Fortune: Γιατί η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας για το μεταναστευτικό είναι μια ηθική καταστροφή

της Μπρίτζετ Άντερσον*

Την περασμένη εβδομάδα, οι ηγέτες της Ευρώπης και της Τουρκίας συμφώνησαν στο προσχέδιο μιας συμφωνίας που θα επιτρέπει την επιστροφή παράτυπων μεταναστών από την Ελλάδα στην Τουρκία. Για κάθε Σύριο που θα επιστρέφει, στα πλαίσια της Συμφωνίας, ένας άλλος Σύριος στην Τουρκία θα μετεγκαθίσταται.

Η συμφωνία προτείνει μια συλλογική απέλαση ανθρώπων που ευτελίζει την αξία του σεβασμού για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για τον οποίο υπερηφανεύεται η Δυτική Ευρώπη από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι σήμερα. Αυτός ο σεβασμός είναι το σημείο αναφοράς γύρω απ’ το οποίο έχει οικοδομηθεί το αφήγημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ουσιαστικά, με τη συμφωνία αυτή θα ανταλλάσσονται απελπισμένοι άνθρωποι – ένας προς έναν.

Και συνιστά ηθική χρεοκοπία να αντιμετωπίζουμε ανθρώπινα όντα ωσάν να ήταν κάτι το ανταλλάξιμο. Ο κάθε άνθρωπος πάνω σε κάθε βάρκα έχει τη δική του ιστορία. Αυτό που τον ωθεί να ρισκάρει τη ζωή του είναι η απελπισία, όχι η άγνοια. Και οι άνθρωποι που δεν έχουν καμία ελπίδα να μετεγκατασταθούν θα συνεχίζουν να ρισκάρουν τις ζωές τους επειδή δεν έχουν εναλλακτικές.

Η συμφωνία έχει, ορθά, βρεθεί στο στόχαστρο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, καθώς υποσκάπτει τις αρχές του δικαίου ασύλου. Βασικός πυρήνας του είναι η αρχή της μη επαναπροώθησης, δηλαδή το να μην επιστρέφεται ένα άτομο που αιτείται ασύλου στη χώρα απ’ την οποία διέφυγε.

Νομικά, η Τουρκία δεν μπορεί να θεωρηθεί ασφαλές καταφύγιο με τον ίδιο τρόπο που είναι τα ευρωπαϊκά κράτη. Η χώρα έχει επικυρώσει τη Σύμβαση για το Καθεστώς των Προσφύγων, η οποία αναγνωρίζει και ορίζει την ιδιότητα του «πρόσφυγα» καθώς και τις ευθύνες των κρατών απέναντί του. Όμως, η Τουρκία έχει θέσει έναν «γεωγραφικό προσδιορισμό», λέγοντας ότι μόνο όσοι διαφεύγουν από «γεγονότα στην Ευρώπη» μπορούν να υπαχθούν πλήρως στο καθεστώς του πρόσφυγα. Όσοι φτάνουν στην Τουρκία «εξαιτίας γεγονότων εκτός των ευρωπαϊκών χωρών» λαμβάνουν «καθεστώς πρόσφυγα υπό προϋποθέσεις» ή «επικουρική προστασία». Οι Σύριοι και οι Παλαιστίνιοι δικαιούνται «προσωρινής προστασίας». Όλες αυτές οι ιδιότητες, όμως, σημαίνουν ότι κανένας πρόσφυγας δε θα καταφέρει ποτέ να λάβει την τουρκική υπηκοότητα ή να ενταχθεί νομικά, μακροπρόθεσμα.

Οι άνθρωποι που προσπαθούν να ξεφύγουν από τη βία, όπως όλοι μας, επιδιώκουν να φτιάξουν τις ζωές τους κι όχι να ζουν μες στην προσωρινότητα, επιβιώνοντας μέρα με τη μέρα. Οι μισοί Σύριοι στην Τουρκία είναι παιδιά.

Η νέα συμφωνία μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρ. Ένωσης υποσκάπτει όχι μόνο το δίκαιο, αλλά την ίδια την ιδέα του ασφαλούς καταφυγίου που υπάρχει εδώ και αιώνες. Η συμφωνία προβλέπει ότι άνθρωποι θα απορρίπτονται χωρίς καν να ακούγονται οι αιτιάσεις τους – ακόμα και άνθρωποι που προέρχονται από κράτη στα οποία κυριαρχούν η φτώχεια και οι συγκρούσεις, όπως το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Η Ευρώπη εμπλέκεται βαθύτατα στη βία η οποία έχει παραγάγει τις συνθήκες απ’ τις οποίες προσπαθούν τώρα οι άνθρωποι να διαφύγουν.

Η κρίση δεν αφορά εν τέλει τους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Είναι μια κρίση που προήλθε απ’ το γεγονός ότι οι πολιτικές ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι χτισμένες στην άμμο. Με απλά λόγια, δεν αντιμετωπίζει η Ευρώπη μια προσφυγική κρίση• αλλά η Ευρωπαϊκή κρίση αντιμετωπίζει τους πρόσφυγες.

Η κατασκευή συνοριακών φρακτών με συρματοπλέγματα σε όλη την ήπειρο, η εσπευσμένη θέσπιση ποινών για όσους εισέρχονται και για όσους τους βοηθούν, η ρητορική των μέσων ενημέρωσης που εστιάζει στην τρομοκρατία και τη σεξουαλική βία: Τα πάντα αντανακλούν μια ήπειρο που αντιμετωπίζει μια υπαρξιακή κρίση.

Εδώ και μια γενιά, η Ευρώπη έχει τυλίξει πάνω της μια συγκεκριμένη ιδέα: ότι είναι μια ήπειρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με γνώση του βίαιου παρελθόντος της αλλά πλέον σοφότερη, που αποδέχεται όλες τις φυλές και τις θρησκείες, και οδηγεί τον κόσμο προς ένα πιο ανοιχτό και ελπιδοφόρο μέλλον.

Η τρέχουσα ευρωπαϊκή κρίση ταυτότητας – και ιδιαίτερα αυτή η συμφωνία με την Τουρκία – απειλεί να αποκαλύψει ότι η ιδέα αυτή είναι μύθος, κι ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός. Δεν πρέπει να γίνει έτσι. Οι κυβερνήσεις της Γερμανίας και της Σουηδίας ανέλαβαν πλήρως τις ευθύνες τους για να προστατέψουν στα σοβαρά ανθρώπους. Η υπόλοιπη Ευρ. Ένωση – αν η ιδέα της Ευρ. Ένωσης σημαίνει κάτι πραγματικά – μπορεί και πρέπει να σταθεί ενωμένα απέναντι στους πρόσφυγες, βοηθώντας τους και όχι στήνοντας φράχτες και εκδιώκοντάς τους μακριά.

* Η Μπρίτζετ Άντερσον είναι διευθύντρια έρευνας στο Κέντρο Μετανάστευσης, Πολιτικής και Κοινωνίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

Πηγή: fortune.com