Γιατί οι επενδυτές πρέπει να ξαναδούν τη Ρωσία

της Μαέλ Γκάβετ*

Η κατάσταση στη Ρωσία δεν είναι τόσο άσχημη όσο την παρουσιάζουν τα Δυτικά ΜΜΕ, με τα καλά να υπερτερούν των κακών για τους ξένους επενδυτές. Στις αρχές του έτους συνάντησα ένα Δυτικό δημοσιογράφο που έψαχνε στους δρόμους της Μόσχας για να κινηματογραφήσει άστεγους. Έμοιαζε απογοητευμένος όταν τελικά δεν κατάφερε να τους βρει για το φιλμάκι του που σκοπό είχε να παρουσιάσει την «πραγματική» Ρωσία.

Δεν είμαι σίγουρη τι ακριβώς περίμενε – ίσως μεθυσμένους κρατώντας μπουκάλια βότκας καβάλα σε αρκούδες στη μέση της Κόκκινης Πλατείας – αλλά η στάση του είναι δυστυχώς χαρακτηριστική της στάσης πολλών Δυτικών ΜΜΕ για τη χώρα. Η Ρωσία έχει περισσότερα πράγματα από βότκα, κρύο, τις Pussy Riot, τη νομοθεσία κατά των ομοφυλόφιλων, τους ολιγάρχες και την περιστασιακή φυλάκιση των αντιπάλων του Προέδρου. Δεν μπορεί κανείς να την περιορίσει σε μερικές κλισέ εικόνες.

Όχι ότι δεν υπάρχουν θέματα άξια δημοσιογραφικής κάλυψης, καθώς κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι υπάρχουν πολλά ζητήματα σε σχέση με το πώς αντιμετωπίζονται οι ατομικές ελευθερίες και η αντίθεση στο Κρεμλίνο, μεταξύ άλλων. Όμως η κατάσταση στη Ρωσία δεν είναι τόσο άσχημη όσο την παρουσιάζουν τα Δυτικά ΜΜΕ, με τα καλά να υπερτερούν των κακών για τους ξένους επενδυτές.

Καθώς είμαι διευθύνουσα σύμβουλος στην Ozon, τη μεγαλύτερη επιχείρηση ηλεκτρονικού εμπορίου στη Ρωσία, είχα πολλές συζητήσεις με επαγγελματίες επενδυτές. Η κοινή αίσθηση που έχουν είναι η ανάγκη να ληφθεί υπόψη το μεγαλύτερο επενδυτικό ρίσκο για τις επενδύσεις στη Ρωσία, σε σχέση με σχεδόν οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Όταν πιέζω για μια εξήγηση, η τυπική απάντηση που λαμβάνω είναι ότι η Ρωσία έχει τεράστια έκταση και δεν έχει δημοκρατία – άρα έχει εγγενές ρίσκο.

Διαβάστε ακόμη: Τα «πλοκάμια» των ολιγαρχών

Δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί ότι η Ρωσία είναι μεγάλη χώρα, φυσικά. Μάλιστα, η αγορά της των 142 εκατομμυρίων καταναλωτών αναπτύσσεται ταχύτατα. Η Ρωσία είναι μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου από το 2012 και έχει την ένατη σε κατάταξη μεγέθους καταναλωτική αγορά παγκοσμίως. Είναι η μεγαλύτερη αγορά κινητών τηλεφώνων στην Ευρώπη, με περίπου 260 εκατομμύρια τηλέφωνα σε χρήση (εκτίμηση της ACM Consulting) και ψηφιακό κοινό 68 εκατομμυρίων (σύμφωνα με μια μελέτη του 2012 του Internet World Stats). Φέτος, η Ernst & Young κατέταξε τη Ρωσία στην έκτη θέση στη λίστα με τις πιο ελκυστικές περιοχές για άμεσες ξένες επενδύσεις.

Μπορούμε να βρούμε και άλλα νούμερα, όπως το παραδοσιακά χαμηλό νούμερο ανεργίας (5,4%) αλλά το βασικό μήνυμα εδώ είναι ότι υπάρχουν λόγοι να είναι κανείς αισιόδοξος για την οικονομία τη χώρας και τις προοπτικές ανάπτυξης, ιδιαίτερα στον ψηφιακό χώρο.

Όσο για τον προβληματισμό ορισμένων επενδυτών ότι η Ρωσία δεν είναι δημοκρατία, θα έλεγα ότι η δημοκρατία και ένα σταθερό επενδυτικό περιβάλλον είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Δείτε τι συνέβη στη Δημοκρατία της Κύπρου όταν το τραπεζικό σύστημα κατέρρευσε μέσα σε μια νύχτα. Ή τον τρόπο με τον οποίο οι επενδυτές διοχετεύουν κεφάλαια στην Κίνα εδώ και χρόνια, παρά το γεγονός ότι υπάρχει ανελευθερία έκφρασης – σχεδόν έλλειψη δημοκρατίας – περισσότερο απ’ ότι στη Ρωσία.

«Δεν επιβάλλουμε τίποτε σε κανέναν» δηλώνει ο Πούτιν

Και τι να πει κανείς για τη διαφθορά, που είναι ακόμα ένα σημείο που αναφέρουν οι επενδυτές στον προβληματισμό τους για επενδύσεις στη Ρωσία; Από προσωπική πείρα, διαχειριζόμενη μια εταιρεία με 2.000 υπαλλήλους, μπορώ να πω ότι η Ozon έχει πολιτική μηδενικής ανοχής στη διαφθορά και δεν έχει δωροδοκήσει ποτέ τα 15 χρόνια που λειτουργεί. Έχουμε καταφέρει να αναπτυχθούμε δίχως χρήματα που να προέρχονται από ύποπτες πηγές, πράγμα που σημαίνει ότι και άλλοι μπορούν να το καταφέρουν.

Φυσικά υπάρχει διαφθορά – και θα υποστήριζα ότι συμβαίνει σε πολλές χώρες, και στη Δύση – αλλά το ερώτημα είναι πόσο πραγματικά διαδεδομένη είναι και κατά πόσο επηρεάζει τη σταθερότητα του επαγγελματικού περιβάλλοντος.

Από την προσωπική μου εμπειρία, η γραφειοκρατία είναι μεγαλύτερο πρόβλημα. Στη Ρωσία, η γραφειοκρατία είναι ένα τέρας που συνεχώς πρέπει να τροφοδοτείται και του οποίου η όρεξη ποτέ δεν υποχωρεί. Η νομοθεσία είναι εξαιρετικά σύνθετη, και χρειάζονται τάγματα δικηγόρων και λογιστών και άπειρες υπογραφές. Σχεδόν κάθε διάσταση της καθημερινής επαγγελματικής ζωής είναι σύνθετη, σε βαθμό που μπορεί να πιαστείς «παράνομος» εξαιτίας κάποιας άγνωστης νομοθεσίας που ποτέ σου δεν γνώριζες ότι υπάρχει.

Ακόμα ένας τομέας που χρειάζεται αναμόρφωση είναι οι βασικές υποδομές, όπως τα οδικά δίκτυα και οι επικοινωνίες. Παρά τον αυξανόμενο πλούτο της Ρωσίας, την πλούσια ιστορία της και το παγκοσμίου φήμης εκπαιδευτικό της σύστημα, η χώρα δεν έχει ακόμα το οδικό δίκτυο και τις ευρυζωνικές συνδέσεις που απαιτούνται για ταχεία ανάπτυξη.

Παρότι η Ρωσία σίγουρα έχει πολύ δρόμο ακόμα για να πιάσει τα ευρωπαϊκά πρότυπα, ποτέ άλλοτε στην ιστορία της χώρας οι συνθήκες δεν ήταν ιδανικότερες για τους ανθρώπους της. Η χώρα, ένας παγκόσμιος ηγέτης στην εξαγωγή ενέργειας, έχει τη μεγαλύτερη βιομηχανοποίηση που είχε ποτέ και το εργατικό δυναμικό είναι περισσότερο μορφωμένο, με αυξανόμενο εισόδημα για κατανάλωση.

Διαβάστε επίσης: Καλώς ήρθε το (τουριστικό) ρούβλι!

Ενώ η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει επιφέρει χάος σε όλον τον κόσμο, οι οικονομικές επιδόσεις της Ρωσίας παραμένουν σχετικά ισχυρές. Καμία από τις τράπεζες της χώρας δεν έχει καταρρεύσει ενώ η κυβέρνηση, παρά τα όποια μειονεκτήματά της, έχει διατηρήσει ένα σταθερό πολιτικό περιβάλλον αποδεικνύοντας ότι μπορεί να συγκρατήσει τον πληθωρισμό.

Σύμφωνα με τη Morgan Stanley, η Ρωσία έχει χαμηλό εξωτερικό χρέος στο 31% του ΑΕΠ και τον περασμένο χρόνο είχε πλεόνασμα 3,6% του ΑΕΠ, μαζί με πρωτογενές πλεόνασμα 0,4%. Πόσες Δυτικές χώρες μπορούν να ισχυριστούν το ίδιο;

Επιπλέον, τα εκπαιδευτικά πρότυπα στη Ρωσία είναι υψηλά, με την τεχνολογική εκπαίδευση να υπερτερεί έναντι σχεδόν κάθε άλλης ευρωπαϊκής χώρας. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι Ρώσοι προγραμματιστές κυριαρχούν σε διαγωνισμούς παγκοσμίως.

Στις ΗΠΑ οι επενδυτές έχουν πακτωλό χρημάτων αλλά με τον έντονο ανταγωνισμό αναγκάζονται να αναλώνουν χρόνο για εύρεση ευκαιριών. Στη Ρωσία συμβαίνει το ανάποδο. Η οικονομία είναι πολύ νεότερη, που σημαίνει ότι υπάρχουν πολλές νέες επιχειρήσεις, ενώ όσες υπάρχουν παλεύουν να συγκεντρώσουν κεφάλαια.

Διαβάστε: Υπό τη σκιά της Μόσχας μοιράζεται πάλι η «τράπουλα» στη Μέση Ανατολή

Εν κατακλείδι: η Ρωσία λανθασμένα θεωρείται πολλές φορές ως «χώρα υψηλού κινδύνου» για επενδύσεις – και για λάθος λόγους. Η πραγματικότητα είναι ότι υπάρχουν κακώς κείμενα στη χώρα αλλά τίποτα που να μην συμβαίνει και αλλού στον κόσμο. Ακόμη μια πραγματικότητα είναι ότι η οικονομία της Ρωσίας είναι ισχυρή, οι προοπτικές ανάπτυξης πραγματικές και το ενδεχόμενο για υψηλές αποδόσεις στις επενδύσεις μεγάλο. Όσοι την αγνοούν το πράττουν υπ’ ευθύνη τους.

*Άρθρο της CEO της ρωσικής εταιρείας ηλεκτρονικού εμπορίου OZON στο Fortune.com