την οποία η αξία τους στη δευτερογενή αγορά είχε καταρρεύσει και όσοι είχαν στην κατοχή τους ελληνικό χρέος έβαζαν λυτούς και δεµένους για να το ξεφορτωθούν. «Τον Απρίλιο του 2012 πήγα στο ελληνικό υπουργείο Οικονοµικών και ζήτησα από τον τότε υφυπουργό να µου δώσει έναν επίσηµο ισολογισµό. Μια δήλωση, δηλαδή, περιουσιακών στοιχείων και υποχρεώσεων. Μου απάντησε ότι κάτι τέτοιο δεν υπάρχει. Η χώρα σας δεν έχει ακόµη και σήµερα έναν οργανωµένο ισολογισµό. Είναι σοκαριστικό!».
Μια άλλη προσέγγιση για το χρέος
«Το µόνο που έχετε είναι κάτι σαν βιβλιάριο τραπεζικού λογαριασµού που ενηµερώνεται όταν βγαίνουν ή µπαίνουν χρήµατα» αναφέρει και συνεχίζει να περιγράφει εκείνον τον διάλογο στο υπουργείο Οικονοµικών: «“Περιµένετε να σας φέρω κάτι” µας είπε τότε ο υφυπουργός Οικονοµικών και επέστρεψε µε µια κόλλα χαρτί όπου µέσα αναφέρονταν τα έσοδα, τα έξοδα, τα αποθεµατικά. Κοίταξα τα νούµερα, αλλά ζήτησα και πάλι έναν ισολογισµό, και έκανα µερικές απλές ερωτήσεις. “Πόσης αξίας έντοκα γραµµάτια υπάρχουν;”. Μου απάντησε ‘‘έχουµε τρία δισεκατοµµύρια’’. Του είπα ότι αυτό δεν είναι σωστό, γιατί έχετε 12 δισ. “Ορίστε η λίστα που έχω µε τα νούµερα που δείχνουν ότι έχετε 12 δισ.” του είπα. Η απάντησή του τότε ήταν “τι σηµασία έχει;”».
Μετά από αυτή την ιστορία ο Kazarian απευθύνθηκε στον ΟΔΔΗΧ και την ΤτΕ, αλλά ειδικά για τον Οργανισµό υποστηρίζει ότι αποτελεί απλώς έναν διαχειριστή χρέους, και όχι µια υπηρεσία, η οποία µπορεί να αξιολογήσει και να υπολογίσει το ύψος του. Έπειτα αναζήτησε στοιχεία σε Βρυξέλλες, Λουξεµβούργο και Ουάσιγκτον αναλύοντας, όπως λέει, 144 εργαλεία µέτρησης χρέους. Γι’ αυτόν τον σκοπό «έχτισε» µια οµάδα 140 ατόµων, τα οποία αφοσιώθηκαν στην αποστολή να αποδείξουν ότι το χρέος της Ελλάδας είναι απλώς ένα ποσοστό από αυτό που όλοι οι διεθνείς θεσµοί και εθνικές κυβερνήσεις αναγνωρίζουν. «Όσο, λοιπόν, αναλύαµε τα δεδοµένα, τόσο πιο χαµηλά έπεφταν τα νούµερα. Τελικά σήµερα καταλήξαµε ότι το ύψος του ελληνικού χρέους είναι στο 75% του ΑΕΠ και όχι στο 179%, δηλαδή περίπου 131 δισ. ευρώ».
Επικοινωνιακή καµπάνια εκατοµµυρίων
Η αρχική µέση τιµή εκείνης της αγοράς ήταν µεταξύ 11,40 ως 13 σεντ για κάθε οµόλογο ονοµαστικής αξίας ενός ευρώ. Το µελλοντικό κέρδος αυτής της αγοράς σε περίπτωση ανάκαµψης της ελληνικής οικονοµίας θα είναι τεράστιο. Ίσως τόσο µεγάλο όσο και το ρίσκο να ρίξεις έστω και ένα ευρώ σε κάτι που οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης χαρακτήριζαν «σκουπίδι».
Πώς ήταν, λοιπόν, τόσο σίγουρος γι’ αυτή την επιλογή; «Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) χρησιµοποιεί ένα διεθνές σύστηµα το οποίο ονοµάζεται IPSAS (Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα Δηµοσίου Τοµέα). Εκτός από την Ε.Ε. το χρησιµοποιεί η Γαλλία, το Η.Β. και σχεδόν όλοι οι άλλοι. Αν δείτε τα συγκεκριµένα δεδοµένα, θα διαπιστώσετε ποιες χώρες το χρησιµοποιούν για να µετρήσουν το χρέος. Όµως, το πιο σηµαντικό είναι πως η ίδια η Ε.Ε. το χρησιµοποιεί και η Ελλάδα είναι µέλος της».
Η έρευνα της οµάδας του Kazarian µε βάση τα πρότυπα του IPSAS θέλει το χρέος µιας χώρας να µην ορίζεται µε βάση απλώς και µόνο τη σχέση του µε το ΑΕΠ, αλλά σε αντιδιαστολή µε την παρούσα αξία του, δηλαδή έναν χρονικό προσδιορισµό που λαµβάνει υπόψη τις ελαφρύνσεις, τους όρους και τους χρόνους αποπληρωµής µαζί µε πιθανές επιµηκύνσεις, τη µετάθεση του χρόνου έναρξης αποπληρωµής των δανείων και άλλες παρεµβάσεις.
Τι είναι, λοιπόν, αυτό που κάνει τον Kazarian να υποστηρίζει ότι έχει δίκιο και όλους τους άλλους ότι έχουν άδικο; «Έχω συναντηθεί σχεδόν µε όποιον εµπλέκεται στην ιστορία αυτή» απαντά. «Η καλύτερη, η πιο λογική απάντηση που έχω πάρει είναι ότι οι οικονοµολόγοι και οι πολιτικοί δεν γνωρίζουν ότι υπάρχουν ισολογισµοί ή δεν ξέρουν να τους χρησιµοποιήσουν» απαντά. «Έτσι, όταν βλέπεις τη διαφορά µε την οποία παρουσιάζεται το µέγεθος του χρέους και ζητήσεις από κάποιον να υπερασπιστεί χρησιµοποιώντας διεθνή λογιστικά πρότυπα αυτήν την άποψη, δεν µπορεί. Κανείς, µα κανείς δεν µπορεί».
Ζήτηµα εκπαίδευσης, οπτικής ή συµφέροντος;
Η Japonica αποτελεί αυτήν τη στιγµή πιθανότατα τον κορυφαίο ιδιώτη επενδυτή ελληνικών οµολόγων. Όπως λέει ο Paul B. Kazarian, από το 2012 και µετά αγοράζει ελληνικό χρέος χωρίς να έχει πουλήσει ούτε ένα οµόλογο συνεχίζοντας να εισπράττει τους αντίστοιχους τόκους. Απαντώντας, µάλιστα, στο ερώτηµα εάν υπήρξε ποτέ για εκείνον κάποια στιγµή που να ανησύχησε πραγµατικά, θυµήθηκε το άκρως επεισοδιακό καλοκαίρι του 2015 και την ανορθόδοξη επιλογή του. «Τι κάναµε όταν βλέπαµε τις τιµές των οµολόγων τότε να καταρρέουν; Αγοράσαµε και άλλο. Έτσι απαντήσαµε».
Για τα αµερικανικά µίντια ο Kazarian είναι ένας «µυστηριώδης» επενδυτής µε τουλάχιστον «ανατρεπτικές» ιδέες, για τις οποίες προδίκασαν ότι στο ελληνικό ζήτηµα θα πέσουν στο κενό. Τον περιγράφουν ως τον άνθρωπο που βγήκε ξανά στο προσκήνιο ύστερα από 20 χρόνια και, µε τα χαρακτηριστικά ροζ πουκάµισα, την πλαστική θήκη µε τα χρωµατιστά στιλό στο πέτο και τα στρογγυλά γυαλιά, θέλει να αφήσει το δικό του στίγµα, ακόµη και αν στο τέλος δεν δικαιωθεί. Το ζήτηµα, πάντως, για τον ίδιο, είναι πρωτίστως να πείσει τον κόσµο και κυρίως τους Έλληνες ότι η έρευνα της οµάδας του είναι σωστή.
Η καµπάνια του σε διεθνή κέντρα πολιτικής πίεσης και µέσα ενηµέρωσης έχει κοστίσει χρόνο, κόπο και αρκετά εκατοµµύρια δολάρια. Μια πιθανή δικαίωσή του –µερική ή ολική– δεν θα έχει απλώς ηθικές, αλλά και οικονοµικές ανταµοιβές. Όπως ο ίδιος λέει, αυτήν τη στιγµή η αξία των ελληνικών οµολόγων βρίσκεται περίπου στα 75 σεντ. Αλλά ακόµη και αν δεχτούµε ότι η Ευρώπη βλέπει µε διαφορετικό τρόπο τα δηµόσια οικονοµικά, υπάρχει το ΔΝΤ, το οποίο παρουσιάζει µια εντελώς διαφορετική κατάσταση απ’ αυτή που βλέπει ο Kazarian σχετικά µε το χρέος. «Το ΔΝΤ έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία χρόνια» απαντά. «Έχει πλέον προσαρµοστεί µε το µοντέλο υπολογισµού του χρέους αποκλειστικά µε βάση τις ετήσιες ταµειακές ροές. Η Ελλάδα αποτέλεσε για το Ταµείο έναν πολύ µεγάλο πονοκέφαλο».
Το «τσουνάµι Βαρουφάκης» και η κόντρα µε τον Στουρνάρα
Το 2015 ο Kazarian είχε πει ότι η Ελλάδα χρειάζεται έναν «υπουργό Οικονοµικών πέντε αστέρων». Έναν άνθρωπο µε πείρα 15-20 ετών στα οικονοµικά. Αυτό ειπώθηκε µετά τη θητεία του Γιάνη Βαρουφάκη, για τον οποίο ο Αµερικανός επενδυτής µε αρµενικές ρίζες µιλά µε τα χειρότερα λόγια. «Ο Βαρουφάκης ήταν µια καταστροφή για τη χώρα. Ήταν σαν τον σεισµό του 1755 στη Λισαβόνα, που µαζί µε το τσουνάµι κατέστρεψε όλη την πόλη. Όµως, η κυβέρνηση διήνυσε µεγάλη απόσταση µέσα σε δύο χρόνια. Έµαθαν πολλά, εργάστηκαν σκληρά και έκαναν µια καινούργια αρχή. Τώρα το επόµενο βήµα είναι µια ορθή οικονοµική διαχείριση».
Όσο µιλά για τον πρώην υπουργό Οικονοµικών της πρώτης διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, ο Paul B. Kazarian φέρνει µπροστά του ένα iPad και ανοίγει ένα βίντεο από το συνέδριο του Economist στη Φρανκφούρτη τον περασµένο Μάιο. Έχει ήδη µιλήσει ακριβώς µετά τον Ευκλείδη Τσακαλώτο και τον Pierre Moscovici για το πώς η Ελλάδα µπορεί να ανακτήσει την εµπιστοσύνη των αγορών, χρησιµοποιώντας στην παρουσίασή του τη λογιστική µέθοδο του IPSAS και τις χώρες που την εφαρµόζουν. Αµέσως µετά ακολουθεί πάνελ στο οποίο βρίσκεται µαζί µε τον Γιάννη Στουρνάρα. Ο διοικητής της ΤτΕ απορρίπτει πλήρως τη θεωρία του, καθώς, όπως λέει, καµία κυβέρνηση στον κόσµο δεν χρησιµοποιεί αυτήν τη µέθοδο. Ο Kazarian σταµατά για λίγο τη συνέντευξη, σηκώνει στον αέρα τα χαρτιά εκείνης της παρουσίασης και µου δίνει να τα διαβάσω για τρίτη φορά. «Του είπα µπροστά σε όλους ότι σε δέκα λεπτά απέδειξα ακριβώς το αντίθετο. Πώς µπορεί να µην το άκουσε;».
Η επάνοδος στις αγορές
Η συζήτηση για επάνοδο της Ελλάδας στις αγορές προφανώς και ενδιαφέρει τον Kazarian και την εταιρεία του. Θεωρεί ότι αυτό µπορεί να γίνει ακόµη και τώρα, µε επιτόκιο κοντά στο 3%. «Τόσο χαµηλά» απαντά ερωτώµενος εάν αυτό το ποσοστό είναι όντως εφικτό. Παρ’ όλα αυτά, ο ίδιος διατηρεί ορισµένες επιφυλάξεις. «Θα αγοράσω», λέει, «αλλά µόνο εάν δω έναν ολοκληρωµένο ισολογισµό».
Και αν δεν δει;
«Δεν θέλω να σκέφτοµαι έτσι» καταλήγει.
Το άρθρο δημοσιεύεται στο Fortune Ιουλίου που κυκλοφορεί
