Ευρωπαϊκή Άμυνα: Οι δαπάνες και τα δημοσιονομικά της εθνικής άμυνας
Tρία χρόνια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία οι Ευρωπαίοι ηγέτες, του Έλληνα πρωθυπουργού συμπεριλαμβανομένου, θεωρούν επείγουσα ανάγκη τις αυξημένες αμυντικές δαπάνες, αφενός λόγω των εδαφικών διεκδικήσεων της Μόσχας και αφετέρου λόγω των νέων πυρήνων γεωπολιτικής αβεβαιότητας.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις η ΕΕ πρέπει να επενδύσει 500 δισ. ευρώ την επόμενη δεκαετία για να συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία και να θωρακίσει την άμυνά της.
Στο πλαίσιο αυτό η Κομισιόν καλείται να εξετάσει τις δυνατότητες που παρέχει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης για την αύξηση των αμυντικών δαπανών από τα κράτη μέλη, που είναι υποχρεωμένα να εφαρμόζουν δημοσιονομική πολιτική με στόχο δημόσιο έλλειμμα κάτω από 3% του ΑΕΠ και χρέος κάτω από 60% του ΑΕΠ.
Η Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής, καθώς και η Ελλάδα έχουν μεγάλες αμυντικές δαπάνες με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα δημοσιονομικά περιθώρια και το αποτύπωμα στις οικονομίες τους.
Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν καλείται να απαντήσει στις προκλήσεις. Σχετικό αίτημα κατέθεσε χθες ο Κυριάκος Μητσοτάκης κατά το άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την ευρωπαϊκή άμυνα, σε μια συζήτηση που πραγματοποιήθηκε με φόντο τις απειλές του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για επιβολή δασμών στην ΕΕ, με την Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν να απαντά ότι η ΕΕ είναι προετοιμασμένη για όλα τα ενδεχόμενα. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες κατέθεσαν προτάσεις ενόψει της “Λευκής Βίβλου” που θα παρουσιάσει η Κομισιόν τον επόμενο μήνα για την χρηματοδότηση της άμυνας και της βιομηχανίας.
Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Μητσοτάκης πρότεινε τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού εργαλείου για την άμυνα ύψους 100 δισ. ευρώ, στα πρότυπα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και αυξημένη ευελιξία στους δημοσιονομικούς κανόνες. Όπως είπε ο Έλληνας πρωθυπουργός, θα πρέπει να υπάρχει περισσότερος δημοσιονομικός χώρος, αυστηρά για επενδύσεις στην άμυνα, πάνω από το σημείο αναφοράς των δαπανών, προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι χώρες να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες.
Σημειώνεται ότι κατά μέσο όρο, τα 23 κράτη μέλη της ΕΕ που είναι και μέλη του ΝΑΤΟ δαπανούν περίπου το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα, μετά την αύξηση λόγω του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία. Μεταξύ 2021 και 2024 οι συνολικές αμυντικές δαπάνες των κρατών μελών της ΕΕ αυξήθηκαν πάνω από 30%. Το 2024 εκτιμάται ότι ανήλθαν σε 326 δισ. ευρώ, δηλαδή περίπου στο 1,9% του ΑΕΠ της ΕΕ.
Οι αμυντικές δαπάνες στην Ελλάδα
Η Ελλάδα, μέλος του ΝΑΤΟ από το 1952, επενδύει σημαντικούς πόρους στην άμυνα και προκειμένου να θωρακίσει την ασφάλειά της έναντι απειλών, κυρίως από την αναθεωρητική στάση της Τουρκίας.
Συνολικά, σε βάθος εικοσαετίας, ο αμυντικός προϋπολογισμός του 2024 είναι ο μεγαλύτερος σε επίπεδο εξοπλισμών, με ρεκόρ 2,6 δισ. ευρώ. Ο προγραμματισμός του υπουργείου Οικονομικών για τα επόμενα χρόνια προβλέπει φυσικές παραλαβές αμυντικών εξοπλισμών της τάξης των 1,5 – 2 δισ. ευρώ τον χρόνο. Το όριο αυτό έχει καλυφθεί με τις προγραμματισμένες παραλαβές μεταξύ άλλων rafale, πυραύλων και φρεγατών FDI. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δαπάνες που γίνονται κάθε χρόνο για αμυντικούς εξοπλισμούς είναι διαφορετικό μέγεθος από τις φυσικές παραλαβές και σύμφωνα με τους κανόνες που έχουν συμφωνηθεί με την ΕΕ, οι δαπάνες αφορούν τις πληρωμές οι οποίες γίνονται, συχνά με τη μορφή προκαταβολών, για την αγορά ενός συστήματος και δεν υπολογίζονται στο έλλειμμα, παρά μόνο στο χρέος. Αντίθετα, οι φυσικές παραλαβές είναι το μέγεθος που επιβαρύνει το έλλειμμα κατά την παραλαβή ενός εξοπλιστικού συστήματος.
Σημειώνεται επίσης ότι με βάση τους στόχους του Μεσοπρόθεσμου Δημοσιονομικού Διαρθρωτικού Σχεδίου 2025-2028 προβλέπεται αύξηση καθαρών πρωτογενών δαπανών 3,6% το 2025 έναντι στόχου 3,7%, δηλαδή πάνω από 4 δισ. ευρώ μέχρι 4,3 δισ. ευρώ. Για το υπουργείο Εθνικής Άμυνας ο προϋπολογισμός προβλέπει 6,13 δισ. ευρώ, περίπου στα επίπεδα του 2024 ενώ για πληρωμές εξοπλιστικών προγραμμάτων προορίζονται περίπου 2,5 δισ. ευρώ με αύξηση κατά 72 εκατ. ευρώ συγκριτικά με το 2024.
