Fortune Ρεπορτάζ: Οικονομία στο «ρελαντί» με «τζάμπα» πετρέλαιο
Στην εποχή της πανδημίας, που σβήνουν τα φουγάρα στα εργοστάσια, τα μπλακ κάριερ και τα δεξαμενόπλοια μένουν δεμένα στους προβλήτες φορτωμένα containers, τα αεροπλάνα καθηλώνονται στο έδαφος και το ανθρώπινο δυναμικό περιορίζεται κατ’ οίκον με παρκαρισμένα τα ΙΧ, οι οικονομίες λειτουργούν στο «ρελαντί» με περιορισμένες ανάγκες σε πετρέλαιο.
Η περιορισμένη ζήτηση φέρνει πτώση τιμών και κατά μία έννοια δημιουργεί ευκαιρία για προμήθεια φθηνού πετρελαίου. Πρακτικά αυτή η συγκυρία δεν δημιουργεί προς το παρόν προβλήματα στα ελληνικά διυλιστήρια όπως π.χ. ΕΛΠΕ, Motor Oil, που αποθεματοποιούν προϊόν σε χαμηλή τιμή. Μάλιστα η ΕΛΠΕ στη Θεσσαλονίκη, φέρεται να μεταποιεί παλαιές εγκαταστάσεις του ομίλου Μαμιδάκη προκειμένου να δημιουργήσει πρόσθετους αποθηκευτικούς χώρους. Η παραγωγή συνεχίζεται αμείωτη και τα εργοστάσια λειτουργούν με υψηλά standards ασφαλείας αυτό το διάστημα.
Πρόβλημα ωστόσο υπάρχει με τις εταιρείες που δεν έχουν διυλιστήρια, αλλά και με τις εταιρείες εξόρυξης, αν και προς το παρόν οι πληροφορίες θέλουν την εξόρυξη να συνεχίζεται κανονικά στην Καβάλα, με τις κινήσεις για μείωση του κόστους να αποδίδουν μέχρι στιγμής ως προς την απρόσκοπτη λειτουργία της παραγωγής.
Υπάρχει όμως αβεβαιότητα σε σχέση με το πόσο θα διαρκέσει η κρίση. Ιδιαίτερης σημασίας είναι και τα προβλήματα ρευστότητας στον κλάδο, που επιτείνονται από το μέτρο για τη μετάθεση πληρωμής επιταγών σε 75 ημέρες, την ώρα που ο κλάδος προκαταβάλει τον φόρο για το προϊόν που αγοράζει.
Σε επίπεδο καταναλωτή το αποτέλεσμα της πτώσης των διεθνών τιμών αφορά μόνο στο 35% της τιμής (το υπόλοιπο αφορά στη φορολογία), που αντιστοιχεί στο προϊόν που αγοράζεται από τα διυλιστήρια, το κέρδος της εταιρείας εμπορίας, του πρατηριούχου και του μεταφορέα. Και μεταφράζεται σε πτώση 7-8% στην τιμή της αντλίας και πτώση στα 70 λεπτά το λίτρο για το πετρέλαιο θέρμανσης.
Σε ένα περιβάλλον κανονικότητας αυτή η συγκυρία θα ήταν ευνοϊκή για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, αλλά στην εποχή του Covid-19 είναι η χαριστική βολή σε μια οικονομία που αναζητά δεκανίκι για να κρατηθεί όρθια.
Η διεθνής αγορά
Με απλά λόγια η πτώση των τιμών του μαύρου χρυσού στις διεθνείς αγορές, αν και φτάνει περιορισμένη στην τοπική αγορά, οδηγεί το τελευταίο διάστημα εταιρείες πετρελαιοειδών να αγοράζουν προϊόν το οποίο στοκάρουν στις αποθήκες τους, αλλά και ιδιώτες να γεμίζουν τις δεξαμενές των πολυκατοικιών τους με το πετρέλαιο θέρμανσης της επόμενης χρονιάς. Καθώς όμως η κρίση μαίνεται και οι αποθήκες έχουν ήδη κορεστεί ελλοχεύουν κίνδυνοι.
Ενδεικτικές είναι άλλωστε οι εξελίξεις στην διεθνή αγορά πετρελαίου, όπου το χάσμα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης οδήγησε σε αρνητικές τιμές τα συμβόλαια παράδοσης Μαΐου του αμερικανικού αργού WTI. Η αγορά κάλυπτε αυτό το κενό το προηγούμενο διάστημα διοχετεύοντας σε αποθήκες τα εκατομμύρια βαρέλια της πλεονάζουσας προσφοράς. Όταν όμως οι αποθήκες γέμισαν στο Cashing της Οκλαχόμα, εκεί που γίνεται η διακίνηση του πετρελαίου από τους επενδυτές, δημιουργήθηκε χάος. Οι traders αντί να πληρώνονται πλήρωναν μερικά δολάρια για να απαλλαγούν από βαρέλια πετρελαίου που ξαφνικά είχαν το ρόλο του «μουτζούρη» στα χαρτοφυλάκιά τους. Αυτά συνέβησαν την παραμονή της λήξης του συμβολαίου μελλοντικής εκπλήρωσης για παράδοση το Μάιο, δηλαδή στις 20 Απριλίου. Όμως κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα υπάρξει πρόβλημα και στη λήξη του συμβολαίου της σειράς Ιουνίου, δηλαδή τον Μάϊο, αν δεν «κάψει» πετρέλαιο η οικονομία.
Πέρα από τις μεταβολές του WTI, που επηρεάζουν κυρίως την αμερικανική αγορά και το πετρέλαιο Brent έχει καταγράψει ραγδαία πτώση (από τα 80 δολ. πριν από δύο χρόνια στα 17 δολ. σήμερα) και είναι σαφές ότι η πετρελαϊκή κρίση εν καιρό πανδημίας δημιουργεί τεκτονικές αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία και δεν αντιμετωπίζεται μόνο με συμφωνίες μείωσης της παραγωγής, όπως αυτή μεταξύ ΟΠΕΚ – Ρωσίας, που δεν έχει αποτυπωθεί ακόμη στις τιμές. Η μόνη περίπτωση να αποφορτιστεί η ένταση στην αγορά είναι η άρση του lockdown.
Στην Ελλάδα
Ειδικότερα στην Ελλάδα, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η παραπάνω πτώση από της τιμής του Brent στα 17 δολ. δεν θα αποτυπωθεί στην τιμή της αντλίας κι αυτό έχει να κάνει κυρίως με τη φορολογία και σε έναν ελάχιστο βαθμό με τις ισοτιμίες. Ουσιαστικά ένα 65-66% της τιμής του προϊόντος είναι φόροι. Όπως εξηγεί στο Fortune Greece ο Γιώργος Βερούλης, Υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων της ΕΛΙΝΟΙΛ Α.Ε., μόνο το 35% της τιμής του πετρελαίου στην εγχώρια αγορά επηρεάζεται από τη μείωση της τιμής του Brent και αυτό φαίνεται μετά από 4-5 ημέρες.
«Σε επίπεδο κατανάλωσης η επίπτωση της πτώσης των διεθνών τιμών έχει φανεί στην τιμή της αντλίας αρκετά, αλλά όχι στο βαθμό που θα αποτυπώνοντας αν δεν υπήρχε φορολογία», σημειώνει χαρακτηριστικά εξηγώντας ότι η χαμηλή τιμή είναι θεμιτή για τις εταιρείες εμπορίας και ευρύτερα για την αγορά, καθώς τονώνει τη ζήτηση και έχει αλυσιδωτές θετικές επιπτώσεις στις τιμές μιας σειράς καταναλωτικών προϊόντων, που σε συγκυρίες ακριβών καυσίμων επιβαρύνονται από μεταφορικά κόστη που μετακυλίονται στις τελικές τιμές.
Ωστόσο οι συνθήκες lockdown δεν επιτρέπουν στον καταναλωτή να «απολαύσει» τα όποια οφέλη από την πτώση των τιμών. «Το μόνο που “χαίρεται” είναι το πετρέλαιο θέρμανσης που έχει φθάσει στα 70λ το λίτρο, τιμή που είχαμε να δούμε πάρα πολλά χρόνια. Ο κόσμος γέμισε τις δεξαμενές…», τονίζει.
Ενδεικτικά σημειώνεται ότι ενώ η ζήτηση για βενζίνες από την έναρξη ισχύος των περιοριστικών μέτρων (Μάρτιο και δύο πρώτες εβδομάδες του Απριλίου) έχει υποχωρήσει 70% και η ζήτηση για πετρέλαιο κίνησης έχει υποχωρήσει 48 – 50%, ενώ στο πετρέλαιο θέρμανσης καταγράφεται αύξηση πάνω από 80 – 100%.
Η ζήτηση για πετρέλαιο θέρμανσης ήταν τέτοια που ισοφάρισε σε μεγάλο βαθμό τις απώλειες από τη ζήτηση πετρελαίου κίνησης τον Μάρτιο, αλλά για τον Απρίλιο η εικόνα δεν είναι ξεκάθαρη καθώς πέρα από τις ελάχιστες εξαγωγές, τα κλειστά εργοστάσια και τον περιορισμό των μετακινήσεων ΙΧ, χάθηκαν πολλές καταναλώσεις όπως του ντίζελ στις μεταφορές αλλά και η μεγάλη έξοδος του Πάσχα, οι καταναλώσεις σκαφών αναψυχής, τα πρατήρια σε νησιά κ.ο.κ..
Ας σημειωθεί ότι στις 30 Απριλίου τελειώνει η διάθεση πετρελαίου θέρμανσης και άρα οποιαδήποτε θετική επίδραση στο λογαριασμό του Μαρτίου δεν θα επαναληφθεί τους υπόλοιπους μήνες, οπότε η αγορά θα μετρά μόνο απώλειες. Εξάλλου, και με την άρση των περιοριστικών μέτρων ο κόσμος θα είναι επιφυλακτικός οπότε προμηνύεται δύσκολη περίοδος, όπως αναφέρουν στο “F” στελέχη της αγοράς τονίζοντας ότι αντιμετωπίζουν ήδη πρόβλημα με το μέτρο για τη μετάθεση πληρωμής επιταγών σε 75 ημέρες την ώρα που ο κλάδος προκαταβάλει τον φόρο από το προϊόν που αγοράζει.
Ζωτικής σημασίας η πίστωση 30 ημερών
Στο πλαίσιο αυτό οι εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών ζητούν από την κυβέρνηση πίστωση 30 ημερών, αίτημα που θέτει όλος ο κλάδος από την εξόρυξη μέχρι τα πρατήρια.
«Πολλές μικρές εταιρείες του κλάδου θα αντιμετωπίσουν προβλήματα», προειδοποιεί ο κ. Βερούλης, ενώ τον κίνδυνο να κλείσουν και πρατήρια επισημαίνει μιλώντας στο Fortune Greece ο Δημήτρης Μακριβέλιος, σύμβουλος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πρατηριούχων Εμπόρων Καυσίμων (ΠΟΠΕΚ) τονίζοντας ότι ήδη στην πρόσφατη οικονομική κρίση έκλεισαν 2.500 πρατήρια και στον κλάδο κινδυνεύουν χιλιάδες θέσεις εργασίας.
«Η κατανάλωση στα πρατήρια είναι 80% κάτω» τονίζει ο κ. Μακριβέλιος σημειώνοντας ότι η πτώση των διεθνών τιμών, που μεταφράζεται σε πτώση 7-8% στην τιμή στην αντλία, δεν επηρεάζει τους επαγγελματίες ούτε θετικά, ούτε αρνητικά, μιας και το μείζον πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει κατανάλωση. «Υπάρχουν στα χέρια των πρατηριούχων επιταγές πελατών που δεν μπορούν να εισπραχθούν με τα μέτρα για παράταση 75 ημερών αλλά για να αγοράσουν καύσιμα πληρώνουν μετρητοίς διότι οι εταιρείες πετρελαιοειδών δεν παίρνουν επιταγές» προσθέτει σημειώνοντας επιπλέον τις φορολογικές επιβαρύνσεις που στεγνώνουν την περιορισμένη ρευστότητα των επαγγελματιών. «Η τρέχουσα κρίση θα έχει πολλά θύματα και σε εταιρείες πετρελαιοειδών και σε πρατήρια… τα λουκέτα είναι μπροστά μας», καταλήγει.
Επομένως κρίνεται ζωτικής σημασίας για τη βιωσιμότητα των εταιρειών η πίστωση 30 ημερών στην καταβολή των φόρων, μέτρο που δεν επιβαρύνει το κράτος δημοσιονομικά. Αυτό προκύπτει και από τη συζήτηση που είχαμε με τον Παναγιώτη Κοντουσιάδη, πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενέργειας. Ως στέλεχος με εμπειρία και γνώση των εξελίξεων οριζόντια στην αγορά επισημαίνει τα προβλήματα στον τομέα της εξόρυξης, όσο οι τιμές κινούνται χαμηλά σε ένα πετρέλαιο κορυφαίας ποιότητας. Εξηγεί στο Fortune Greece ότι το πρόβλημα στην ελληνική αγορά είναι τα μέτρα που έχουν περιορίσει την κατανάλωση ασκώντας πιέσεις στις εταιρείες πετρελαιοειδών, κυρίως στις μικρότερες κι αυτές που δεν έχουν διυλιστήρια. «Οι εταιρείες εμπορίας έχουν αποθήκες…. Δημιουργούν χώρους αλλά όταν δεν υπάρχει κατανάλωση το προϊόν παραμένει στις αποθήκες… Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση η κυβέρνηση πρέπει να λάβει επιπλέον μέτρα για τις εταιρείες στο μέλλον», σημειώνει τονίζοντας ότι οι εταιρείες εμπορίας προπληρώνουν φόρους σχεδόν 1 ευρώ στο λίτρο και θα εισπράξουν όταν θα πουλήσει το βενζινάδικο για να αποδώσει τους φόρους.
Ο ίδιος δυσκολεύεται να προβλέψει τις εξελίξεις στην αγορά την ώρα που έμπειροι διεθνείς αναλυτές έχουν σηκώσει τα χέρια ψηλά.
Καταγράφει πάντως τις καλές εργασιακές σχέσεις, καθώς παρά το απαιτητικό περιβάλλον όλες οι εταιρείες φροντίζουν να τηρούν κατά γράμμα τους κανόνες για προφύλαξη του προσωπικού. Ακόμη και στην περίπτωση του εργολαβικού προσωπικού τηρούνται απαρέγκλιτα οι κανόνες υγιεινής και ασφάλειας ενώ οι τεχνικοί τηρούν εναλλάξ το 15νθήμερο εργασίας και 15νθήμερο αργίας χωρίς περικοπές σε μισθούς. Σύμφωνα με τον κ. Κοντουσιάδη «επικρατεί ομαλότητα οριζόντια στην αγορά και στις εταιρείες πετρελαιοειδών αλλά και στο φυσικό αέριο, με την ηλεκτροπαραγωγή να πηγαίνει πολύ καλά. Επίσης υπάρχει και κλαδική σύμβαση για τον τομέα της εμπορίας πετρελαιοειδών η οποία έχει υπογραφεί με την ΣΕΒ και είναι σε ισχύ».
Το μείγμα και η ενεργειακή αν-ασφάλεια
Εν κατακλείδι, η τρέχουσα αναταραχή στη διεθνή πετρελαϊκή αγορά αναδεικνύει και μία άλλη πτυχή των ενεργειακών τάσεων παγκοσμίως. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής του Δικαίου Ενέργειας και Ανταγωνισμού στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και Κάτοχος της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet, Νικόλαος Φαραντούρης «η πρωτοφανής πτώση των τιμών πετρελαίου και ιδιαίτερα των προθεσμιακών συμβολαίων επί του West Texas Intermediate (WTI), της πλέον γνωστής ποικιλίας αμερικανικού αργού, αλλά και η συνεχής πίεση των τιμών Brent που αποτελεί το διεθνές σημείο αναφοράς για σχεδόν όλες τις υπόλοιπες αγορές του κόσμου, συνιστά μία ακόμη ενεργειακή κρίση με όρους παγκοσμιότητας. Το διακύβευμα αυτήν την φορά είναι η βιωσιμότητα της πετρελαϊκής βιομηχανίας και συνάμα η ενεργειακή ασφάλεια. Διότι η τυχόν κατάρρευση της πετρελαϊκής βιομηχανίας θα θέσει σοβαρά ζητήματα ενεργειακής ασφάλειας, τουλάχιστον για τις χώρες και τις αγορές που εξαρτώνται από το αργό και τα παράγωγά του και εν γένει τους υδρογονάνθρακες».
Σύμφωνα με τον κ. Φαραντούρη «οι εξελίξεις των τελευταίων ετών συνηγορούν πλέον ξεκάθαρα υπέρ της διαφοροποίησης (diversification) του ενεργειακού μίγματος, όχι μόνο για τους προφανείς και αναντίρρητους λόγους της προστασίας του περιβάλλοντος, αλλά πλέον χάριν και της ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού και της μείωσης του ρίσκου της “πτητικότητας” των τιμών εξαιτίας απρόβλεπτων γεγονότων ή ακόμη και χειραγώγησής τους λόγω πολιτικών και γεωστρατηγικών τακτικισμών».
Σημειώνει ότι η επέκταση και προώθηση των εναλλακτικών μορφών ενέργειας με έμφαση στην ηλιακή και την αιολική ενέργεια, το υδρογόνο και το βιοαέριο (και υπό το πρίσμα των ταχύτατων τεχνολογικών εξελίξεων στην αντιμετώπιση των εγγενών προβλημάτων της αποθήκευσης της παραγόμενης ενέργειας από αυτές τις πηγές), περιορίζουν το ρίσκο και κάνουν διπλό καλό, τόσο στην ανθρωπότητα και το περιβάλλον όσο και τις αγορές: ευνοούν την αειφορία και ταυτόχρονα περιορίζουν τους κινδύνους της ενεργειακής εξάρτησης.
