Γιατί οι επενδύσεις προκαλούν άγχος και φόβο
Του Γιώργου Καραγεώργου*
Ο φόβος της επένδυσης είναι κάτι με το οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι παλεύουν. Λόγοι ψυχολογικοί, η ελλιπής οικονομική παιδεία και γενικότερα η κουλτούρα της χώρας μας, καθίστουν τις επενδύσεις ως κάτι συνώνυμο του τζόγου οδηγώντας ανθρώπους στο οικονομικό περιθώριο, στερώντας τους ευκαιρίες να αυξήσουν τον πλούτο τους μακροπρόθεσμα. Αυτός ο φόβος, ωστόσο, οφείλουμε να αναφέρουμε πως δεν αφορά μόνο τα χρήματα – είναι ένας συνδυασμός συναισθημάτων, εμπειριών που πιθανόν να πηγάζουν ακόμα και από την παιδική μας ηλικία και τη διαπαιδαγώγισή μας, και μιας γενικής αίσθησης άγνοιας που μπορεί να κάνει τον κόσμο να αντιλαμβάνεται τις επενδύσεις σαν ένα τρομακτικό μυστήριο.
Ο κύριος λόγος που οι άνθρωποι αποφεύγουν να επενδύσουν είναι ο φόβος της απώλειας χρημάτων. Είναι φυσικό να ανησυχεί κανείς για το τι μπορεί να συμβεί εάν οι αποταμιεύσεις που έχει χτίσει με ιδρώτα και κόπο μειωθούν δραματικά. Σχεδόν κάθε άνθρωπος είναι προγραμματισμένος να εστιάζει περισσότερο σε αυτά που θα μπορούσε να χάσει παρά σε αυτά που θα μπορούσε να κερδίσει, μια συμπεριφορική προκατάληψη γνωστή ως αποστροφή για την απώλεια. Πρακτικά, ο εγκέφαλός μας έχει προγραμματιστεί με αυτόν τον τρόπο μέσα στην εξελικτική μας πορεία. Όταν σε αυτό το ένστικτό προσθέσουμε και τα σκαμπανεβάσματα του χρηματιστηρίου, είναι εύκολο να αντιληφθούμε γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι αισθάνονται άβολα να βουτήξουν στα νερά του.
Αλλά ο φόβος συχνά πηγάζει από το άγνωστο. Για πολλούς, ο κόσμος των επενδύσεων είναι στην καλύτερη σαν μια ξένη γλώσσα, στη χειρότερη ένα στημένο παιχνίδι με αρκετή συνομωσιολογία. Μετοχές, ομόλογα, αμοιβαία κεφάλαια—αυτοί οι όροι μπορεί να φαίνονται περίπλοκοι και τρομακτικοί αν δεν είχατε ποτέ τριβή με αυτά. Έτσι λοιπόν, δεν είναι περίεργο που οι άνθρωποι διστάζουν να βάλουν τα χρήματά τους σε κάτι που δεν κατανοούν πλήρως.
Οι εμπειρίες του παρελθόντος αφήνουν επίσης έντονο το σημάδι τους πάνω στους ανθρώπους. Ίσως έχετε ακούσει ιστορίες τρόμου ανθρώπων που έχασαν το βιος τους κατά τη διάρκεια ενός κραχ της αγοράς ή ίσως είχατε ακόμη και τη δική σας αρνητική εμπειρία με τη φούσκα του ελληνικού χρηματιστηρίου. Αυτές οι εμπειρίες μπορούν να σας κάνουν περισσότερο επιφυλακτικούς από όσο θα έπρεπε, ειδικά όταν οι αναμνήσεις οικονομικών κρίσεων όπως η ύφεση του 2008 εξακολουθούν να μένουν ζώντανες.
Μετοχές ή ακίνητα; Το αιώνιο δίλημμα
30/07/2024Έπειτα, υπάρχει το ζήτημα της αστάθειας της αγοράς – η ιδέα ότι οι τιμές μπορούν να μεταβάλλονται άγρια από τη μια μέρα στην άλλη και κατ’επεκταση το κεφάλαιό μας να έχει έντονα σκαμπανεβάσματα τρομάζει. Αυτή η αβεβαιότητα κάνει την επένδυση να μοιάζει σαν ένα ριψοκίνδυνο στοίχημα, που οδηγεί σε έναν φυσικό αντανακλαστικό αποστροφής. Είναι δύσκολο να αποδεχτείς την αίσθηση ότι η επένδυση σου είναι έξω από τον ελεγχό σου. Ότι ο μακροπρόθεσμος οικονομικός σχεδιασμός σου μπορεί να επηρεαστεί ακραία από την πορεία μια εταιρείας ή την απόφαση ενός κεντρικού Τραπεζίτη στην αλλή άκρη της γης.
Ένας άλλος λόγος που οι άνθρωποι διστάζουν είναι η λανθασμένη αντίληψη για την πολυπλοκότητα των επενδύσεων. Με τόσες πολλές επιλογές και στρατηγικές,προϊόντα και πιθανές αποδόσεις είναι εύκολο να αισθάνεται κανείς χαμένος. Ο τεράστιος όγκος πληροφοριών μπορεί να οδηγήσει σε «παράλυση» λόγω υπερανάλυσης, όπου ο φόβος της λήψης μιας λανθασμένης απόφασης εμποδίζει να παρθεί οποιαδήποτε απόφαση. Στην πραγματικότητα αυτός ο θόρυβος κάνει κακό.
Πολλοί άνθρωποι έχουν επίσης μια βραχυπρόθεσμη ματιά για τη ζωή, περισσότερο ενδιαφέρονται για τις σημερινές τους ανάγκες παρά για τα μελλοντικά τους έσοδα και σχέδια. Η επένδυση απαιτεί συχνά μια μακροπρόθεσμη δέσμευση, με ανταμοιβές που έρχονται μετά από χρόνια. Σε έναν κόσμο όπου η άμεση ικανοποίηση είναι ο κανόνας, η αναμονή για την ανταμοιβή των επενδύσεών μπορεί να φαντάζει λιγότερο ελκυστική έως και απωθητική για το μέσο άνθρωπο.
Τα ζητήματα της εμπιστοσύνης παίζουν επίσης σημαίνοντα ρόλο. Τα σκάνδαλα του παρελθόντος και οι περιπτώσεις οικονομικής απάτης δυσκολεύουν το κοινό να αισθάνεται ασφαλές σχετικά με το πού τοποθετεί τα χρήματά του. Αυτό επισύρει κοινωνικές επιπτώσεις δημιουργώντας κοινωνίες χαμηλής εμπιστοσύνης στις συναλλαγές και στους θεσμούς. Πρόσφατες έρευνες στη χώρα μας παρουσιάζουν ευρήματα με βάση τα οποία οι συμπολίτες μας σχεδόν δαιμονοποιούν τους τραπεζικούς και επενδυτικούς θεσμούς.
Ούτε τα ΜΜΕ βοηθούν πάντα. Οι τίτλοι σχετικά με τα κραχ της αγοράς ή τις οικονομικές κρίσεις τείνουν να τραβούν την προσοχή και αυτό μπορεί να κάνει τις επενδύσεις να φαίνονται πολύ πιο τρομακτικές από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Το αίμα πουλάει. Η εστίαση στην αρνητική δημοσιογραφία μπορεί να στρεβλώσει την αντίληψη του κοινού, κάνοντας το χρηματιστήριο να φαντάζει σαν ένα επικίνδυνο μέρος όπου το ρίσκο επισκιάζει κάθε πιθανή απόδοση.
Οι συμπεριφορικές προκαταλήψεις όπως η προδιάθεση αρνητικότητας και ο φόβος της αποτυχίας παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Η συναισθηματική επιβάρυνση της πιθανής λήψης μιας κακής επενδυτικής απόφασης μπορεί να μας τρομάξει, με αποτέλεσμα πολλοί να αποφεύγουν να προβούν σε οποιαδήποτε ενέργεια. Είναι πιο εύκολο να παραμείνετε στο comfort zone από το να εκτεθείτε σε άγνωστα ρίσκα.
Τέλος, η έλλειψη άμεσης επιβράβευσης που είδαμε παραπάνω είναι μεγάλος αποτρεπτικός παράγοντας. Σε μια κοινωνία που προτυποποιεί τα γρήγορα αποτελέσματα, η ιδέα να περιμένεις χρόνια για να δεις τους καρπούς των επενδύσεών σου να αποδίδουν μπορεί να είναι μια δύσκολη απόφαση. Ακόμα χειρότερα, η επιδίωξη άμεσης επιβράβευσης, μπορεί πολλές φορές να μας βγάλει εκτός πλάνου, αναλαμβάνοντας τεράστια ρίσκα για την επίτευξη άμεσου και σημαντικού κερδούς. Η επένδυση απαιτεί υπομονή. Και η υπομονή αποτελεί πλέον σημαντικό ταλέντο και εφόδιο σε έναν κόσμο που προάγει συνήθως το ακριβώς αντίθετο.
Κλείνοντας, ο φόβος της επένδυσης συνδέεται με πολλά περισσότερα από τα χρήματα – έχει να κάνει με την υπέρβαση ενός μείγματος συναισθημάτων, παρανοήσεων και ψυχολογικών προκαταλήψεων. Με τη σωστή εκπαίδευση, ένα σαφές πλάνο και λίγο παραπάνω θάρρος, μπορείτε να ξεπεράσετε αυτούς τους φόβους και να αρχίσετε να κάνετε τα χρήματά σας να λειτουργούν για εσάς. Η επένδυση δεν είναι ένα άλμα προς το άγνωστο – είναι ένα βήμα προς την οικοδόμηση ενός υγιούς και ανεξάρτητου οικονομικού μέλλοντος.
*Ο Γιώργος Καραγεώργος είναι Head of Representative Office στην Ελλάδα, Freedom Finance Europe Ltd
