Φίλιππος Ζακόπουλος (Found.ation): Η αρχή έγινε, αλλά χρειάζεται πολλή εκπαίδευση για να μειωθεί η ψηφιακή «αμηχανία» στην Ελλάδα
Πόσοι από εσάς χρησιμοποιήσατε μια online εφαρμογή για να κάνετε μια βιντεοκλήση στη διάρκεια της πανδημίας; Πόσοι εργάζεστε ακόμη κάποιες μέρες της εβδομάδας από το σπίτι σας; Και πόσοι αρχίσατε να μοιράζετε τα αρχεία σας μέσω cloud λύσεων, για να μπορέσετε να φέρετε σε πέρας μια εργασία;
H απάντηση είναι κοινή: οι περισσότεροι από όσους διαβάζετε τώρα αυτό το άρθρο. Το αποτύπωμα της πανδημίας COVID-19 στον τομέα της εργασίας είναι πολύ νωρίς για να καταγραφεί πλήρως, ωστόσο κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι οι πρωτόγνωρες συνθήκες που βιώσαμε και βιώνουμε επιτάχυναν αλλαγές που συζητούσαμε χρόνια. Για παράδειγμα η συζήτηση για την εξ αποστάσεως εργασία, είχε ήδη ξεκινήσει εδώ και αρκετό διάστημα στο πιο υψηλό επίπεδο, σε εταιρίες κολοσσούς όπως η Amazon και η Microsoft. Η πανδημία απλά επιτάχυνε την εφαρμογή της, καθώς πολλές επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να περάσουν από τη θεωρία στην πράξη.
Αυτό όμως δεν σημαίνει αντίστοιχα ότι οι εταιρείες είναι όλες έτοιμες να περάσουν σε ένα νέο υβριδικό μοντέλο εργασίας. Στην Ελλάδα, η έλευση του ιού βρήκε πολλές επιχειρήσεις απροετοίμαστες όσον αφορά στη δυνατότητά τους να λειτουργούν με τους υπαλλήλους τους σε απόσταση. Το ψηφιακό “χάσμα” εξακολουθεί να υφίσταται και όπως αναφέρει ο Φίλιππος Ζακόπουλος, Μanaging Partner του Found.ation, η εξ αποστάσεως εργασία πρέπει να υποστηριχθεί με τις σωστές διαδικασίες, την ώρα που το e-learning και η απόκτηση των απαραίτητων ψηφιακών δεξιοτήτων περνούν σε πρώτο πλάνο για τις εταιρείες, που καλούνται να ανασχεδιάσουν τη στρατηγική τους.
Ως «digital natives», στο Found.ation κατάφεραν να προσαρμοστούν γρήγορα στις νέες συνθήκες και πλέον βασικός στόχος είναι να συνεισφέρουν με τις ενέργειές τους στην προσαρμογή των δομών και το upskilling των επιχειρήσεων, ώστε να επιτύχουν καινοτομία και αληθινό μετασχηματισμό, με τον «πελάτη πάντα στο επίκεντρο».
Ακολουθεί η συνομιλία μας με τον Φίλιππο Ζακόπουλο:
H ψηφιακή πραγματικότητα που βιώνουμε τις τελευταίες εβδομάδες ακόμη πιο έντονα, λειτουργεί ως «αντίδοτο» στην πανδημία. Ο ρόλος που παίζει η τεχνολογία, από την συμβολή στην έρευνα για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, μέχρι τις δυνατότητες που μας έχει δώσει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε και να εκπαιδευόμαστε από το σπίτι, είναι ακόμη πιο σημαντικός. Θεωρείτε ότι πλέον «τρέχουμε» πιο γρήγορα τη ψηφιακή μετάβαση σε όλους τους τομείς;
Ναι, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι έχουν επισπευσθεί οι διαδικασίες λόγω των ειδικών συνθηκών, και αυτό μόνο ως θετικό μπορούμε να το δούμε. Από τον καθένα μας ατομικά, μέχρι εταιρείες και ολόκληρα κράτη, όλοι προσπάθησαν να βρουν τρόπους να συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους και να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, είτε ακολουθώντας βέλτιστες πρακτικές που υπήρχαν ήδη, είτε εφευρίσκοντας τις δικές τους. Οι εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας, που μέχρι πριν από λίγο καιρό η κοινωνία, οι επιχειρήσεις, ακόμη και οι ίδιες οι κυβερνήσεις τις αντιμετώπιζαν ως όχι άμεσα εφαρμόσιμες, ήρθαν και «κούμπωσαν» ιδανικά στη νέα πραγματικότητα, αποδεικνύοντας τη χρησιμότητα και την αναγκαιότητά τους σε μια περίοδο κρίσης. Αυτό επιτάχυνε τη διαδικασία της ψηφιακής μετάβασης σχεδόν σε όλους τους τομείς της ζωής μας.
Καθώς η οικονομία δεν είχε και ούτε έχει την πολυτέλεια να περιμένει τη λήξη μιας πανδημίας, επιχειρήσεις και καταναλωτές ανταποκρίθηκαν ταχύτατα στην ανάγκη μετάβασης της εμπορικής δραστηριότητας στο διαδίκτυο. Εταιρείες έδωσαν επίσης τη δυνατότητα στους εργαζομένους τους να δουλεύουν από το σπίτι προκειμένου να μην διαταραχθεί ο κύκλος εργασιών και προσπάθησαν να τους παρέχουν τα εργαλεία για να εργάζονται σωστά. Άνθρωποι που δεν είχαν κάνει στη ζωή τους μια βιντεοκλήση, τώρα ανακαλύπτουν πως μπορούν να εργαστούν από παντού.
Αυτά είναι μερικά παραδείγματα, που σίγουρα όμως απέχουν πολύ από το να πούμε πως βρισκόμαστε σε ένα ικανοποιητικό στάδιο αληθινού ψηφιακού μετασχηματισμού και όχι απλά ψηφιοποίησης. Χρειάζεται ακόμα πολλή εκπαίδευση, τόσο του εργατικού δυναμικού όσο και των επιχειρήσεων πάνω στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα, αλλαγή διαδικασιών και συστημάτων, αλλά κυρίως έχουμε την ανάγκη ενσωμάτωσης της ψηφιακής κουλτούρας στην καθημερινότητά μας. Η αρχή έγινε, όμως, και αυτό πρέπει να το κρατήσουμε ως το πρώτο θετικό βήμα και να προχωρήσουμε στα επόμενα.
Οι ψηφιακές δεξιότητες είναι πιο απαραίτητες από ποτέ, για να μπορεί κάποιος να ακολουθήσει τις ραγδαίες αλλαγές που συντελούνται. Ποιος είναι ο πιο γρήγορος και πιο άμεσος τρόπος για να μπορέσουν άνθρωποι και εταιρείες να μετατρέψουν την πίεση που φέρνει ο COVID-19 σε ευκαιρία;
Η απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων είναι το «άλφα και το ωμέγα» για να ανταποκριθεί οποιοσδήποτε στις επιταγές των νέων συνθηκών. Είναι κάτι που θα πρέπει σε ατομικό επίπεδο να φροντίσουν όλοι. Παράλληλα, θα πρέπει οι επιχειρήσεις να ανασχεδιάσουν την στρατηγική τους, προκειμένου να ανταποκριθούν άμεσα στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα και να διεκδικήσουν μια ανταγωνιστική θέση στην αγορά. Στο Found.ation έχουμε επικεντρωθεί σε αυτά τα δύο μέρη της ψηφιακής μετατροπής, παρέχοντας συμβουλευτική για να μπορέσουν οι επιχειρήσεις να αναδιοργανώσουν το μοντέλο της διακυβέρνησης και λειτουργίας τους, αλλά και εξ αποστάσεως σεμινάρια δεξιοτήτων.
Κάθε χρόνο δημιουργούμε το report Digital Transformation in Greece σε συνεργασία με τον ευρωπαϊκό οργανισμό EIT Digital, διενεργώντας παράλληλα έρευνα ανάμεσα σε εταιρείες κάθε μεγέθους. Από τις απαντήσεις τους στην τελευταία έρευνα προκύπτει ότι η έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων είναι το βασικότερο εμπόδιο στη διαδικασία του ψηφιακού μετασχηματισμού, ενώ οι τρεις πιο αποτελεσματικές τακτικές για την επιτυχία του είναι η αλλαγή εταιρικής κουλτούρας, η εκπαίδευση του προσωπικού και η υιοθέτηση σύγχρονων, agile μεθοδολογιών. Και όλα αυτά αναδείχθηκαν προ πανδημίας – σκεφτείτε πόσο πιο επίκαιρα είναι σήμερα.
H μετάβαση για πολλές εταιρείες σε καθεστώς απομακρυσμένης εργασίας, έγινε λόγω της πανδημίας σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Πιστεύετε ότι είναι μια τάση που ήρθε για να μείνει; Με ποια εργαλεία μπορούν οι εταιρείες να προσαρμόσουν τη δομή τους, ώστε να λειτουργούν αποτελεσματικά, ακολουθώντας ένα πιο «μεικτό» μοντέλο στο άμεσο μέλλον;
Η τηλεργασία, παρ’ όλο που εφαρμοζόταν σποραδικά και κατά περίπτωση στο παρελθόν, έχει μετατραπεί λόγω της πανδημίας σε απαραίτητη συνθήκη για τις επιχειρήσεις, προκειμένου να συνεχίσουν απρόσκοπτα τη λειτουργία τους. Οι περισσότερες εξ αυτών κλήθηκαν να υιοθετήσουν αυτό το μοντέλο εργασίας στην ολότητα του σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα, σχεδόν αμέσως δηλαδή από την κήρυξη των μέτρων προστασίας της δημόσιας υγείας. Παρ’ όλο που τα αντανακλαστικά του εγχώριου επιχειρηματικού κόσμου λειτούργησαν σωστά, εντούτοις η απουσία εμπειρίας και η συνεπακόλουθη αμηχανία στη διαχείριση της τηλεργασίας είναι εμφανής στους περισσότερους κλάδους.
Επειδή, ωστόσο, δεν θα απαλλαγούμε τόσο εύκολα από τον COVID-19, είναι σίγουρο ότι στις εταιρείες αναμένεται να διατηρηθεί αυτή η τάση, τουλάχιστον με μια πιο υβριδική μορφή, που θα ενθαρρύνεται η εξ αποστάσεως εργασία για μια μερίδα εργαζομένων, όπου το αντικείμενο της εργασίας τους δεν επιβάλλει την παρουσία τους στον χώρο εργασίας. Η ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν κάτι που θα δώσει απλά μια λύση στην παρούσα κατάσταση. Είναι βασικό στοιχείο της προόδου και απαραίτητη προϋπόθεση για την υιοθέτηση ευέλικτων μορφών απασχόλησης, πράγμα που καθιστά την σχετική εκπαίδευση των στελεχών στρατηγική προτεραιότητα για κάθε εταιρία.
Για να διατηρήσουν όμως οι επιχειρήσεις την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητά τους, δεν αρκεί να επενδύσουν απλά στην εκπαίδευση του προσωπικού. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός έχει δύο ακόμη βασικά σκέλη, πέρα από το ανθρώπινο δυναμικό: την τεχνολογία και τις διαδικασίες. Οι αλλαγές στον τρόπο διοίκησης και δομής μιας επιχείρησης θα πρέπει να μπουν σε προτεραιότητα προκειμένου να διασφαλιστεί η παραγωγικότητα. Ό,τι λειτουργήσει τώρα καλά, θα υιοθετηθεί ως πρακτική και για το μέλλον και είναι πολύ πιθανό να δούμε εταιρείες να μειώνουν κάποια από τα μεγάλα και πάγια έξοδά τους (όπως το ενοίκιο για χώρους εργασίας), αξιοποιώντας ευέλικτες μορφές εργασίας.
Ως Found.ation παρέχετε συμβουλευτικές υπηρεσίες για τον ψηφιακό μετασχηματισμό επιχειρήσεων και digital upskilling. Σε ποιες εταιρείες απευθύνεστε κυρίως και πώς έχουν λειτουργήσει στην πράξη αυτά τα προγράμματα την περίοδο της πανδημίας;
Το Found.ation τόνιζε εδώ και καιρό την ανάγκη ανάπτυξης ψηφιακών δεξιοτήτων, αλλαγής κουλτούρας, επιτάχυνσης της καινοτομίας για τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Όλα αυτά έγιναν παραπάνω από φανερά στις περισσότερες επιχειρήσεις εξ αιτίας της ανάγκης για εργασία από απόσταση. Το organizational redesign που προσφέρουμε είναι πιο απαραίτητο από ποτέ. Μια εταιρεία πρέπει να οργανώσει καλύτερα τον τρόπο λειτουργίας της με συγκεκριμένους στόχους, και με ψηφιακά εργαλεία που βοηθούν στην εργασία, τη συνεργασία ομάδων, τη θέσπιση και παρακολούθηση στόχων κ.λπ. Έχουμε κάνει πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις σε εταιρείες προς αυτήν την κατεύθυνση (από μεγάλους οργανισμούς του μεγέθους L’Oreal Hellas, Eurobank, Παπαστράτος, Alpha Bank, Ευρωπαϊκή Πίστη, μέχρι και μικρότερες), αλλά ειδικά αυτή την περίοδο, με αφορμή τον COVID-19, έχουμε προσαρμόσει τα προγράμματά μας σε σύγχρονες μεθόδους e-Learning, ώστε να είναι ευκολότερο να καλυφθούν άμεσα και με ασφάλεια οι ανάγκες upskilling των επιχειρήσεων.
Ποιες είναι οι αλλαγές που έφερε η πανδημία της Covid-19 στον δικό σας τρόπο λειτουργίας και πώς τις αντιμετωπίσατε;
Είμαστε μια εταιρεία που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων σε ό,τι αφορά στην καινοτομία και στις σύγχρονες τάσεις της τεχνολογίας και της επιχειρηματικότητας. Δεν μπορούμε να μιλάμε για σύγχρονους τρόπους εργασίας αν εμείς οι ίδιοι δεν τους έχουμε εφαρμόσει. Στη δική μας περίπτωση, επειδή η ομάδα μας αποτελείται από άτομα με πολύ μεγάλη εξοικείωση πάνω στις ψηφιακές τεχνολογίες, δεν χρειάστηκε να αλλάξουμε πολλά – δουλεύαμε εδώ και πολλά χρόνια στο cloud, επειδή ήταν απαραίτητο να είμαστε ευέλικτοι και να μπορούμε να έχουμε πρόσβαση από παντού, χρησιμοποιούμε online υπηρεσίες αντί για τοπικά εγκατεστημένο λογισμικό, επικοινωνούμε μεταξύ μας με βιντεοκλήσεις – και αυτά μόνο σε επίπεδο εργαλείων. Ο σημαντικότερος παράγοντας που μας βοήθησε είναι πως η ομάδα έχει την κουλτούρα της αληθινής ψηφιακής εργασίας, είμαστε digital natives, κατανοούμε την τεχνολογία και τους τρόπους που ωφελεί μια επιχείρηση, γι’ αυτό και προσφέρουμε και αντίστοιχες υπηρεσίες σε εταιρείες, βοηθώντας τους να κατανοήσουν τη δύναμη των νέων τεχνολογιών όχι μόνο για τη λειτουργία τους, αλλά και για τη στρατηγική τους. Ωστόσο, δεν είχαμε ποτέ δοκιμαστεί σε εξ αποστάσεως εργασία για όλη την ομάδα. Προσαρμοστήκαμε από την πρώτη μέρα σχεδόν, και εστιάσαμε περισσότερο στην εμψύχωση της ομάδας, με συχνές ομαδικές δραστηριότητες εξ αποστάσεως.
Tι να περιμένουμε από το Found.ation σε επίπεδο συνεργασιών και προγραμμάτων το επόμενο χρονικό διάστημα. Που στρέφετε την προσοχή σας;
Δίνουμε ιδιαίτερο βάρος στην online εκπαίδευση για το προσεχές διάστημα, γιατί είναι απαραίτητη διέξοδος τόσο για επιχειρήσεις όσο και για ιδιώτες. Ο τομέας στον οποίο εστιάζουμε είναι η δημιουργία καινοτομίας εντός των επιχειρήσεων, με τρόπο στοχευμένο στις ανάγκες της κάθε μίας: από τη δημιουργία ευέλικτων ομάδων μέσα στον ίδιο τον οργανισμό και την εκπαίδευση των στελεχών σε ευέλικτα μοντέλα, μέχρι και τη συνεργασία με startups που θα φέρουν νέες ιδέες και τρόπους εργασίας. Είναι σημαντικό οι εταιρείες να καταλάβουν ότι για να επιτύχουν καινοτομία και αληθινό μετασχηματισμό, πρέπει να θέσουν τον πελάτη τους πραγματικά στο επίκεντρο. Να τον σεβαστούν, να τον ακούσουν, να κατανοήσουν τις ανάγκες του, να συνομιλήσουν πραγματικά μαζί του. Τα big data και η σωστή ανάλυση και οπτικοποίησή τους μπορούν να δώσουν αληθινά insights για τη συμπεριφορά των ανθρώπων – και αυτός είναι επίσης ένας σημαντικός τομέας όπου εστιάζουν οι υπηρεσίες μας.
Το Found.ation από την αρχή του στήριζε και στηρίζει και την νεοφυή επιχειρηματικότητα, η οποία επίσης δοκιμάζεται από την ύφεση που θα χτυπήσει φέτος την οικονομία. Τι θα λέγατε σε κάποιον που θέλει τώρα να ξεκινήσει τη δική του startup;
Στη χώρα μας, η πανδημία ήρθε σε μια χρονική στιγμή που διαφαινόταν ότι ανακάμπτουμε έπειτα από μια μακρά περίοδο ύφεσης που τραυμάτισε την επιχειρηματική δραστηριότητα. Ωστόσο, όπως και κατά τη διάρκεια αυτής της δύσκολης δεκαετίας, οι startups που τόλμησαν βγήκαν κερδισμένες. Η ιδιότητα των startups να ρισκάρουν πιο εύκολα τις βοήθησε το προηγούμενο διάστημα και θα τις βοηθήσει και τώρα. Στη χώρα μας αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εφαρμογή αρκετά προγράμματα χρηματοδότησης και υποστήριξης των startups, και καλά θα κάνουν όσοι έχουν μια καλή ιδέα, να διεκδικήσουν την επιλογή τους. Από δύο πρόσφατους accelerators που διοργάνωσε το Found.ation (ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα σε συνεργασία με το EIT Digital κι ένα εθνικό σε συνεργασία με το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης), η συμμετοχή υπήρξε μεγάλη ακόμη και εν μέσω lockdown, όπου τα επίπεδα αβεβαιότητας ήταν υψηλά.
Η καλή εικόνα και φήμη που αποκτήσαμε από τη διαχείριση της πανδημίας μπορεί να βοηθήσει, αν την εκμεταλλευτούμε σωστά, και σε επίπεδο επενδύσεων στους τομείς που η χώρα είναι δυνατή, όπως η ναυτιλία, ο τουρισμός και η αγροτική παραγωγή. Γι’ αυτό είναι σημαντικό όσοι θέλουν να ξεκινήσουν μια startup να σκεφτούν μακροπρόθεσμα και έξυπνα για να προσφέρουν ένα προϊόν ή υπηρεσία που να αφορά το τώρα και να μπορεί να επεκταθεί και στο μέλλον.
Θεωρείτε ότι πρέπει να υπάρχουν πιο εξειδικευμένα μέτρα ενίσχυσης για τις νεοφυείς επιχειρήσεις από τη πολιτεία;
Ναι, καθώς πρόκειται για μια μορφή επιχειρήσεων με τις δικές της ιδιαιτερότητες και ανάγκες. Βρισκόμαστε σε διαρκή συνεργασία με το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης για διάφορα ζητήματα που έχουν να κάνουν με την επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα, αλλά και με το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, και βλέπουμε ότι υπάρχει και πρόθεση και στρατηγική να ενισχυθούν οι startups. Οι ανάγκες άλλαξαν βέβαια έπειτα από το ξέσπασμα της πανδημίας, αποδιοργανώνοντας τις προσπάθειες και αλλάζοντας τις προτεραιότητες, αλλά ελπίζουμε ότι σύντομα θα δούμε περισσότερες και πιο ουσιαστικές δράσεις. Πιστεύουμε πως και το ετήσιο report μας, Startups in Greece, το οποίο έχουν καλωσορίσει και τα προαναφερθέντα υπουργεία, βοηθά πολύ στην κατανόηση των αναγκών του χώρου.
Σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδότηση σε πολύ αρχικό στάδιο, πάγια θέση μας ως Found.ation είναι πως πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω και στοχευμένα από την πολιτεία. Τα Venture Capital Funds που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα αναζητούν περισσότερο ώριμες ομάδες, κίνηση η οποία αφήνει λίγες επιλογές χρηματοδότησης σε νέους επιχειρηματίες που τώρα ξεκινούν. Η ανάγκη αυτή πλέον γίνεται επιτακτική, καθώς η πανδημία έπληξε πολλές μικρές startups που ήταν σε φάση εξασφάλισης χρηματοδότησης από μικρά σχήματα ή επενδυτές-αγγέλους. Θα θέλαμε να δούμε χρηματοδοτικά εργαλεία που στοχεύουν σε αυτή την φάση, για εταιρείες που αναζητούν κεφάλαια έως 150.000 ευρώ.
