Γεωπολιτική: Ο επιχειρηματικός κόσμος προετοιμάζεται για το Trump 2.0
Από τον Ian Bremmer
Σε όλο τον κόσμο το 2024, οι ψηφοφόροι άλλαξαν: στη Νότια Αφρική, τη Γαλλία, τη Βρετανία και την Ιαπωνία. Αλλά πουθενά η τάση κατά του κατεστημένου δεν είχε μεγαλύτερη σημασία απ’ ό,τι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η παγκόσμια αβεβαιότητα που δημιουργείται από τη μάχη για εξουσία στη στρατιωτική υπερδύναμη έχει κάνει πολιτικούς και επιχειρηματικούς ηγέτες σε κάθε περιοχή του κόσμου να προσπαθούν να εντοπίσουν ευκαιρίες και κινδύνους.
Η εκλογή Trump το 2016 ήταν έκπληξη για συμμάχους και αντιπάλους, αλλά ήρθε στο πλαίσιο μιας σχετικής διεθνούς σταθερότητας. Η νέα νίκη του έρχεται σε ένα δραματικά πιο ασταθές και επικίνδυνο γεωπολιτικό περιβάλλον. Ο Trump πρέπει να διαχειριστεί δύο πολέμους και τη σχέση των ΗΠΑ με την Κίνα, που έχει γίνει πολύ πιο συγκρουσιακή. Για τους επικεφαλής των επιχειρήσεων που θα κληθούν να ηγηθούν τα επόμενα τέσσερα χρόνια υπάρχουν κρίσιμα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν.
Οδεύουμε σε εμπορικό πόλεμο με την Κίνα;
Το πρωταρχικό σημείο εστίασης του Trump αναφορικά με την Κίνα παραμένει το τεράστιο εμπορικό πλεόνασμα έναντι των ΗΠΑ. Ο Trump είπε ότι θα επιβάλει σημαντικούς δασμούς κατά του Πεκίνου και σε τρίτες χώρες μέσω των οποίων εισέρχονται κινεζικά προϊόντα στις ΗΠΑ. Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος λέει ότι αυτή η στρατηγική θα φέρει περισσότερη παραγωγή και θέσεις εργασίας πίσω στην πατρίδα του. Μπορεί να μην εκπληρώσει την απειλή του για δασμούς 60% στην Κίνα, αλλά είναι πιθανό να μην μπλοφάρει εντελώς. Προς το παρόν φαίνεται ότι η Κίνα θα αντιδράσει, έστω και αν αυτό θα επιβραδύνει τη χλιαρή οικονομική ανάπτυξή της. O μεγιστάνας της τεχνολογίας Elon Musk είπε στους Κινέζους αξιωματούχους ότι μπορεί να μεσολαβήσει για να υπάρξουν καλύτερες σχέσεις με τον νέο πρόεδρο. Δεδομένου του κινήτρου του Musk να κατακτήσει μερίδιο αγοράς στην Κίνα για την Tesla και διάφορες επιχειρήσεις τεχνητής νοημοσύνης, έχει κάθε λόγο να προσπαθήσει να κερδίσει φίλους στο Πεκίνο. Ο Trump δεν είναι σκληροπυρηνικός σε θέματα τεχνολογίας και θα μπορούσε ίσως να κάνει παραχωρήσεις σε τεχνολογικά ζητήματα, όπως οι έλεγχοι των εξαγωγών που εμποδίζουν την πώληση ημιαγωγών στην Κίνα για να κερδίσει πόντους σε οικονομικούς τομείς που τον ενδιαφέρουν περισσότερο.
Αλλά τυχόν επιδείνωση στις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας το 2025 φαίνεται πολύ πιθανή. Ο Trump φαίνεται να είναι υπέρ των σκληρών δασμών που αρέσουν στους στενότερους εμπορικούς του συμβούλους, τους Ρεπουμπλικάνους του Κογκρέσου και σε μεγάλο μέρος της πολιτικής του βάσης. Ο Trump είναι επίσης απίθανο να διαχειριστεί τις σχέσεις με την Ταϊβάν τόσο προσεκτικά όσο ο Πρόεδρος Biden, και το Πεκίνο δεν θα διστάσει να αντιδράσει εφόσον η Ταϊβάν είναι το επίδικο. Θα πρέπει να περιμένουμε ότι οι σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας θα λάβουν σημαντική στροφή προς το χειρότερο το 2025, με ανησυχητικές επιπτώσεις στην οικονομία της Κίνας, που εμφανίζει ενδείξεις στασιμότητας.
Θα παραμείνει η Ευρώπη ενωμένη ως προς την Ουκρανία;
Σχετικά με τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο Trump υπόσχεται να τερματίσει γρήγορα το αιματοκύλισμα. Για να το κάνει αυτό, θα χρειαστεί μοχλούς άσκησης επιρροής τόσο στο Κίεβο όσο και στη Μόσχα. Η πηγή της δύναμής του απέναντι στον Πρόεδρο της Ουκρανίας Volodymyr Zelensky είναι σαφής: Χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ, τα όπλα και τα πυρομαχικά της Ουκρανίας θα εξαντληθούν στις αρχές του επόμενου έτους. Δεν θα είναι εύκολο για τον Zelensky να προσφέρει στη Ρωσία τον de facto έλεγχο της κατεχόμενης ουκρανικής γης με αντάλλαγμα την ειρήνη, αλλά οι δυνάμεις του δεν μπορούν να σταθούν στη μάχη χωρίς την ενεργή υποστήριξη της κυβέρνησης Trump. Είναι πολύ λιγότερο σαφές ποια χαρτιά μπορεί να έχει ο Trump έναντι του Vladymyr Putin. Ο Ρώσος πρόεδρος δεν επηρεάζεται εύκολα από τα αιτήματα της Αμερικής και επιμένει ότι ο χρόνος είναι με το μέρος του στην Ουκρανία. Αλλά, αν προσφερθούν στον Putin παραχωρήσεις που να του επιτρέπουν να διεκδικήσει τη νίκη και να μειώσει τον βαθμό απομόνωσης της Ρωσίας από τη Δύση, μπορεί να πειστεί να συνάψει μια συμφωνία που δεν θα ανταποκρίνεται στους στόχους που είχε δηλώσει προηγουμένως.
Η μοίρα της Ουκρανίας είναι πολύ πιο σημαντική για τους Ευρωπαίους παρά για οποιονδήποτε στην Ουάσιγκτον, ωστόσο οι σύμμαχοι της Αμερικής στο ΝΑΤΟ ανησυχούν ότι ο Trump δεν θα μοιραστεί μαζί τους τη στρατηγική του για την Ουκρανία. Μπορεί ακόμη και να τους αφήσει να τη… διαβάσουν στις εφημερίδες. Εάν ο Trump ωθούσε το Κίεβο προς κάτι που μοιάζει με παράδοση, η Πολωνία, οι χώρες της Βαλτικής και οι σκανδιναβικές χώρες θα ένιωθαν ότι απειλούνται άμεσα από τη Ρωσία. Αλλά, δεδομένου ότι η ρωσική εισβολή πλησιάζει στο τέλος του τρίτου έτους της, η Ευρώπη δεν έχει εξαντληθεί. Ο Ούγγρος Victor Orban και άλλοι δεξιοί πολιτικοί σε όλη την Ευρώπη θέλουν εξομάλυνση των σχέσεων με τη Μόσχα. Ακόμη και σε χώρες που έχουν υποσχεθεί διαρκή υποστήριξη στο Κίεβο, όπως η Γερμανία, το κόστος αυτής της πολιτικής είναι ήδη υψηλό και αυξάνεται. Η εμπορική πολιτική που προετοιμάζει τώρα ο Trump για την Ευρώπη έχει σημασία. Ο ίδιος απείλησε κατά την προεκλογική εκστρατεία του ότι θα αντιμετωπίσει την Ευρώπη ως «μίνι Κίνα» επειδή αρνείται να αγοράσει αμερικανικά αυτοκίνητα και αγροτικά προϊόντα. Μια τέτοια προσέγγιση θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν άλλο εμπορικό πόλεμο. Μια επιβράδυνση των εξαγωγών θα αποτελούσε σημαντικό πλήγμα για την Ευρώπη, σε μια εποχή που η ανάπτυξη, ιδιαίτερα στη Γερμανία, ήδη παραπαίει. Οι εμπορικοί πόλεμοι θα μπορούσαν επίσης να πυροδοτήσουν έναν νέο γύρο πληθωρισμού στις ΗΠΑ, περιορίζοντας τις προμήθειες όλων των αγαθών.
Η εμπορική πίεση, σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα για την Ουκρανία, θα μπορούσε να κάνει τους Ευρωπαίους να αναπτύξουν ένα πνεύμα αλληλεγγύης − ή θα μπορούσε να οδηγήσει μεμονωμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να αναζητήσουν παράπλευρες συμφωνίες με την Ουάσιγκτον, με σκοπό να μειώσουν τα οικονομικά βάρη που κουβαλούν τώρα.
Θα φέρει ο Trump την ηρεμία στη Μέση Ανατολή;
279 δισεκατομμύρια δολάρια το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με την Κίνα το 2023 (μείωση 103 δισ. δολαρίων από το 2022). Πηγή: Γραφείο ΟΙικονομικής Ανάλυσης των ΗΠΑ
Οι ισχυρότερες διεθνείς διασυνδέσεις του Trump είναι με την κυβέρνηση του Netanyahu στο Ισραήλ και του Bin Salamn στη Σαουδική Αραβία. Το μεγαλύτερο επίτευγμα στην εξωτερική πολιτική κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του ήταν οι Συμφωνίες του Αβραάμ, οι οποίες εξομάλυναν τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και αρκετών αραβικών χωρών − συμφωνίες που μέχρι στιγμής έχουν επιβιώσει από τους πολέμους στη Γάζα και στον Λίβανο. Το επόμενο λογικό βήμα για τον Trump θα ήταν να επεκτείνει αυτή την εξομάλυνση στο Ισραήλ και τους Σαουδάραβες, κάτι που θα ήταν μια νίκη για την οικονομία και την ασφάλεια και για τις δύο χώρες.
Προς το παρόν, οι Σαουδάραβες αξιωματούχοι εξακολουθούν να επιμένουν ότι οποιαδήποτε τέτοια συμφωνία θα εξαρτηθεί από τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους – ένα σημείο μη εκκίνησης για τη συντριπτική πλειονότητα των Ισραηλινών. Ο Trump είναι ο καλύτερος ηγέτης για να τεστάρει την αποφασιστικότητα της Σαουδικής Αραβίας σε αυτό το ζήτημα.
Τώρα που ο Trump κέρδισε τις εκλογές, ο Netanyahu μπορεί να συνάψει μια συμφωνία που δεν θα έδινε στους Δημοκρατικούς μια πολιτική νίκη. Στη Γάζα, η βία είναι πιο πιθανό να συνεχιστεί, καθώς οι Ισραηλινοί είναι πιο αποφασισμένοι να «σπάσουν» τη Χαμάς παρά τη Χεζμπολάχ, και ο Trump είναι απίθανο να υποστηρίξει τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους.
Ένα άλλο ερώτημα που προκύπτει ενόψει της κυβερνητικής αλλαγής στις ΗΠΑ: Θα πάνε το Ισραήλ και οι ΗΠΑ σε πόλεμο με το Ιράν; Θα διακινδυνεύσει ο Netanyahu έναν περιφερειακό πόλεμο χτυπώντας απευθείας τις βαριά οχυρωμένες υπόγειες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν; Αυτή είναι μια κίνηση που θα οδηγήσει σε άνοδο των τιμών της ενέργειας καθώς η κυκλοφορία μέσω των πολύ σημαντικών στενών του Ορμούζ θα μπορούσε να σταματήσει άμεσα.
Όμως ο Trump έχει επικρίνει τον Πρόεδρο Biden ότι προσπαθεί να περιορίσει τις ισραηλινές επιθέσεις στο Ιράν. Εξάλλου αυτός εγκατέλειψε την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν που είχε σφυρηλατηθεί κατά τη διάρκεια της προεδρίας Ομπάμα. Και έχοντας διατάξει τη δολοφονία του Ιρανού αρχηγού Άμυνας Qassen Soleimani τον Ιανουάριο του 2020 πιθανότατα αισθάνθηκε ότι το Ιράν θα υποχωρήσει όταν βρεθεί αντιμέτωπο με μια συντονισμένη στρατιωτική προσπάθεια των ΗΠΑ και του Ισραήλ.
Πώς θα τα πάει ο Παγκόσμιος Νότος;
Οι οικονομικές πολιτικές του Trump θα ενισχύσουν το δολάριο και θα αυξήσουν τον πληθωρισμό, αφήνοντας τις αναπτυσσόμενες χώρες υπό ακόμη μεγαλύτερη οικονομική πίεση. Ο Trump θα έχει πιθανώς θετικές σχέσεις με ηγέτες όπως ο Javier Milei Μιλέι της Αργεντινής και ο Nayib Bukele του Ελ Σαλβαδόρ.
Αλλά η πολιτική του Trump για τη Μέση Ανατολή θα βλάψει περαιτέρω τις αντιλήψεις των λαών αναφορικά με τις ΗΠΑ σε χώρες με μεγάλο μουσουλμανικό πληθυσμό −ειδικά στη Νοτιοανατολική Ασία− και σε πολλές φτωχότερες χώρες όπου οι κυβερνήσεις είναι ήδη λιγότερο διατεθειμένες να αντιμετωπίσουν τις ΗΠΑ ως ένα μοντέλο άξιο μίμησης. Πολλές από αυτές τις χώρες ενδέχεται να πλησιάσουν περισσότερο την Κίνα − μια τάση με ανησυχητικές γεωπολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις.
*Το νέο τεύχος του Fortune Greece κυκλοφορεί από την Παρασκευή 20/12 στα περίπτερα.
Δείτε τον χάρτη με τα σημεία πώλησης
ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΤΩΡΑ ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΕΤΕ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ON LINE ΕΚΔΟΣΗ ME ENA KΛΙΚ ΣΤΟ Fortune Members
