Fortune Θέμα: Νέο ΕΣΠΑ με επενδύσεις «βατήρα» για την επόμενη μέρα
Σε κεντρικό µηχανισµό για την «ολική µετάβαση» της οικονοµίας σε µια ψηφιακή εποχή µε κλιµατική ουδετερότητα, στο πλαίσιο των εθνικών και ευρωπαϊκών στόχων της Ατζέντας 2030, ανάγεται το νέο ΕΣΠΑ της περιόδου 2021-2027, συνολικού ύψους 23,8 δισ. ευρώ.
Ζητούµενο για το επιτελείο της κυβέρνησης είναι να αποτιμηθεί θετικά στο ΑΕΠ, επιταχύνοντας την έξοδο της οικονοµίας από την κρίση που γεννήθηκε από την πανδηµία, µε κεντρικό σύνθηµα «ούτε ένα ευρώ χαµένο».
Πρόκειται για στοίχηµα, δεδοµένου ότι από τη δεκαετία του 1980 τα διαρθρωτικά προγράµµατα της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν συνεισφέρει στην Ελλάδα σχεδόν 160 δισ. ευρώ ή ένα ολόκληρο ΑΕΠ, σύµφωνα µε στοιχεία του ΣΕΒ, χωρίς όµως να έχουν επιτευχθεί θεαµατικές αλλαγές ως προς την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγικότητα − ειδικά στον τοµέα των µικροµεσαίων επιχειρήσεων. Αυτός είναι και ο λόγος που το ΕΣΠΑ πολλές φορές συνδέθηκε µε τον όρο «εύκολη λύση», και όχι µε την ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας και της οικονοµικής ανάπτυξης.
Για την ιστορία, θυµίζουµε ότι ήταν Μάιος του 1979 όταν ο τότε πρωθυπουργός, Κωνσταντίνος Καραµανλής, υπέγραφε στο Ζάππειο τη συµφωνία ένταξης της χώρας στην ΕΟΚ (Ευρωπαϊκή Οικονοµική Κοινότητα). Η Ελλάδα ήταν το δέκατο και φτωχότερο µέλος της. Έκτοτε έχουν περάσει πάνω από τέσσερις δεκαετίες και στο πλαίσιο της πολυδιάστατης ανάπτυξης που προάγει την ευημερία και των λιγότερο ισχυρών κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν εισρεύσει στη χώρα µας δεκάδες δισ. Η αρχή έγινε µε τα περίφηµα Μεσογειακά Ολοκληρωµένα Προγράµµατα (ΜΟΠ) της περιόδου 1985-1989 και τα πακέτα «Ντελόρ» και «Σαντέρ», των περιόδων 1988-1993 και 1994-1999, αντίστοιχα.
Ακολούθησαν τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης (ΚΠΣ), Γ’ (2000-2006) και Δ’ (2007-2013). Το τελευταίο άνοιξε την εποχή των ΕΣΠΑ (ονοµάστηκε Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Ανάπτυξης) για να ακολουθήσει το Εταιρικό Σύµφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ 2010-2014) και το τρέχον ΕΣΠΑ 2014-2020.
Το νέο στρατηγικό σχέδιο, οι στόχοι και το µείγµα πολιτικής
Το επόµενο, το ΕΣΠΑ 2021-2027, διαφοροποιείται, µε την οµάδα του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, έχοντας επικεφαλής τον αρµόδιο υφυπουργό, Γιάννη Τσακίρη, να αλλάζει τη δοµή, ώστε να αποτελέσει µοχλό ανάπτυξης για τη χώρα, συνεισφέροντας µαζί µε το Ταµείο Ανάκαµψης στην ψηφιακή µετάβαση και στον µετασχηµατισµό της οικονοµίας.
Τα κονδύλια ξεπερνούν σωρευτικά τα 55 δισ. ευρώ, 23,8 δισ. ευρώ του ΕΣΠΑ και περί τα 32 δισ. ευρώ του Ταµείου Ανάκαµψης, που αφορά επιδοτήσεις και χαµηλότοκα δάνεια. Θα πρέπει, βέβαια, να συνυπολογίσουµε τα «υπόλοιπα» από το τρέχον ΕΣΠΑ 2014-2020 (σύµφωνα µε πληροφορίες σήµερα ανέρχονται σε περίπου 9 δισ. ευρώ µε όρους κοινοτικής συνδροµής ή 11,5 δισ. ευρώ µε όρους δηµόσιας δαπάνης).
Στον πυρήνα του νέου προγράµµατος είναι η ανταγωνιστική οικονοµία και η ψηφιακή µετάβαση, µε φιλόδοξο στόχο την οικοδόµηση «γέφυρας» διασύνδεσης της έρευνας µε τον παραγωγικό ιστό της χώρας, µε ενδυνάµωση της καινοτοµικής ικανότητας των µικροµεσαίων επιχειρήσεων και της προσβασιµότητάς τους σε χρηµατοδότηση.
Το περιβάλλον, η ενέργεια και η πολιτική προστασία είναι ο δεύτερος πυλώνας του σχεδίου και εστιάζει στην πράσινη ανάκαµψη, στο πλαίσιο των εθνικών και των ευρωπαϊκών στόχων για χαµηλές εκποµπές άνθρακα. Ειδικό βάρος στο νέο ΕΣΠΑ έχουν επίσης οι µεταφορές και τα ευρυζωνικά δίκτυα, µε επίκεντρο την ανάπτυξη σιδηροδροµικών µεταφορών υψηλής ποιότητας, καθώς και δικτύων οπτικών ινών και 5G.
Απασχόληση, εκπαίδευση και κοινωνική προστασία, συµπεριλαµβανοµένων των υποδοµών υγείας και παιδείας, αποτελούν ένα άλλο κρίσιµο κεφάλαιο, ενώ το σχέδιο συµπληρώνει η αστική ανάπτυξη, µε έµφαση στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονοµιάς, την προώθηση του τουρισµού, την αναζωογόνηση δηµόσιων χώρων και την ασφάλεια.
Χωρίς να υπολογίζονται κάποιες µεταβολές εν όψει της οριστικοποίησης του σχεδίου, σε γενικές γραµµές, ο στόχος της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων (τρέχον πρόγραµµα ΕΠΑνΕΚ) ενισχύεται συνολικά περίπου κατά 50%, µε µεγάλο µέρος των κοινοτικών πόρων να κατευθύνεται στο νέο επιχειρησιακό πρόγραµµα για τον ψηφιακό µετασχηµατισµό. Σηµαντική αύξηση παρουσιάζει και το επιχειρησιακό πρόγραµµα για την απασχόληση, όπως και εκείνο του περιβάλλοντος, µε επίκεντρο την αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής, στο πλαίσιο του στόχου για πλήρη απολιγνιτοποίηση της χώρας έως το 2028, όπως περιγράφεται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίµα (ΕΣΕΚ).
Η αγροτική ανάπτυξη ως µέρος της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής διέπεται από διαφορετικές διαδικασίες έγκρισης και υλοποίησης και αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο, ενώ θα πρέπει να σηµειωθεί ότι αλλάζει ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας των προηγούµενων ΕΣΠΑ στην περιφερειακή πολιτική και πλέον οι 13 περιφέρειες θα µπορούν να διαχειριστούν αυξηµένους πόρους, στο 1/3 των συνολικών πόρων του ΕΣΠΑ.
Νέα εργαλεία
Ίσως η πλέον κεντρική στρατηγική να συνδυάζει την ενίσχυση των χρηµατοδοτικών εργαλείων, που αποτελούν βασικό συστατικό του νέου ΕΣΠΑ. Η µεταφορά πόρων στον µηχανισµό InvestEU θα αποτελέσει τη βάση για τη δηµιουργία ενός ολοκληρωµένου πλαισίου χρηµατοδοτήσεων για τις επιχειρήσεις. Οι πόροι αυτοί θα χρησιµοποιηθούν, µε µόχλευση, µέσω των υπαρχόντων και των υπό σύσταση χρηµατοοικονοµικών εργαλείων που αναπτύσσει η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα και σε συνεργασία µε διεθνείς ευρωπαϊκούς οργανισµούς, υπό την καθοδήγηση του αρµόδιου υφυπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων.
Ταυτόχρονα αναλαµβάνονται πρωτοβουλίες για τη διευθέτηση ζητηµάτων που λειτουργούν ανασταλτικά στην πορεία υλοποίησης των δηµοσίων έργων, αναπτύσσονται οι δεξιότητες του στελεχιακού δυναµικού των Ειδικών Υπηρεσιών του ΕΣΠΑ και αναβαθµίζονται συνεχώς τα πληροφοριακά συστήµατα (ΟΠΣ και ΠΣΚΕ) προκειµένου να γίνονται ευέλικτα και αποδοτικά προς τους δικαιούχους.
Οι προσδοκίες και η µοναδική ευκαιρία
Όλα τα παραπάνω δηµιουργούν µια µοναδική ευκαιρία για τη χώρα, µεσούσης της οικονοµικής κρίσης που προκάλεσε η πανδηµία. Αυτό επισηµαίνουν και οι τραπεζίτες, µε τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννη Στουρνάρα, να µιλά για ευκαιρία «πράσινης» ανάκαµψης (σε πρόσφατη διαδικτυακή ηµερίδα της Τράπεζας Πειραιώς). Πρόκειται για «δύναµη πυρός», όπως λέει στο Fortune o Γιάννης Τσακίρης, υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων και αρχιτέκτονας του σχεδίου της νέας προγραµµατικής περιόδου:
«Στο τελικό µας σχέδιο για το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 αποτυπώνεται ξεκάθαρα η βούλησή µας για αλλαγή στον σχεδιασµό, στη δοµή και τη διαχείριση των κοινοτικών πόρων. Το διαφορετικό αυτό ΕΣΠΑ θα χαρακτηρίζεται από λιγότερη γραφειοκρατία, θα έχει έναν ρόλο ακόµη πιο καταλυτικό και ένα ισχυρό αναπτυξιακό αποτύπωµα, µε πολλαπλασιαστικά οφέλη τόσο για την κοινωνία όσο και για την οικονοµία, και µε δράσεις και έργα υψηλής προστιθέµενης αξίας. Η συµβολή του, όµως, θα είναι καίρια και στην πορεία αλλαγής του παραγωγικού και αναπτυξιακού µοντέλου της χώρας, µε βασικούς πυλώνες αυτής της αδήριτης ανάγκης την υγιή εξωστρεφή επιχειρηµατικότητα, που θα δηµιουργήσει ποιοτικές θέσεις εργασίας και ταυτόχρονα εξειδικευµένο στελεχιακό δυναµικό, την καινοτοµία, την εφαρµογή νέων τεχνολογιών και την ψηφιακή µετάβαση, τις αρχές της κυκλικής οικονοµίας και τη δίκαιη αναπτυξιακή µετάβαση προς µια ανταγωνιστική οικονοµία χαµηλών εκποµπών άνθρακα.
Οι πόροι του Ταµείου Ανάκαµψης, µαζί µε το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, συνιστούν µια ισχυρή «δύναµη πυρός» που, στη βάση του Εθνικού Αναπτυξιακού Σχεδίου µας για την Ελλάδα της επόµενης δεκαετίας, θα συνδράµει καθοριστικά στον µετασχηµατισµό της ελληνικής οικονοµίας.
Το µεγάλο στοίχηµα είναι να µετατρέψουµε τις κλιµατικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις σε ευκαιρίες σε όλους τους τοµείς πολιτικής και να επιτύχουµε µια µετάβαση δίκαιη για όλους και χωρίς αποκλεισµούς».
Οι πέντε στόχοι του ΕΣΠΑ
20,3%
Ανταγωνιστική οικονοµία και ψηφιακή µετάβαση
26,1%
Περιβάλλον, ενέργεια και πολιτική προστασία
15,3%
Μεταφορές και τα ευρυζωνικά δίκτυα
31,9%
Απασχόληση, εκπαίδευση και κοινωνική προστασία συµπεριλαµβανοµένων των υποδοµών υγείας και παιδείας
5,4%
Ολοκληρωµένες χωρικές παρεµβάσεις και αστική ανάπτυξη
Τα έξι επιχειρησιακά (τοµεακά) προγράµµατα του νέου ΕΣΠΑ
1. Ανταγωνιστικότητα – Επιχειρηµατικότητα
2. Ανθρώπινο δυναµικό – Καταρτίσεις – Εκπαίδευση – Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης
3. Ψηφιακός µετασχηµατισµός (το σύνολο των ψηφιακών και ευρυζωνικών, πλην της επιχειρηµατικότητας)
4. Ενιαίο σχέδιο δίκαιης αναπτυξιακής µετάβασης
5. Περιβάλλον – Ενέργεια – Κλιµατική αλλαγή (συµπεριλαµβανοµένης της πολιτικής προστασίας)
6. Μεταφορές
*Το κείμενο αναδημοσιεύεται στο νέο τεύχος του Fortune Greece που κυκλοφορεί στα περίπτερα και ψηφιακά μέσω της πλατφόρμας του Readpoint.
