Γιατί η ΕΚΕ είναι η νέα «business card» μιας επιχείρησης

Απο την Μάχη Τράτσα

Όταν το 2007 άρχισε να ξετυλίγεται σιγά σιγά το κουβάρι του «εγκλήµατος» στον Ασωπό, υπό το φως των προβολέων της δηµοσιότητας, αποκαλύφθηκε ότι οι βιοµηχανίες στην περιοχή δρούσαν, στην πλειονότητά τους, ανεξέλεγκτες, µε την ανοχή των αρµοδίων δηµόσιων υπηρεσιών, οι οποίες τις άφηναν να λειτουργούν ασύδοτα και να βροµίζουν µε τοξικά λύµατα γη και υδροφόρο ορίζοντα.

Ήταν τότε που η βιοµηχανική δραστηριότητα στην Ελλάδα µπήκε στο «µικροσκόπιο» των µέσων µαζικής ενηµέρωσης και σταδιακά άρχισαν να αναδύονται περιπτώσεις ρύπανσης −ανάλογης ή µικρότερης  έντασης µε εκείνη της Βοιωτίας− και σε άλλες περιοχές της χώρας: στον Σπερχειό, τον Έβρο, τον Πηνειό, στην Κορώνεια και πάει λέγοντας… Δυστυχώς. 

Σήµερα, δέκα χρόνια µετά την αποκάλυψη των σκανδάλων και σχεδόν µισό αιώνα από τις πρώτες προειδοποιήσεις για βάναυση διαταραχή του περιβάλλοντος στην περιοχή του Ασωπού, οι βιοµηχανίες στη Βοιωτία παλεύουν ακόµη να «ξεπλύνουν» το όνοµά τους και να αποκαταστήσουν τη φήµη τους τόσο στην τοπική κοινωνία όσο και γενικότερα. Όλοι θυµούνται το «µποϊκοτάζ» των καταναλωτών στα προϊόντα που προέρχονταν απ’ αυτές.  Ακόµη και στις µέρες µας η δυσπιστία κυριαρχεί. 

 Άραγε, το πάθηµα έγινε µάθηµα; Τα τελευταία χρόνια αρκετές εταιρείες τείνουν προς αναθεώρηση της επιχειρηµατικής συµπεριφοράς τους, µε επίκεντρο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής της κοινωνίας εντός της οποίας δραστηριοποιούνται και αναπτύσσονται.  Όµως, για πολλές απ’ αυτές, οι οποίες εν µέσω οικονοµικής ύφεσης παλεύουν να επιβιώσουν, η έννοια της λεγόµενης Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ) µοιάζει πλέον πολυτέλεια. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι αρκετές επιχειρήσεις συρρίκνωσαν τις  θέσεις εργασίας στα αντίστοιχα τµήµατα ή τα κατήργησαν.

Σε κάθε περίπτωση, σύµφωνα µε µελέτη που υλοποιεί το Εργαστήριο Επιχειρησιακής Περιβαλλοντικής Πολιτικής και Διαχείρισης του Τµήµατος Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήµιο Αιγαίου, είναι ενθαρρυντικά τα ευρήµατα αναφορικά µε την ΕΚΕ στις ελληνικές επιχειρήσεις. «Η δηµοσίευση πληροφοριών ΕΚΕ στην Ελλάδα έχει αποκτήσει κάποια δυναµική, και η εγχώρια επιχειρηµατική κοινότητα εµφανίζει σηµάδια ανταπόκρισης σε τρέχουσες διεθνείς τάσεις και βέλτιστες πρακτικές» αναφέρεται στην έρευνα.

 Όπως επισηµαίνει ο επικεφαλής του Εργαστηρίου, επίκουρος καθηγητής Κωνσταντίνος Ευαγγελινός, «η έκθεση ΕΚΕ χαρακτηρίζεται σαν η νέα business card µιας επιχείρησης». Αποτελεί µια µορφή απολογισµού, µε στόχο την ενηµέρωση της κοινωνίας για την πολιτική, τα προγράµµατα και τους στόχους της, σε αντίθεση µε τον χρηµατοοικονοµικό απολογισµό που απευθύνεται στους µετόχους. Ωστόσο, όπως εξηγεί ο καθηγητής, η διεθνής τάση πλέον είναι οι εταιρείες να δηµοσιεύουν µια συνολική έκθεση, µε τη χρηµατοοικονοµική επίδοση να αποτυπώνεται παράλληλα µε τις κοινωνικές δράσεις, γεγονός που, µεταξύ άλλων, υποδηλώνει την αναγνώριση της ΕΚΕ ως αναπόσπαστου τµήµατος της επιχειρηµατικής στρατηγικής.

 Στην Ελλάδα, από την αξιολόγηση της πληρότητας των απολογισµών ΕΚΕ (από το 2005 έως σήµερα) που πραγµατοποιεί το Πανεπιστήµιο Αιγαίου, προέκυψε ότι υπάρχουν σηµαντικά περιθώρια βελτίωσης. Μεταξύ άλλων, καταγράφεται απουσία οργανωµένων συστηµάτων για τον έλεγχο, τη µέτρηση και την καταγραφή βασικών ζητηµάτων αειφόρου επίδοσης και ελλιπής ενηµέρωση. Σε κάθε περίπτωση, στη βαθµολογική κατάταξη των κορυφαίων απολογισµών ΕΚΕ από το Πανεπιστήµιο Αιγαίου ξεχωρίζουν εταιρείες όπως οι ΤΙΤΑΝ, Εθνική Τράπεζα, Interamerican, «Ελευθέριος Βενιζέλος», Alpha Bank, Μυτιληναίος και ΟΤΕ.

 Μάλιστα, η Cosmote «τρέχει» τελευταία ένα πρωτότυπο πρόγραµµα ΕΚΕ, σε συνεργασία µε τη MKO «50 και Ελλάς», το οποίο αφορά την εκπαίδευση ηλικιωµένων στον τοµέα των νέων τεχνολογιών. Έως σήµερα 2.500 άτοµα τρίτης ηλικίας εκπαιδεύτηκαν ώστε να έχουν πρόσβαση στον ψηφιακό κόσµο, ενώ υπολογίζεται ότι το 2017 οι συµµετέχοντες θα φτάσουν τους 5.000. Έτσι, ο 70χρονος Νίκος βρίσκει πλέον τους φίλους του στο Facebook, η 65χρονη Μαρία παίζει τα κοινωνικά δίκτυα στα…δάκτυλα και η κυρία Μερόπη µαθαίνει να πληρώνει τους λογαριασµούς της µε web-banking.

ΕΚΕ και καταναλωτές

Στην Ελλάδα, ορόσηµο για τη διάδοση της ΕΚΕ αποτέλεσε τον Ιούνιο του 2000 η ίδρυση του Ελληνικού Δικτύου για την ΕΚΕ και αργότερα του Συµβουλίου για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη του Συνδέσµου Επιχειρήσεων και Βιοµηχανιών (ΣΕΒ). Ταυτόχρονα, εταιρείες συµβούλων επιχειρήσεων έχουν επεκτείνει τη δραστηριότητά τους και στο πεδίο της ΕΚΕ, ενώ νέοι οργανισµοί συµβούλων έχουν συσταθεί µε αποκλειστικό αντικείµενο την παροχή λύσεων σε ανάλογα ζητήµατα.

Όπως αναφέρει η Χρυσούλα Εξάρχου, αντιπρόεδρος του QualityNet Foundation (δίκτυο που προωθεί την κοινωνική υπευθυνότητα), «η έλλειψη εµπιστοσύνης, η πίεση για περισσότερη διαφάνεια, η δύναµη των ενεργών καταναλωτών οδηγούν στην ανάγκη αλλαγής του σηµερινού επιχειρηµατικού µοντέλου. Αυτές είναι οι τάσεις που θα πρέπει να έχουµε ως πυξίδα αναφορικά µε τον τρόπο που θα λειτουργήσουµε στους αβέβαιους αυτούς καιρούς».

 Άλλωστε, έρευνα του Ινστιτούτου Επικοινωνίας  για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη «CSR 2016» έχει καταγράψει στην Ελλάδα σε υψηλά επίπεδα τον συνειδητό καταναλωτισµό, δηλαδή τη συνειδητή πράξη επιβράβευσης (38,5%) ή τιµωρίας (59,8%). Η πλειονότητα των ερωτώµενων στη διάρκεια του τελευταίου έτους δήλωσαν ότι έδρασαν συνειδητά µε την αγορά ή την απόρριψη προϊόντων συγκεκριµένων εταιρειών.

  «Η διαφάνεια είναι ένας κρίσιµος τρόπος για την οικοδόµηση εµπιστοσύνης. Έχει µεγάλη σηµασία ο τρόπος µε τον οποίο οι εταιρείες µοιράζονται τις  πληροφορίες, αλλά και η ποιότητα της πληροφόρησης» σηµειώνει η Χρυσούλα Εξάρχου.

 Επιπλέον, όπως σχολιάζει ο Κωνσταντίνος Ευαγγελινός, η κοινωνικά υπεύθυνη επιχειρηµατικότητα δεν µπορεί να παραβλέπει το πρόβληµα της εκτεταµένης φοροαποφυγής, «που υπονοµεύει την αποτελεσµατική διαχείριση των δηµοσίων οικονοµικών και την κοινωνική ευθυδικία». Εξετάζοντας τις ιστοσελίδες των 100 µεγαλύτερων ελληνικών εταιρειών, πάνω από το 50% διατηρεί µια υποενότητα στην οποία δηµοσιοποιεί τις δράσεις ΕΚΕ.

Έχει σηµασία να σηµειώσουµε ότι το διάστηµα 2005-2014, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα έρευνας του επίκουρου καθηγητή Ιωάννη Νικολάου, υπεύθυνου του Εργαστηρίου «Οικονοµικά των Επιχειρήσεων και της Περιβαλλοντικής Τεχνολογίας» στο Δηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης, ενώ ο αριθµός των ελληνικών επιχειρήσεων που δηµοσιεύουν έκθεση ΕΚΕ υπερδιπλασιάστηκε, οι απολογισµοί έγιναν πιο περιεκτικοί και η υιοθέτηση διεθνών αρχών και προτύπων έχει ενσωµατωθεί στις πρακτικές κατάρτισης των περισσοτέρων εταιρειών. Ωστόσο, «πολλές δεν περιλαµβάνουν το πιο σηµαντικό αποτέλεσµα κοινωνικά υπεύθυνης επιχειρηµατικής συµπεριφοράς: την πληρωµή των φόρων» όπως αναφέρει ο επίκουρος καθηγητής.

Με δύναµη στο µέλλον

Πάντως, το µέλλον απαιτεί από τις εταιρείες να προσεγγίζουν την ΕΚΕ στρατηγικά, και όχι µονοδιάστατα.

Το 2016 ο όµιλος Coca-Cola HBC κατέκτησε την κορυφαία θέση του κλάδου στους Δείκτες Βιώσιµης Ανάπτυξης DowJones (DJSI), για τρίτη συνεχή χρονιά. Η εταιρεία έχει ήδη θέσει νέους στόχους για το 2020: το 40% της ενέργειας να προέρχεται από ανανεώσιµες πηγές, το 20% των πλαστικών PET που χρησιµοποιεί να είναι ανακυκλωµένο, να διπλασιάσει τον αριθµό των εργαζοµένων που συµµετέχουν σε εθελοντικές δραστηριότητες εντός του ωραρίου κ.λπ. Στην Ελλάδα, εδώ και δέκα χρόνια υλοποιεί το πρόγραµµα «Αποστολή Νερό», µε σηµαντικές δράσεις για την εξοικονόµηση υδάτων σε 29 νησιά του Αιγαίου, σε συνεργασία µε τον διεθνή οργανισµό Global Water Partnership – Mediterranean και τις τοπικές αρχές.

Αξιόλογες είναι και οι ανάλογες δράσεις της Τράπεζας Πειραιώς, η οποία έχει αναπτύξει από το 2006  Σύστηµα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης στις 700 κτιριακές υποδοµές της. Έτσι, υπολογίζονται τα αποτελέσµατα από τη λειτουργία της στην κατανάλωση ενέργειας, νερού και άλλων φυσικών πόρων, αλλά και οι επαγγελµατικές µετακινήσεις των εργαζοµένων. Έως το 2015 οι συνολικές εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα και η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ανά τετραγωνικό µέτρο µειώθηκαν κατά 20%. Μεταξύ άλλων, η τράπεζα προωθεί την ανακύκλωση υλικών και έχει ενσωµατώσει περιβαλλοντικά κριτήρια στην πολιτική προµηθειών της. Βάσει ανεξάρτητης µελέτης, το καθαρό οικονοµικό όφελος από τη µείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώµατός της υπερβαίνει τα πέντε εκατ. ευρώ ετησίως.

Εκπαιδεύοντας αγελαδοτρόφους 

Ένα νέο κεφάλαιο αποτελούν και οι κοινωνικές δράσεις εκπαιδευτικού χαρακτήρα, όπως το πρόγραµµα που υλοποιεί η Κρι Κρι, το οποίο περιλαµβάνει εκπαίδευση 50 αγελαδοτρόφων του νοµού Σερρών από καθηγητές της Κτηνιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης.

Το κέρδος διπλό: οι παραγωγοί αποκτούν γνώσεις για την καλύτερη φροντίδα των ζώων, τη βελτίωση της ποιότητας του γάλακτος και την οικονοµική διαχείριση της µονάδας, και η εταιρεία εξασφαλίζει για το µέλλον υψηλής ποιότητας πρώτη ύλη. Ανάλογες πρωτοβουλίες έχουν αναπτύξει και άλλες εταιρείες, οι οποίες εκπαιδεύουν παραγωγούς, σε συνεργασία µε την Αµερικανική Γεωργική Σχολή, όπως η Αθηναϊκή Ζυθοποιία, η ΜΕΛΙΣΣΑ-Κίκιζας κ.ά.

Βαρύτητα δίνεται επίσης σε δείκτες ΕΚΕ που έχουν να κάνουν µε τις εργασιακές πρακτικές. Το 2016, λοιπόν, στις πρώτες θέσεις των σηµαντικότερων εργοδοτών στην Ελλάδα, βάσει της προτίµησης των νέων, βρέθηκαν η Google, η Coca-Cola Τρία Έψιλον και τα σουπερµάρκετ Σκλαβενίτης.

Αξιοσηµείωτη, ωστόσο, είναι και η κινητοποίηση ελληνικών επιχειρήσεων στην προσφυγική κρίση και τη φτώχεια. Η UPS Greece −η µητρική εταιρεία αναγνωρίστηκε ως µια από τις πιο ηθικές επιχειρήσεις παγκοσµίως για ενδέκατη χρονιά− συµµετείχε σε δράσεις των οργανισµών «Makeawish», «Χαµόγελο του παιδιού» και «Παιδικά Χωριά SOS».  

Η QIVOS (πρώην CLOUDBIZ) τον περασµένο Δεκέµβριο ανακαίνισε και εξόπλισε έναν χώρο αναψυχής της «Κιβωτού του Κόσµου» στην Αθήνα, που φιλοξενεί αγόρια ηλικίας από 5 έως 15 ετών. «Αγωνιζόµαστε καθηµερινά να βοηθήσουµε το συνάνθρωπό µας, τη µητέρα και το παιδί που βρίσκονται σε ανάγκη. Πραγµατικά, τα παιδιά µας χαίρονται και ψυχαγωγούνται στον νέο τους χώρο. Να γνωρίζετε ότι η βοήθεια είναι πολύ σηµαντική για µας» αναφέρει ο πατήρ Αντώνιος Παπανικολάου, ιδρυτής της «Κιβωτού του Κόσµου».

Η µηδενική φτώχεια και πείνα, άλλωστε, περιλαµβάνονται και στους 17 κοινούς στόχους που υιοθέτησε ο ΟΗΕ το 2015 και αποτελούν µια νέα διατύπωση της βιώσιµης ανάπτυξης (Sustainable Development Goals – SDGs).  Σ’ αυτούς περιλαµβάνονται ακόµη η καλή υγεία και ευηµερία, η ποιοτική εκπαίδευση, η πρόσβαση σε καθαρό νερό, η φθηνή και καθαρή ενέργεια, η αξιοπρεπής εργασία, οι βιώσιµες πόλεις, η δράση για το κλίµα κ.λπ. Στην Ελλάδα, τη διαµόρφωση ενός οδικού χάρτη προς µια νέα µορφή επιχειρηµατικότητας µε γνώµονα τους 17 SDGs έχει αναλάβει να «τρέξει» η Γενική Γραµµατεία της Κυβέρνησης. 

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Fortune Ιουνίου που κυκλοφορεί