Γιατί συμβαίνουν τώρα οι διαδηλώσεις στο Ιράν και τί αποκαλύπτουν για την οικονομία;
Μπορεί η ιρανική κυβέρνηση να λάβει μέτρα ώστε να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των διαδηλωτών και να διορθώσει τα προβλήματα της οικονομίας;
Δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές κατέβηκαν και σήμερα στους δρόμους του Ιράν για να εκφράσουν την υποστήριξή τους στην κυβέρνηση της χώρας τους, έπειτα από σχεδόν μία εβδομάδα βίαιων διαδηλώσεων που συγκλονίζουν τη χώρα. Συνολικά 22 άνθρωποι, στην πλειοψηφία τους διαδηλωτές, σκοτώθηκαν στις ταραχές που ξέσπασαν στο πλαίσιο των διαδηλώσεων αυτών, οι οποίες είναι οι μεγαλύτερες που γίνονται στο Ιράν μετά το κίνημα αμφισβήτησης που είχε ξεσπάσει κατά της επανεκλογής του υπερσυντηρητικού πρώην προέδρου Μαχμούντ Αχμαντινεζάντ, το 2009, ενώ εκατοντάδες είναι και οι συλληφθέντες.
Οι αναλυτές συμφωνούν ότι οι διαμαρτυρίες στο Ιράν τροφοδοτούνται από την απογοήτευση ως προς την οικονομία.
Ο πρόεδρος του Ιράν, Χασάν Ροχανί, μπορεί να χρειαστεί να κάνει ένα βήμα πίσω ως προς κάποιες από τις βασικές οικονομικές του πολιτικές, εν μέσω του πανεθνικού κύματος διαμαρτυρίας από δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους που είναι αγανακτισμένοι με την υψηλή ανεργία και το στάσιμο βιοτικό επίπεδο, αλλά και το γεγονός ότι η άρση των κυρώσεων που ίσχυαν σε βάρος του Ιράν τον Ιανουάριο του 2016, δεν κατάφερε να οδηγήσει σε ραγδαία οικονομική ανάπτυξη.
Αντ’ αυτού, το μη πετρελαϊκό κομμάτι της οικονομίας συνέχισε να συναντά δυσκολίες, με την ανεργία να ανέρχεται επίσημα στο 12,5% περίπου -στην πραγματικότητα, είναι πολύ υψηλότερη για τα εκατομμύρια των νέων ανθρώπων του Ιράν- και τον πληθωρισμό να αγγίζει το 10%.
«Υπάρχει μια κρίση προσδοκιών στο Ιράν», ανέφερε ο Ταμέρ Μπαντάουι, ερευνητής στο Al-Sharq Forum που εδρεύει στην Κωνσταντινούπολη. «Είναι μια βαθιά αίσθηση οικονομικής διάψευσης».
Για να ελέγξει αυτή τη δυσαρέσκεια, ο Ροχανί ίσως χρειαστεί να δαπανήσει περισσότερο κρατικό χρήμα για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, να περιορίσει τον πληθωρισμό υποστηρίζοντας τη συναλλαγματική ισοτιμία του ριάλ, και να κάνει περισσότερα για την εξάλειψη της εκτεταμένης διαφθοράς που εξοργίζει τους διαδηλωτές.
Αλλά όλες αυτές οι ενέργειες θα συνεπάγονταν αλλαγή πολιτικής. Ο Ροχανί ακολουθεί μια συντηρητική δημοσιονομική πολιτική για να ελέγξει τα ευμετάβλητα δημοσιονομικά μεγέθη του Ιράν, στα πλαίσια της προσπάθειάς του να δημιουργήσει ένα ελκυστικό περιβάλλον για ξένους επενδυτές. Εντωμεταξύ, η καταπολέμηση της διαφθοράς θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια αντίδραση από ισχυρά κατεστημένα συμφέροντα.
Ο Μερχράντ Εμαντί, Iρανός οικονομολόγος και επικεφαλής ανάλυσης ενεργειακού ρίσκου στην εταιρεία συμβούλων Betamatrix στο Λονδίνο, είπε ότι ο Ροχανί είναι αντιμέτωπος με έναν «άθλο του Ηρακλή», ιδιαίτερα αναφορικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς. Αλλά ίσως ο Ροχανί να μην έχει άλλη επιλογή…
«Οι άνθρωποι είναι όλο και πιο απελπισμένοι», τονίζει. «Σε μια τέτοια κατάσταση, θα υπάρξουν περιοδικά κρούσματα διαμαρτυρίας».
Μετά την ανάληψη της εξουσίας το 2013, ο Ροχανί αντέστρεψε αμέσως τη δαπανηρή δημοσιονομική και νομισματική πολιτική του προκάτοχού του, Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, περιορίζοντας ένα σύστημα παροχής επιδομάτων σε Ιρανούς πολίτες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.
Τον περασμένο μήνα, εισηγήθηκε άλλον έναν συντηρητικό προϋπολογισμό στο κοινοβούλιο, για το 12μηνο που θα ξεκινήσει στις 21 Μαρτίου. Ο προϋπολογισμός των 104 δισεκατομμυρίων δολαρίων ήταν περίπου 6% μεγαλύτερος από τον προϋπολογισμό για το τρέχον έτος – γεγονός που συνιστά μείωση με πραγματικούς όρους αν λάβουμε υπόψη τον πληθωρισμό.
Αυτή η λιτότητα έχει γίνει όλο και λιγότερο δημοφιλής μεταξύ των πολιτών, καθώς η οικονομία βρίσκεται σε στασιμότητα παρά το τέλος των κυρώσεων. Πολλές ξένες τράπεζες και εταιρείες παραμένουν απρόθυμες να συνεργαστούν με το Ιράν, εν μέρει επειδή η σκληρή γραμμή του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ έναντι της Τεχεράνης έχει αποτρέψει το εμπόριο και τις επενδύσεις.
Ο Εμαντί εξήγησε ότι μια μελέτη στην οποία συμμετείχε βρήκε πως οι Ιρανοί είναι δυσαρεστημένοι με την οικονομία για πέντε κύριους λόγους: την ανεργία, τη μικρή αγοραστική δύναμη, τη διαφθορά, το αδύναμο ριάλ, και την άνιση κατανομή του πλούτου μεταξύ των διαφόρων περιφερειών του Ιράν. Η μελέτη έδειξε ότι οι γνώμες σχετικά με τις πρώτες τρεις κατηγορίες έχουν γίνει πιο αρνητικές φέτος. Σε ορισμένες περιοχές του νοτιοανατολικού Ιράν, η ανεργία των νέων έχει φτάσει το 45% και η αγορά εργασίας συρρικνώνεται, προσθέτει.
Το ριάλ έχει βυθιστεί στα 42.900 έναντι του δολαρίου ΗΠΑ, από 36.000 πριν από ένα χρόνο. Η ιρανική κυβέρνηση μπορεί να υποστηρίξει το νόμισμα δαπανώντας ένα μεγαλύτερο μέρος από τα συναλλαγματικά αποθέματα του Ιράν, αλλά αυτό ίσως αποτρέψει τις ξένες επενδύσεις. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προειδοποίησε ως προς αυτό το ενδεχόμενο τον περασμένο μήνα.
Ο Εμαντί αποδίδει ένα μεγάλο μέρος της κακής απόδοσης της οικονομίας σε ένα βαθιά ριζωμένο δομικό ζήτημα: την επιρροή παραστρατιωτικών φορέων, όπως οι Φρουροί της Επανάστασης, καθώς και θρησκευτικών θεσμών, στις επιχειρήσεις. Τα συμφέροντα αυτά, τα οποία σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις ελέγχουν πάνω από το 60% των στοιχείων ενεργητικού στο Ιράν, γενικά δεν πληρώνουν φόρους και καταπνίγουν τον ανταγωνισμό από μικρές ιδιωτικές εταιρείες, εμποδίζοντας τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Ο Εμαντί επεσήμανε ακόμη ότι η κυβέρνηση του Ροχανί προσπαθεί να λύσει αυτό το πρόβλημα, πιέζοντας τα ιδρύματα να ανοίξουν τα βιβλία τους για φορολογικούς ελέγχους και απαιτώντας περισσότερη διαφάνεια στον επιχειρηματικό κόσμο.
Ωστόσο, ο Μπαντάουι προβλέπει ότι η κυβέρνηση θα δυσκολευτεί να εξασφαλίσει κάποια γρήγορη βελτίωση της οικονομίας. Αν και ενδέχεται να ανακοινώσει ένα πακέτο κινήτρων για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, είναι απίθανο να κάνει πίσω ως προς τα επιδόματα. Επιπλέον, προβλήματα όπως η διαφοροποίηση της οικονομίας και η αποκατάσταση ενός τραπεζικού συστήματος που είναι επιβαρυμένο με χρέη μπορούν να επιλυθούν μόνο μακροπρόθεσμα.
«Η πρόβλεψή μου είναι ότι τίποτα σημαντικό δεν θα αλλάξει. Η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να είναι ανοιχτή με τους ανθρώπους, να προτείνει πρωτοβουλίες, αλλά υπάρχουν διαρθρωτικά προβλήματα – η διαφοροποίηση της οικονομίας, το τραπεζικό πρόβλημα και οι σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο, και ειδικά με τον Τραμπ», καταλήγει.
Δείτε ακόμη: Νέα «πυρά» Τραμπ κατά του Ιράν ρίχνουν «λάδι στη φωτιά» – Τί απαντά ο Χαμενεΐ
