FT: Γιατί το Facebook πρέπει να μας κόψει… μηνιάτικο

Η ιδέα του να εγγυάσαι βασικό εισόδημα για όλους έχει πολλά προφανή ελαττώματα, αλλά ένα σαρωτικό προτέρημα. Κατοχυρώνει την αρχή πως κάθε πολίτης είναι αξιότιμο μέλος της κοινωνίας και έχει το δικαίωμα ενός μεριδίου στον συλλογικό της πλούτο.

Αυτή η πεποίθηση δίνει τροφή σε ριζοσπαστικούς στοχαστές εδώ και 500 χρόνια, αφού το επιχείρημα σκιαγραφήθηκε πρώτη φορά στην Ουτοπία του Τόμας Μορ. Η ιδέα παρουσιάζει νέα απήχηση στη δική μας εποχή, κατά την οποία αγχωνόμαστε για τη διάβρωση του βιοτικού επιπέδου, για τη συγκέντρωση του πλούτου και για την πιθανή απειλή της μαζικής ανεργίας εξαιτίας των τεχνολογικών αλλαγών.

Ωστόσο εδώ και μισή χιλιετία, το βασικό εισόδημα έχει παραμείνει σχεδόν ουτοπικό όνειρο, γιατί πάντα συντρίβεται στα βράχια της πραγματικότητας. Οι κύριες αντιρρήσεις έχουν να κάνουν με την ηθική και με την πρακτικότητα, και συνοψίζονται σε δύο ερωτήματα.

Γιατί πρέπει οι άνθρωποι να πληρώνονται για να μην κάνουν τίποτα; Και πώς είναι δυνατόν να καλύψουμε το έξοδο;

Κι όμως είναι δυνατό να σχεδιαστεί ένα σύστημα βασικού εισοδήματος, το οποίο διατηρεί τα βασικά ελκυστικά χαρακτηριστικά του ενώ ταυτόχρονα ελαχιστοποιεί αυτά τα ελαττώματα. Ήδη, ένα μοντέλο που λειτουργεί καλά βρίσκεται σε εφαρμογή στην Αλάσκα εδώ και πάνω από 30 χρόνια.

Το 1976, οι ψηφοφόροι της Αλάσκα ενέκριναν μια συνταγματική τροποποίηση για τη δημιουργία ενός μόνιμου επενδυτικού ταμείου, με χρηματοδότηση από έσοδα από το πρώτο μπουμ πετρελαίου στην πολιτεία. Έπειτα από λίγα χρόνια, το Alaska Permanent Fund άρχισε να πληρώνει μέρισμα σε κάθε εγγεγραμμένο πολίτη.

Ανάλογα με τις επιδόσεις του fund, η ετήσια πληρωμή έχει διαμορφωθεί από 878 μέχρι 2.072 δολάρια κατά κεφαλήν στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Πρόκειται, σε όλα του εκτός από το όνομα, για ένα καθολικό βασικό εισόδημα που πληρώνεται ανεξαρτήτως κοινωνικής συνδρομής ή πλούτου.

Το σύστημα δεν έχει οδηγήσει σε μαζική τεμπελιά, όπως φοβούνται οι επικριτές του βασικού εισοδήματος. Η ουσία βρίσκεται στο επίθετο: «βασικό». Το πρόγραμμα, το οποίο έχει λάβει διακομματική στήριξη, έχει επιπλέον αποδειχθεί όλο και πιο δημοφιλές και έχει χαρακτηριστεί η «τρίτη ράγα» της πολιτειακής πολιτικής, διότι εξαλείφει ακαριαία όποιον πολιτικό πάει να το αγγίξει.

Σε πρόσφατη τηλεφωνική έρευνα, οι κάτοικοι της Αλάσκα περιέγραψαν τα τρία κορυφαία προτερήματα του fund λέγοντας πως είναι η ισότητα, η δίκαιη κατανομή και η βοήθεια που προσφέρει σε οικογένειες που δυσκολεύονται οικονομικά. Περίπου το 58% των συμμετεχόντων ανέφεραν ότι θα προτίθεντο ακόμη και να πληρώσουν περισσότερα σε φόρους για να συντηρηθεί το ταμείο, παρ’ όλο που η Αλάσκα έχει πληγεί από τις μειωμένες τιμές του πετρελαίου.

Παρά τους φυσικούς της πόρους, η Αλάσκα δε συγκαταλέγεται μεταξύ των πλουσιότερων αμερικανικών πολιτειών σε όρους κατά κεφαλής ΑΕΠ. Ωστόσο, εν μέρει χάρη στο ετήσιο αυτό μέρισμα, είναι μεταξύ των πολιτειών που παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη οικονομική ισότητα και μετρά ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά φτώχειας.

Τον περασμένο μήνα, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, διευθύνων σύμβουλος του Facebook, επισκέφθηκε την Αλάσκα και έπλεξε το εγκώμιο στα κοινωνικά προγράμματα της πολιτείας, δηλώνοντας ότι προσφέρουν «κάποια καλά μαθήματα στην υπόλοιπη χώρα».

Όπως και άλλοι επιχειρηματίες της Σίλικον Βάλι, ο κ. Ζούκερμπεργκ πιστεύει πως οι νέες τεχνολογίες όπως τα αυτοοδηγούμενα αυτοκίνητα θα σαρώσουν χιλιάδες θέσεις εργασίας. Σε έναν τέτοιο κόσμο, επισημαίνει, χρειάζεται να επινοήσουμε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Το βασικό εισόδημα θα πρέπει να αποτελέσει μέρος της απάντησης.

Κάποιοι επιχειρηματολογούν πως η Αλάσκα είναι ειδική περίπτωση, καθώς έχει απλά διανείμει τους καρπούς της ευημερίας που έφερε το πετρέλαιο. Αλλά ίσως είναι πιθανό να βρεθούν άλλες πηγές εσόδων για να χρηματοδοτηθούν παρόμοια συστήματα αλλού. Μερικοί έχουν προτείνει έναν φόρο αξιών ακινήτων. Άλλοι έχουν επιχειρηματολογήσει υπέρ ενός φόρου των χρηματοοικονομικών συναλλαγών.

Αλλά υπάρχει μία ακόμη πιθανή πηγή εσόδων, την οποία ο κ. Ζούκερμπεργκ γνωρίζει καλά: τα δεδομένα (data). Αν, όπως λέει το ρητό, οι πληροφορίες είναι το νέο πετρέλαιο, τότε μπορεί να έχουμε βρει μια ροή εσόδων του 21ου αιώνα. Τα δεδομένα θα μπορούσαν να κάνουν για τον κόσμο ό,τι έκανε το πετρέλαιο για την Αλάσκα.

Η ανησυχία του κ. Ζούκερμπεργκ για τους περιθωριοποιημένους της κοινωνίας είναι αξιέπαινη, το ίδιο και τα σχόλιά του για την οικοδόμηση ισχυρών κοινοτήτων. Αντίθετα με τους περισσότερους από εμάς τους υπόλοιπους, έχει την προσωπική επιρροή για να βοηθήσει στην αναχαίτιση των προβλημάτων του καιρού μας.

Βρίσκεται στην κεφαλή μίας από τις εταιρίες με τη μεγαλύτερη αξία στον κόσμο και έχει στη διάθεσή του ένα έτοιμο, ψηφιακό βήμα, από το οποίο μπορεί να απευθύνει τα επιχειρήματά του στα δύο δισεκατομμύρια χρήστες του Facebook παγκοσμίως.

Πρέπει τώρα να φανεί αντάξιος της ρητορικής του και να ανοίξει ένα Facebook Permanent Fund για να καλύψει ένα πείραμα ευρύτερου, καθολικού βασικού εισοδήματος. Πρέπει να ενθαρρύνει άλλες εταιρίες δεδομένων, όπως η Google, να συνδράμουν κι αυτές.

Το πιο πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο που έχει το Facebook στην κατοχή του είναι τα δεδομένα που του παραδίδουν οι χρήστες του δωρεάν, συχνά χωρίς να το θέλουν, πριν ουσιαστικά πωληθούν στους διαφημιστές. Μοιάζει δίκαιο το Facebook να έχει τη μεγαλύτερη κοινωνική συνδρομή, επειδή βγάζει κέρδη από αυτή την πηγή εσόδων με την τεράστια αξία, η οποία δημιουργήθηκε συλλογικά.

Οι μέτοχοί του θα μισούσαν την ιδέα. Αλλά από τα πρώτα χρόνια του Facebook, ο κ. Ζούκερμπεργκ έχει πει ότι σκοπός του είναι να κάνει τη διαφορά, όχι να «χτίσει» μια εταιρία. Εξάλλου, μια τέτοια φιλανθρωπική χειρονομία μπορεί να αποδειχθεί μέχρι και ο μαρκετίστικος θρίαμβος του αιώνα. Οι χρήστες του Facebook θα μπορούσαν να συνεχίσουν να ανταλλάσσουν φωτογραφίες με γατάκια, γνωρίζοντας ότι κάθε κλικ συνδράμει στο γενικότερο, κοινωνικό καλό.

Μια τέτοια ανταλλαγή δεδομένων για βασικό εισόδημα είναι απλή και ξεκάθαρη. Θα πρέπει να φανεί ελκυστική στη νοοτροπία της Silicon Valley να δίνει λύσεις. Πολλοί τεχνολογικοί επιχειρηματίες είναι καχύποπτοι απέναντι στην κυβερνητική παρέμβαση. Αλλά δεν υπάρχει κανένας νόμος που να λέει ότι μόνο οι κυβερνήσεις μπορούν να «μπουν» στη δουλειά της αναδιανομής του πλούτου.

«Πρέπει να εξερευνήσουμε ιδέες όπως το γενικό βασικό εισόδημα, για να δώσουμε σε όλους την προστασία να δοκιμάσουν νέα πράγματα», είπε ο κ. Ζούκερμπεργκ σε απόφοιτους του Χάρβαρντ, στην ομιλία του κατά την τελετή αποφοίτησης το Μάιο.

Πολύ σωστά, Μάρκ. Άντε πάλεψέ το.

Πηγή: Financial Times