Γιατί τα επιτόκια δανεισμού μπορεί να παραμείνουν «ψηλά» για πάντα…

Να ετοιμαστούμε για υψηλά επιτόκια… επί μακρόν, αναφέρει με άρθρο της η Wall Street Journal.

Ειδικότερα, σύμφωνα με την αμερικανική εφημερίδα, την περασμένη Τετάρτη 20 Σεπτεμβρίου οι αξιωματούχοι της Federal Reserve εξέπληξαν τις αγορές δηλώνοντας ότι τα επιτόκια δεν θα υποχωρήσουν στα επίπεδα που αναμενόταν… Όπως είπαν, η προσαρμογή μπορεί να αποδειχθεί πιο σημαντική και επώδυνη από ό,τι υπολογιζόταν.

Μάλιστα, στις προβλέψεις και τα σχόλιά τους ορισμένοι αξιωματούχοι υπαινίχθηκαν ότι τα επιτόκια μπορεί να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα όχι μόνο για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά για πάντα.

Με πιο τεχνικούς όρους, το λεγόμενο ουδέτερο επιτόκιο, το οποίο προϊόντος του χρόνου διατηρεί τον πληθωρισμό και την ανεργία σταθερούς, έχει αυξηθεί.

Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για κάθε επενδυτή, επιχείρηση ή νοικοκυριό του οποίου τα σχέδια εξαρτώνται από τα επιτόκια ενώ θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί οι μακροπρόθεσμες αποδόσεις των ομολόγων αυξήθηκαν απότομα τους τελευταίους μήνες με αποτέλεσμα οι μετοχές να διολισθαίνουν.

Μακροπρόθεσμα, το ουδέτερο επιτόκιο είναι συνάρτηση πολύ αργά κινούμενων δυνάμεων: των δημογραφικών στοιχείων, της παγκόσμιας ζήτησης κεφαλαίων, του κρατικού χρέους και των εκτιμήσεων των επενδυτών για τον πληθωρισμό και την ανάπτυξη.

Επίσης συνάγεται μόνο από το πώς η οικονομία ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένα επιτοκιακά επίπεδα: εάν τα τρέχοντα επιτόκια δεν επιβραδύνουν τη ζήτηση ή τον πληθωρισμό, τότε πρέπει να κινηθούν σε υψηλότερα επίπεδα.

Πράγματι, ο πρόεδρος της Fed Jerome Powell είπε ότι ένας λόγος που η οικονομία και η αγορά εργασίας παραμένουν ανθεκτικές, παρά το γεγονός ότι τα επιτόκια κινούνται στο εύρος του 5,25% και 5,5%, είναι πως το ουδέτερο επιτόκιο έχει ανυψωθεί… – αν και πρόσθεσε: «Δεν το γνωρίζουμε αυτό».

Πριν από την οικονομική κρίση του 2007-2009, οι οικονομολόγοι πίστευαν ότι το ουδέτερο επιτόκιο στις ΗΠΑ ήταν περίπου 4% έως 4,5%. Αφαιρουμένου του πληθωρισμού 2%, το πραγματικό ουδέτερο επιτόκιο υπολογιζόταν στο 2% έως 2,5%.

Την επόμενη δεκαετία η Fed διατήρησε τα επιτόκια κοντά στο μηδέν, ωστόσο η ανάπτυξη παρέμεινε υποτονική και ο πληθωρισμός κινήθηκε κάτω από το 2%. Οι εκτιμήσεις για το ουδέτερο επιτόκιο άρχισαν να υποχωρούν.

Η διάμεση εκτίμηση των αξιωματούχων της Fed για το μακροπρόθεσμο επιτόκιο των Fed Funds, σε πραγματικούς όρους, μειώθηκε από 4% το 2013 σε 2,5% το 2019, ή 0,5%. Από την προηγούμενη Τετάρτη, η μέση εκτίμηση είναι ακόμα 2,5%.

Ωστόσο, πέντε από τους 18 αξιωματούχους της Fed το έθεσαν στο 3% ή υψηλότερα, σε σύγκριση με μόλις τρεις αξιωματούχους τον Ιούνιο και δύο τον περασμένο Δεκέμβριο.

Για το 2026 οι αξιωματούχοι προβλέπουν ότι η οικονομία θα αναπτυχθεί με μακροπρόθεσμο ρυθμό 1,8%, με ανεργία στο μακροπρόθεσμο φυσικό της επίπεδο, ήτοι 4%, και πληθωρισμό στο 2%. Οι όροι αυτοί κανονικά θα ήταν συνεπείς με τα ουδέτερα επιτόκια.

Οι αξιωματούχοι της Fed πιστεύουν ότι το επιτόκιο των Fed-funds θα κλείσει το έτος στο 2,9% – κάτι που μπορεί να σημαίνει πως το ουδέτερο έχει αυξηθεί. Συντρέχουν πολλοί λόγοι για ένα υψηλότερο ουδέτερο επιτόκιο.

Μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, οι επιχειρήσεις, τα νοικοκυριά και οι τράπεζες πλήρωναν χρέη αντί να δανείζονται, μειώνοντας τη ζήτηση για αποταμιεύσεις, με αποτέλεσμα τη συγκράτηση της ανάπτυξης και του πληθωρισμού.

Όταν η κρίση βρέθηκσε σε αποδρομή, το ίδιο έγινε και με τα επιτόκια.

Στο μεταξύ, το ομοσπονδιακό χρέος των ΗΠΑ ανέρχεται πλέον στο 95% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, από 80% στις αρχές του 2020, και τα ομοσπονδιακά ελλείμματα είναι τώρα 6% του ΑΕΠ και προβλέπεται να συνεχίσουν να αυξάνονται, από κάτω από 5 % πριν από την πανδημία.

Στη συνέχεια, η Fed μετά την οικονομική κρίση αγόρασε ομόλογα και ξανά κατά τη διάρκεια της πανδημίας, για να πιέσει προς τα κάτω τα μακροπρόθεσμα επιτόκια. Τώρα, όμως, μειώνει τον ισολογισμό της.

Και για να πειστούν οι επενδυτές να διατηρήσουν περισσότερο χρέος στα χαρτοφυλάκιά τους, απαιτούν μεγαλύτερο premium. 

Ο πληθωρισμός δεν μπορεί, από μόνος του, να επηρεάσει το πραγματικό ουδέτερο επιτόκιο.

Πριν από την πανδημία, η κύρια ανησυχία της Fed ήταν ότι ο πληθωρισμός θα παρέμενε κάτω από το 2%, μια κατάσταση που δυσκόλεψε την τόνωση των δαπανών και μπορεί να οδηγούσε σε αποπληθωρισμό, και γι’ αυτό διατήρησε τα επιτόκια κοντά στο μηδέν από το 2008 έως το 2015.

Στο μέλλον θα ανησυχεί περισσότερο από το γεγονός ότι ο πληθωρισμός παραμένει πάνω από το 2%, με μικρή «όρεξη» για επιστροφή στο μηδέν.

Παράλληλα, και άλλοι παράγοντες εξακολουθούν να πιέζουν το ουδέτερο επιτόκιο, όπως η γήρανση του παγκόσμιου πληθυσμού, που μειώνει τη ζήτηση για σπίτια και κεφαλαιουχικά αγαθά.

Έτσι, το ουδέτερό επιτόκιο μάλλον έχει αυξηθεί από το 2019, αλλά όχι στο προ του 2008 επίπεδο. Πράγματι, τα επιτόκια των προθεσμιακών αγορών θα σταθεροποιηθούν σε μια δεκαετία από τώρα, σε περίπου 3,75%. Φυσικά, όλα αυτό είναι απλώς μια πρόβλεψη.

Εάν ο πληθωρισμός μειωθεί ανώδυνα το επόμενο έτος, εάν η ανάπτυξη επιβραδυνθεί απότομα ή εάν οι αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων μειωθούν, τότε οι εκτιμήσεις για το ουδέτερο επιτόκιο θα μειωθούν επίσης.

Προς το παρόν, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι δανειολήπτες θα πρέπει να συνηθίσουν σε υψηλότερα επιτόκια, καταλήγει η Wall Street Journal.