Γιατί είναι επιτακτική ανάγκη η ασφάλεια και η υγιεινή στους χώρους άθλησης
Της Δήμητρας Κουτσούκη*
Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, αλλά και ολόκληρου του κόσμου, οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς αθλητικοί οργανισμοί βλέπουν την επανέναρξη του αθλητισμού ως μία μεγάλη πρόκληση, που όμως ταυτόχρονα τις προβληματίζει. Η αναβολή της Ολυμπιάδας του Τόκιο είναι μια απόφαση που στοιχίζει σε πολλά επίπεδα αγωνιστικά, κοινωνικά και οικονομικά στην ανθρωπότητα. Όπως ανέφερε πρόσφατα ο ΠΟΥ, «ο πλανήτης έχει να διανύσει παρά πολύ μακρύ δρόμο» για να θέσει υπό έλεγχο την πανδημία του κορωνοϊού, παρά τα διστακτικά βήματα πολυάριθμων χωρών προς μια επανεκκίνηση της κανονικής ζωής. Οι κίνδυνοι του Covid-19, παραμένουν υψηλοί σε «εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο».
Στη σημερινή συγκυρία συνεπώς, αναδεικνύεται ακόμα περισσότερο η αξία της ασφάλειας και υγιεινής των αθλητικών εγκαταστάσεων για την άθληση, αλλά και την ασφαλή πρόσβαση σε όλους τους εμπλεκόμενους.
Οι Αθλητικές εγκαταστάσεις στην Ελληνική Επικράτεια, είτε είναι Εθνικές, Δημοτικές, Πανεπιστημιακές, Σχολικές ή Σωματειακές, έχουν τις ίδιες αυτονόητες απαιτήσεις για τους χρήστες, αλλά και τους διαχειριστές τους.
Η Ασφάλεια Υγιεινή και Δημόσια Υγεία (ΑΥΔΥ) στο χώρο του αθλητισμού αφορά σε πέντε παραμέτρους:
1. Τους εμπλεκόμενους αθλητές, ΑμΕΑ, γονείς, φιλάθλους, εργαζόμενους κλπ.
2. Τη λειτουργία των εγκαταστάσεων και τις πάγιες ανάγκες.
3. Τον αθλητικό εξοπλισμό.
4. Τις οργανωτικές πρακτικές μεθόδους και διαδικασίες.
5. Τη διοίκηση και διαχείριση της αθλητικής εγκατάστασης.
Ανάλογα με το βαθμό επικινδυνότητας της κάθε αθλητικής εγκατάστασης για τους χρήστες, κάθε παράμετρος αξιολογείται ξεχωριστά. Η αξιολόγηση αυτή όμως είναι συστημική και πολυδιάστατη. Κάθε παράμετρος επηρεάζει τις υπόλοιπες και όλες αλληλοεξαρτώνται μεταξύ τους.
Ειδικά τώρα, με την πανδημία παρούσα και με τις όποιες διαχρονικές επιπτώσεις της, η πολυδιάστατη, συστημική και ολοκληρωμένη προσέγγιση γίνεται πιο επιτακτική στην εφαρμογή της. Στη διάρκεια της καραντίνας αναδείχτηκε περίτρανα η αξία και η αναγκαιότητα της άθλησης όχι μόνο για τους αθλητές ή για τους νέους και υγιείς πολίτες, αλλά για όλους τους πολίτες ανεξαιρέτως. Άνθρωποι όλων των ηλικιών υιοθέτησαν συμπεριφορές άθλησης και φυσικής δραστηριότητας, που ίσως πριν την εμφάνιση της πανδημίας δεν είχαν ούτε καν σκεφτεί να το κάνουν.
Η αύξηση συμμετοχής ατόμων σε προγράμματα άθλησης ή φυσικής δραστηριότητας είναι μία θετική εξέλιξη για την υγεία (σωματική και ψυχολογική) των αθλουμένων, αλλά ταυτόχρονα ανέδειξε τις ελλείψεις σε επαρκείς πρακτικές τήρησης της ασφάλειας και υγιεινής στις αθλητικές εγκαταστάσεις και γενικά στους χώρους άθλησης. Ελλείψεις που γίνονται ακόμα πιο εμφανείς όταν πρόκειται για άτομα τρίτης ηλικίας, άτομα με χρόνιες παθήσεις (διαβήτη, υπέρταση, διαταραχές της ψυχικής διάθεσης, παχυσαρκία κ.ά.) και άτομα με αναπηρίες. Αυτές οι ελλείψεις πολλές φορές αποθαρρύνουν τα άτομα αυτά και αποκλείονται έτσι από το πολύτιμο και θεραπευτικό αγαθό της φυσικής δραστηριότητας και άθλησης.
Οι συστάσεις και η καθοδήγηση των ειδικών επιστημόνων για την πανδημία και τις επιπτώσεις της παγκοσμίως σε γενικές γραμμές χαίρουν εκτίμησης κι αποδοχής. Ωστόσο σε αρκετές περιπτώσεις η πληροφόρηση είναι αλληλο-αναιρούμενη ή παρερμηνεύεται. Π.χ. Η χρήση της μάσκας και οι οδηγίες που δόθηκαν ήταν αρκετά δύσκολο να κατανοηθεί εάν είναι χρήσιμη, αλλά και σε ποιες περιπτώσεις είναι χρήσιμη. Για την καλύτερη κατανόηση των επιστημονικών οδηγιών, λοιπόν, εκδίδονται οδηγίες κι εγκύκλιοι, ώστε να αποφεύγεται οποιαδήποτε παρερμηνεία και να διασφαλίζεται κατά το δυνατόν η τήρηση των πρωτόκολλων ασφαλείας. Αρκεί όμως μόνο αυτό;
Η σταδιακή επαναφορά στην νέα κανονικότητα, μετά το lockdown, φανερώνει ότι προφανώς και δεν αρκούν οι οδηγίες και οι εγκύκλιοι που εκδίδονται και κοινοποιούνται, χωρίς να εξασφαλίζουν διαδικασία ελέγχου για το αν τηρούνται η όχι. Καθίσταται, επομένως, ακόμα πιο προφανής η ανάγκη για θεσμοθέτηση ενός πρωτοκόλλου που να πιστοποιεί ότι:
1. Κάθε αθλητική εγκατάσταση τηρεί τα δέοντα, κατ’ ελάχιστο, σε θέματα ΑΥΔΥ και μάλιστα με έναν διαρκώς βελτιούμενο τρόπο.
2. Η αίσθηση της ασφάλειας και της υγιεινής δίνεται με ποσοτικό και αντικειμενικό τρόπο. Γνωστοποιείται, δηλαδή, με έναν διαφανή και αντικειμενικό τρόπο το hygiene status της αθλητικής εγκατάστασης και το οποίο επικαιροποιείται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Με βάση, λοιπόν, κάποιο πιστοποιήσιμο διαχειριστικό σύστημα απαντούμε στα πιο πάνω με τις εξής προτάσεις:
• Η πιστοποίηση συστημάτων είναι ένα πολύτιμο εφόδιο για την οργάνωση της αθλητικής εγκατάστασης, εγγυάται την ασφάλεια, προάγει την ποιότητα, ενισχύει την εμπιστοσύνη των αθλουμένων και δημιουργεί ανταγωνιστική αναγνωρισιμότητα.
• Στις πιστοποιήσεις αυτές συμπεριλαμβάνονται και οι αυτονόητες κανονιστικές πιστοποιήσεις εξοπλισμού, που διαχειρίζεται η αθλητική εγκατάσταση,. Για παράδειγμα, πιστοποήσεις CE, πιστοποιήσεις για τα μέσα ατομικής προστασίας και τον πιθανό ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό. Παράλληλα απαιτούνται πιστοποιήσεις φυσικών προσώπων για διάφορες υπηρεσίες κατά περίπτωση.
• Η απόφαση του οργανισμού μιας αθλητικής εγκατάστασης, να εισέλθει στη διαδικασία πιστοποίησης, αποτελεί μια στρατηγική επιλογή αναβάθμισης, με πολλαπλά οφέλη, ακόμα κι όταν δεν αφορά υποχρεωτική συμμόρφωση σε εθνική ή ευρωπαϊκή νομοθεσία.
• Η πιστοποίηση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ασφάλεια και την ποιότητα, αφού μέσω της διαδικασίας απόκτησής της, αφενός βεβαιώνεται η συμμόρφωση σε απαιτήσεις και προδιαγραφές που έχουν οριστεί βάσει του συγκεκριμένου προτύπου, αφετέρου εισάγει την κατάλληλη τεχνογνωσία για τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας τους.
Το πρότυπο που θα αφορά όλα τα παραπάνω και θα εμπλέκει συστηματικά τις πέντε προαναφερθείσες παραμέτρους είναι η προϋπόθεση για την εφαρμογή της πιστοποίησης, η οποία θα πραγματοποιείται από διαπιστευμένους φορείς και θα λειτουργεί σαν όλα τα ήδη γνωστά πρότυπα και πρωτόκολλα (π.χ. ΙSOs με το πιο δημοφιλές πρότυπο, το ISO 9001:2015 – Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας) .
Υπό το πρίσμα αυτό, η κατοχή συγκεκριμένης πιστοποίησης για τέτοιου είδους ζητήματα αποτελεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ή και κριτήριο «επιβίωσης» της αθλητικής εγκατάστασης λαμβάνοντας υπόψη και τις επιπτώσεις της πανδηµίας στην Οικονοµία.
Προστατεύει την υγεία των εμπλεκομένων (π.χ. μέσω των απαιτήσεων για την ασφάλεια, κανονιστικών απαιτήσεων κλπ), την ασφάλεια των εργαζομένων (π.χ. μέσω των απαιτήσεων για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία) και δυνητικά το περιβάλλον (π.χ. μέσω των απαιτήσεων για τη μέτρηση, ανάλυση και αποτίμηση της περιβαλλοντικής επίδοσης). Επιπλέον, συμβάλλει στην αναβάθμιση του τρόπου λειτουργίας μιας αθλητικής εγκατάστασης, καθώς εκσυγχρονίζει τις εσωτερικές δομές και διαδικασίες (π.χ. συμμόρφωση σε σύστημα διαχείρισης ποιότητας και ασφάλειας), με τελικό όφελος τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας, αλλά και την προστασία της από ενδεχόμενους κινδύνους.
Η πιστοποίηση, αλλά και η διάκριση της μίας εγκατάστασης από την άλλη ποσοτικοποιημένα, θα βρίσκεται ολοένα και περισσότερο στο επίκεντρο των επιλογών των αθλούμενων, αλλά και των εμπλεκόμενων σε αυτές πολιτών. Θα μπορέσει έτσι η άθληση να αποτελέσει έναν ικανό πολλαπλασιαστή ανάπτυξης και να δώσει ώθηση στην εργασία και στην καινοτομία.
Τοποθετείται, με αυτόν τον τρόπο μια αθλητική εγκατάσταση στην αγορά -κοινωνία με σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα για τους καταναλωτές (καταναλωτικό κριτήριο) – πολίτες με μια «υπεύθυνη» οργανωμένη συμπεριφορά. Έτσι οι αθλητικές εγκαταστάσεις – επιχειρήσεις ιδιωτικού ή δημόσιου συμφέροντος με πιστοποιημένες διαδικασίες επιχειρησιακής κοινωνικής συνέχειας, εύλογα, θα είναι πιο προετοιμασμένες να αντιμετωπίσουν μία μελλοντική τεράστια αναστάτωση από μία μελλοντική πανδημία. Να δώσουν με ασφάλεια διέξοδο στον αθλητισμό στην υγεία στη ζωή για χιλιάδες συμπολίτες μας ακόμα και για τους νεοεισελθόντες στην άθληση .
Είναι επιτακτική ανάγκη να ενισχυθούν οι δράσεις διάδοσης της πιστοποίησης σε κάθε μορφής αθλητική εγκατάσταση σε όλη την επικράτεια ανεξαρτήτως μεγέθους και διαχειριστή. Είναι φυσικό να παρατηρείται δισταγμός για τον «κόπο» και το κόστος που συνεπάγεται η διαδικασία αυτή. Στην πραγματικότητα, όμως, πρόκειται για μια σημαντική επένδυση για την βιωσιμότητα-ύπαρξη των εγκαταστάσεων, που διαχειρίζονται.
Κλειδί για μία αποτελεσματική πιστοποίηση είναι η εύρυθμη λειτουργία ενός ολόκληρου υποστηρικτικού συστήματος: της τυποποίησης, της μετρολογίας και της διαπίστευσης, δηλαδή των τεχνικών προδιαγραφών, της αξιοπιστίας αποτελεσμάτων και της αμεροληψίας αξιολόγησης. Το Εθνικό Σύστημα Υποδομών Ποιότητας (ΕΣΥΠ) και το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (ΕΣΥΔ) έχουν ως αντικείμενο τη διασφάλισή της, σε συνεργασία με τους φορείς πιστοποίησης.
*Η Δήμητρα Κουτσούκη είναι καθηγήτρια της Σχολής Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΣΕΦΑΑ) του ΕΚΠΑ.
