Φάρμακα: Η αλυσίδα αξίας και η πρόσβαση των ασθενών στην καινοτομία
Οι αριθμοί ευημερούν στην αγορά του φαρμάκου που είναι ένας από τους πιο δυναμικούς κλάδους της ελληνικής βιομηχανίας, με δυναμικό που ξεπερνά τους 32 χιλ. εργαζόμενους και παραγωγή (ex- factory) 2,2 δισ. ευρώ το 2023, αυξημένη σε σύγκριση με το 2022 κατά 14,4% και υπερδιπλάσια συγκριτικά με το μέσο όρο της περιόδου 2009-2017 (906 εκατ. ευρώ).
Τα στοιχεία που δημοσιοποίησε Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ), συμπεριλαμβανομένης της μελέτης που διενήργησε σε συνεργασία με το ΙΟΒΕ δείχνουν ότι το 2023 οι πωλήσεις φαρμάκων σε φαρμακεία, φαρμακαποθήκες, νοσοκομεία και τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ προσέγγισαν τα 8,2 δισ. ευρώ. Σε αριθμό συσκευασιών καταγράφηκε αύξηση το 2023 κατά 5,5%. Σημειώνεται ότι η διείσδυση σε όγκο των off-patent στην Ελλάδα είναι υψηλότερη από το μέσο όρο των χωρών της ΕΕ18 (19,8%). Αντίθετα η διείσδυση των γενοσήμων είναι πολύ χαμηλότερη (ΕΕ18 59,8%) λόγω των σχετικά υψηλότερων τιμών τους έναντι των χωρών της ΕΕ18 (0,19 ευρώ ανά μονάδα έναντι 0,14 ευρώ).
Επίσης, ανοδικά κινείται η αγορά των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων (ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.) από το 2018 και μετά, με αξία που ξεπέρασε τα 332 εκατ. ευρώ τον Μάρτιο του 2024 από 183 εκατ. ευρώ το 2018.
Οι εισαγωγές του κλάδου φαρμάκου ανήλθαν το 2023 σε 4,4 δισ. ευρώ αυξημένες κατά 3,3% σε σχέση με το 2022, ενώ οι εξαγωγές ενισχύθηκαν 9% στα 2,8 δισ. ευρώ αποτελώντας το 5,5% στο σύνολο των εξαγωγών. Μέρος των εξαγωγών αποτελούν οι παράλληλες εξαγωγές που διαμορφώθηκαν σε 293,2 εκατ. ευρώ το 2023, με μείωση σε σύγκριση με την περίοδο 2020-2022.
Σημειώνεται ότι οι πληθωριστικές πιέσεις, με τις ανατιμήσεις σε πρώτες ύλες, διόγκωσαν τον δείκτη τιμών φαρμάκων το 2023 αλλά την περίοδο 2009-2023 είναι σταθερός, έναντι αύξησης 3,9% στον δείκτη τιμών Υγείας, ενώ αύξηση σημειώθηκε στον γενικό δείκτη τιμών (22,2%).
Η προστιθέμενη αξία
Ο δείκτης βιομηχανικής παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων αυξήθηκε το 2023 κατά 20,5%, έναντι αύξησης κατά 5,5% στην ΕΕ27 ενώ ο κύκλος εργασιών της παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων συνεχίζει να αυξάνεται στα πρώτα δύο τρίμηνα του 2024. Η προστιθέμενη αξία του κλάδου αποτελεί το 5% της συνολικής προστιθέμενης αξίας της μεταποίησης σε όρους εθνικών λογαριασμών. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι το 39% των φαρμάκων παράγεται σε εγχώρια εργοστάσια, σε πιστοποιημένες εγκαταστάσεις παραγωγής με εξειδικευμένο προσωπικό ενώ με κατάλληλα κίνητρα, η εγχώρια παραγωγή διεθνών φαρμάκων μπορεί να αυξηθεί.
Ο χάρτης της αγοράς
Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο τα μέλη των συνδέσμων ΣΦΕΕ και ΠΕΦ, βιομηχανίες παραγωγοί και εισαγωγείς φαρμάκων, είναι περίπου 106. Επίσης στη χώρα λειτουργούν 130 φαρμακαποθήκες και περισσότερα από 10.550 φαρμακεία, εκ των οποίων πάνω από 3.800 ή περίπου 36% στην Αττική ενώ άλλα 37 είναι τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ.
Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν κατά μέσο όρο 10-30 φαρμακαποθήκες, ενώ στην Ελλάδα υπάρχουν 145 ιδιωτικές φαρμακαποθήκες και συνεταιρισμοί. Οι φαρμακαποθήκες στην Ελλάδα αντιστοιχούν σε 14 περίπου ανά 1 εκατ. κατοίκους, υψηλότερα από κάθε άλλη χώρα, εκτός της Λιθουανίας. Επίσης, η πυκνότητα των φαρμακείων στην Ελλάδα είναι η υψηλότερη μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ27, καθώς αντιστοιχούν περίπου 100 φαρμακεία ανά 100.000 κατοίκους για το 2022, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στην ΕΕ27 είναι 32 φαρμακεία ανά 100.000 κατοίκους.
R&D και πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμα φάρμακα
Οι επενδύσεις της φαρμακευτικής βιομηχανίας για έρευνα και ανάπτυξη αγγίζει τα 91 εκατ. ευρώ (από 95 εκατ. ευρώ το 2020 και 76 εκατ. το 2019) και αντιστοιχεί στο 7% της συνολικής δαπάνης για έρευνα και ανάπτυξη στην Ελλάδα, που βρίσκεται στην 8η θέση της ευρωπαϊκής κατάταξης, με πρώτη τη Σλοβενία (31%).
Σημειώνεται δε ότι ο αριθμός των κλινικών μελετών ανεξαρτήτως φάσης ή σταδίου, που διενεργήθηκαν στην Ελλάδα από το 1998 μέχρι και το 2023 ήταν 4.244 (2.500 ολοκληρωμένες). Παρατηρείται δε υποχώρηση της Ευρώπης σε σύγκριση με Β. Αμερική και Ασία στην διεξαγωγή κλινικών μελετών από το 2019 και μετά. Η Ευρώπη αντιστοιχεί στο 24% των συνολικών κλινικών μελετών για το 2022 έναντι 30% της Β. Αμερικής και 29% της Ασίας.
Ως αποτέλεσμα των παραπάνω αυξάνεται η πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμα φάρμακα. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Φαρμακευτικών Βιομηχανιών (EFPIA), για τη χρονική περίοδο 2019-2022, από τα 167 καινοτόμα φάρμακα που έλαβαν κεντρική άδεια κυκλοφορίας από τον ΕΜΑ, τα 79 είναι διαθέσιμα στον Έλληνα ασθενή (47%). Η μελέτη κατέδειξε πως σε ευρωπαϊκό επίπεδο το 40% των διαθέσιμων φαρμάκων διατίθενται με περιορισμούς στην πρόσβαση. Στην Ελλάδα, το αντίστοιχο ποσοστό εκτιμάται στο 48%.
Επίσης, αναφορικά με το χρόνο που απαιτείται από την ημερομηνία έγκρισης των φαρμάκων από τον Ευρωπαικό Οργανισμό Φαρμάκων έως την ημερομηνία αποζημίωσής τους από τα συστήματα υγείας, η Ελλάδα έχει βελτιώσει σημαντικά το χρόνο που απαιτείται για την αποζημίωση νέων θεραπειών και πλέον παρουσιάζει μικρές αποκλίσεις συγκριτικά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, καθώς σύμφωνα με την μελέτη, αυτός υπολογίζεται στις 587 ημέρες (έναντι 531 ημερών που αποτελούν το μέσο όρο των χωρών της ΕΕ).
