Financialization της οικονομίας: Οφέλη και κίνδυνοι

Του Γιώργου Καραγεώργου*

Οι σύγχρονες δυτικές οικονομίες, ειδικότερα τα τελευταία 40 περίπου χρόνια, χαρακτηρίζονται από την μεταστροφή τους σε αυτό που στα αγγλικά ονομάζουμε financialization. Προσπάθησα να βρω έναν δόκιμο ελληνικό όρο για τη λέξη αυτή αλλά χωρίς επιτυχία, καθώς το πιο σχετικό ήταν το «χρηματιστηριοποίηση». Πάμε να δούμε λοιπόν τι σημαίνει και πως επηρεάζει τις οικονομίες.

Ο όρος του financialization αναφέρεται στην αυξανόμενη σημασία των χρηματοπιστωτικών αγορών, των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, ιδρυμάτων και κινήτρων στην οικονομία. Τις τελευταίες δεκαετίες, αυτό το φαινόμενο έχει μεταμορφώσει σημαντικά τις παγκόσμιες οικονομίες. Ενώ όπως και κάθε τι άλλο πάνω στον πλανήτη αυτό, έχει τους επικριτές της. Ωστόσο, η εστίαση στα οφέλη αποκαλύπτει ένα πλήθος πλεονεκτημάτων που έχουν συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη και ανάπτυξη κυρίως των «αγγλοσαξωνικών κοινωνιών».

Τα οφέλη του Financialization

Οικονομική ανάπτυξη και αποτελεσματικότητα:

Το financialization έχει ωθήσει την οικονομική ανάπτυξη καθιστώντας τα κεφάλαια και τη χρηματοδότηση πιο προσβάσιμα στις επιχειρήσεις. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές παρέχουν στις επιχειρήσεις ουσιαστική χρηματοδότηση μέσω μετοχών, ομολόγων και δανείων, επιτρέποντας την ανάπτυξη, την καινοτομία και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Με την αποτελεσματική κατανομή των πόρων στις πιο παραγωγικές χρήσεις τους, οι χρηματοπιστωτικές αγορές βοηθούν στη βελτιστοποίηση των οικονομικών μεγεθών.

Επενδυτικές Ευκαιρίες:

Με το financialization, η ποικιλία των επενδυτικών ευκαιριών που είναι προσβάσιμες τόσο σε μεμονωμένους όσο και σε θεσμικούς επενδυτές έχει διευρυνθεί δραματικά. Αυτή η διαφοροποίηση επιτρέπει στους επενδυτές να κατανέμουν τον κίνδυνο και να επιτυγχάνουν δυνητικά υψηλότερες αποδόσεις. Προϊόντα όπως τα αμοιβαία κεφάλαια, τα ETF και τα παράγωγα παρέχουν τρόπους για τη διαχείριση και τον μετριασμό του κινδύνου, ενισχύοντας ένα πιο σταθερό επενδυτικό χαρτοφυλάκιο και κατ’ επέκταση ένα πιο υγιές οικονομικό περιβάλλον.

Ενισχυμένη ρευστότητα:

Οι χρηματοπιστωτικές αγορές αυξάνουν τη ρευστότητα, διευκολύνοντας την αγορά και πώληση περιουσιακών στοιχείων. Η υψηλή ρευστότητα είναι ζωτικής σημασίας για την ομαλή λειτουργία της οικονομίας, επιτρέποντας σε επιχειρήσεις και ιδιώτες να μετατρέπουν περιουσιακά στοιχεία σε μετρητά γρήγορα, να εκπληρώνουν έγκαιρα τις οικονομικές τους υποχρεώσεις και μειώνοντας τον κίνδυνο αφερεγγυότητας. Σκεφτείτε μια αγοραπωλησία ακινήτου σήμερα, και πως θα ήταν για παράδειγμα αν μπορούσαμε να ψηφιοποιήσουμε και να μεταβιβάσουμε ηλεκτρονικά τους τίτλους ιδιοκτησίας άμεσα και χωρίς τη διαμεσολάβηση τρίτων.

Πρόσβαση στις διεθνείς αγορές:

Το financialization έχει διασυνδέσει τις παγκόσμιες οικονομίες, διευκολύνοντας τις διασυνοριακές επενδύσεις και το εμπόριο. Αυτή η παγκοσμιοποίηση επέτρεψε τη ροή κεφαλαίων σε περιοχές και πτυχές της οικονομίας όπου μπορούν να αξιοποιηθούν αποτελεσματικότερα, ενισχύοντας τη διεθνή συνεργασία και την οικονομική ανάπτυξη. Επιτρέπει επίσης στους επενδυτές να επωφεληθούν από την οικονομική ανάπτυξη σε διαφορετικές αγορές, διαχέοντας περαιτέρω τον κίνδυνο.

Καινοτομία και Ανάπτυξη:

Ο ανταγωνισμός που είναι εγγενής στις χρηματοπιστωτικές αγορές οδηγεί και ενισχύει την καινοτομία. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αναπτύσσουν συνεχώς νέα προϊόντα και υπηρεσίες για να καλύψουν τις εξελισσόμενες ανάγκες της οικονομίας. Αυτή η καινοτομία μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων τομέων, τεχνολογιών και επιχειρηματικών μοντέλων, συμβάλλοντας στον συνολική ενίσχυση της οικονομίας.

Κίνδυνοι του Financialization

Αν και τα οφέλη του financialization είναι σημαντικά, είναι επίσης σημαντικό να αναγνωρίζονται οι σχετικοί κίνδυνοι που ελλοχεύουν, κυρίως όταν η απληστία και το συναίσθημα παίρνουν τη θέση της ορθής λήψης αποφάσεων.

Οικονομική μεταβλητότητα:

Οι χρηματοπιστωτικές αγορές μπορούν να συμβάλουν στην οικονομική αστάθεια λόγω των ραγδαίων και πολύ άμεσων αλλαγών στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων. Οι κερδοσκοπικές φούσκες, που οδηγούνται από τη συμπεριφορά των επενδυτών, μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρή οικονομική ύφεση όταν σκάσουν, όπως φάνηκε στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Η βίαιη αναπροσαρμογή των τιμών και η άμεση ενσωμάτωση της νέας πληροφορίας πολλές φορές οδηγούν σε ακραίες μεταβολές.

Εισοδηματική ανισότητα:

Το financialization μπορεί να επιδεινώσει την εισοδηματική ανισότητα, καθώς όσοι έχουν πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικές αγορές και εξελιγμένα χρηματοπιστωτικά μέσα μπορούν να συσσωρεύσουν πλούτο πιο γρήγορα από αυτούς που δεν έχουν. Αυτή η ανισότητα μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικές και οικονομικές εντάσεις. Για αυτό ο ρόλος της οικονομικής παιδέιας και η χρηματοοικονομική συμπερίληψη είναι πολύ σημαντικοί πυλώνες για τις σύγχρονες κοινωνίες.

Συστημικός κίνδυνος:

Η διασύνδεση των παγκόσμιων αγορών σημαίνει ότι τα προβλήματα σε έναν τομέα μπορούν να εξαπλωθούν γρήγορα σε άλλους τομείς, οδηγώντας σε συστημικό κίνδυνο. Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 έδειξε πώς τα διασυνδεδεμένα χρηματοπιστωτικά συστήματα θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ευρεία οικονομική αστάθεια. Τα απόνερα της στεγαστικής κρίσης στις ΗΠΑ, ταρακούνησαν οικονομικά όλον τον πλανήτη.

Εστίαση στα βραχυπρόθεσμα κέρδη:

Η υπερβολική εστίαση στη βραχυπρόθεσμη κερδοσκοπία, μπορεί να μειώσει τη μακροπρόθεσμη παραγωγική επένδυση. Οι εταιρείες μπορεί να δώσουν προτεραιότητα στη μεγιστοποίηση των οικονομικών μεγεθών ώστε να ικανοποιήσουν τους μετόχους, έναντι των επενδύσεων στην έρευνα, την ανάπτυξη και την εκπαίδευση των εργαζομένων, παρεμποδίζοντας ενδεχομένως τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.

Για να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη του financialization και να μετριαστούν οι κίνδυνοι, είναι απαραίτητη μια ισορροπημένη προσέγγιση. Τα ρυθμιστικά πλαίσια πρέπει να είναι αρκετά ισχυρά ώστε να αποτρέπονται οι υπερβολές και να διασφαλίζεται η διαφάνεια, επιτρέποντας παράλληλα την καινοτομία και την ανάπτυξη που μπορούν να προσφέρουν οι χρηματοπιστωτικές αγορές. Η εκπαίδευση και η πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες θα πρέπει να επεκταθούν για να εξασφαλιστεί ευρύτερη συμμετοχή στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, μειώνοντας έτσι την ανισότητα.

Συμπερασματικά, το financialization έχει παίξει κεντρικό ρόλο στη σύγχρονη οικονομική ανάπτυξη, προσφέροντας πολυάριθμα οφέλη που έχουν συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη, την καινοτομία και την παγκόσμια οικονομική διασύνδεση. Ωστόσο, οι σχετικοί κίνδυνοι απαιτούν προσεκτική διαχείριση για να διασφαλιστεί ένα σταθερό και δίκαιο οικονομικό περιβάλλον. Επιτυγχάνοντας τη σωστή ισορροπία, οι θετικές πτυχές του financialization μπορούν να αξιοποιηθούν για να οδηγήσουν σε βιώσιμη οικονομική πρόοδο ειδικά στη χώρα μας, στην οποία υπάρχουν αρκετά περιθώρια βελτίωσης στον χρηματοοικονομικό τομέα.

*Ο Γιώργος Καραγεώργος είναι Head of Representative Office στην Ελλάδα, Freedom Finance Europe Ltd

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ:

• Τι είναι τελικά το Short Squeeze;
• Ποιοι είναι οι πλουσιότεροι Έλληνες και τι μαθαίνουμε από αυτό