Γιατί θα υπάρξει παγκόσμια ύφεση το 2015

του Κρις Μάθιους

Τέσσερα χρόνια μετά το τέλος της Μεγάλης Ύφεσης, φαίνεται ότι η οικονομία των ΗΠΑ είναι έτοιμη για μια μεγάλη αναπτυξιακή ώθηση προς τα εμπρός.

Όμως, τα νέα εκτός ΗΠΑ δεν είναι τόσο καλά. Οι ευρωπαϊκές οικονομίες παλεύουν με επίπεδα ανεργίας που θυμίζουν την εποχή της ύφεσης, καθώς και με την απειλή του αποπληθωρισμού. Και αναδυόμενες οικονομίες όπως η Κίνα έχουν δυσκολία να διατηρήσουν το είδος της ανάπτυξης στο οποίο είχαν συνηθίσει τα προηγούμενα χρόνια. Από μέσο όρο ανάπτυξης 10% τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η Κίνα φαίνεται ότι υποχωρεί στο 7,5%, ενώ αυτή η τάση ισχύει και για άλλες αναδυόμενες οικονομίες όπως η Βραζιλία.

Οι αισιόδοξοι πιστεύουν ότι η επιτάχυνση της αμερικανικής οικονομίας θα τραβήξει τον υπόλοιπο κόσμο μακριά από την ύφεση. Όμως, ο Ντέιβιντ Λέβι, οικονομολόγος και πρόεδρος του Jerome Levy Forecasting Center, ισχυρίζεται ότι τα προβλήματα του υπόλοιπου κόσμου θα καθηλώσουν τις ΗΠΑ, και όχι το ανάποδο.

Ο Λέβι υπολογίζει ότι οι πιθανότητες μιας παγκόσμιας ύφεσης μέχρι το τέλος του 2015 είναι 65%, βασίζοντας αυτή την εκτίμηση στο εξής απλό γεγονός: ότι οι αναδυόμενες αγορές συνεχίζουν να επενδύουν σε εξαγωγικές υποδομές για την πώληση αγαθών στη Δύση, τα οποία αυτή δεν έχει τα μέσα να αγοράσει.

Οι διανοητικές καταβολές του Λέβι εντοπίζονται στη σκέψη του οικονομολόγου Χάιμαν Μίνσκυ, ενός ετερόδοξου στοχαστή του οποίου οι θεωρίες είχαν περιθωριοποιηθεί μέχρι την έκρηξη της τελευταίας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Με το ξέσπασμα της κρίσης, όμως, οι ιδέες του Μίνσκυ φάνηκαν να βγάζουν πολύ περισσότερο νόημα. Ο ίδιος επισήμανε ότι οι καπιταλιστικές οικονομίες σταδιακά γίνονται πιο ασταθείς, καθώς οι τράπεζες και οι ιδιωτικές εταιρείες συσσωρεύουν ολοένα και περισσότερο χρέος, ώσπου όλο το σύστημα εν τέλει καταρρέει υπό το βάρος αυτών των υποχρεώσεων. Ύστερα από το ναυάγιο του τραπεζικού συστήματος που προέκυψε από χρέος το οποίο υποστηριζόταν από υπερτιμημένες αξίες ακινήτων, ο κόσμος των οικονομικών άρχισε να προσέχει περισσότερο τις απόψεις του Μίνσκυ σχετικά με τη χρηματοοικονομική αστάθεια.

Ο γνωστός συντάκτης των Financial Times Μάρτιν Γουλφ, μάλιστα, ξεκινά το τελευταίο του βιβλίο με μια παράθεση αποσπάσματος του Μίνσκυ, στο οποίο επισημαίνεται ότι οι οικονομολόγοι πρέπει να δομούν θεωρίες στις οποίες οι υφέσεις να εμφανίζονται ως μια φυσικά επαναλαμβανόμενη κατάσταση των καπιταλιστικών οικονομιών. Με άλλα λόγια, προβάλλεται ολοένα και περισσότερο η ιδέα ότι μακροπρόθεσμα, οι καπιταλιστικές οικονομίες θα πλήττονται αναπόφευκτα από τα προβλήματα που βιώνουμε σήμερα επειδή τα καπιταλιστικά συστήματα ενθαρρύνουν την διόγκωση του χρέους.

Σε μέρη όπως η Κίνα, η συσσώρευση χρέους δεν έχει σταματήσει, και πλέον ο λόγος του χρέους που κατέχεται από μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις προς το ΑΕΠ είναι υψηλότερος απ’ ότι ήταν ποτέ στις ΗΠΑ. Τι χρηματοδοτεί, άραγε, αυτό το χρέος; Επενδύσεις σε εταιρείες και σε ακίνητα για να χρηματοδοτηθεί η μεγάλη κινεζική εξαγωγική μηχανή. Το πρόβλημα είναι ότι οι εξαγωγές δεν έχουν αυξηθεί στην Κίνα σε βαθμό τέτοιο ώστε να δικαιολογείται αυτή η εξέλιξη.

Η ίδια τάση παρατηρείται και σε άλλες αναδυόμενες αγορές. Συνεχίζουν να επενδύουν, ελπίζοντας ότι η ανάπτυξη των εξαγωγών θα αγγίξει τα επίπεδα προ κρίσης. Εν τέλει, οι συνέπειες αυτής της υπερ-επένδυσης θα κάνουν την εμφάνισή τους, ακριβώς όπως και η αμερικανική οικονομία αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει τη δική της υπερ-επένδυση στα ακίνητα.

Είναι δύσκολο, λέει ο Λέβι, να πούμε από τώρα ποια μορφή θα λάβει μια χρηματοοικονομική κρίση στην Κίνα. Η κινεζική κυβέρνηση έχει την ικανότητα να αναλάβει έναν πολύ πιο ενεργό ρόλο για την προστασία του χρηματοπιστωτικού της συστήματος σε σχέση με τις ΗΠΑ, αλλά όπως και να ’χει, η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου – και αρκετές άλλες μαζί της – οδεύει προς μια πολύ βραδύτερη οικονομική ανάπτυξη.

Είκοσι χρόνια πριν, μια ύφεση στον αναδυόμενο κόσμο δεν θα ήταν καν αξιοσημείωτη για τις ΗΠΑ, αλλά πλέον η αμερικανική οικονομία βασίζεται πολύ περισσότερο στο παγκόσμιο εμπόριο. 30% των νέων θέσεων εργασίας από τη χρηματοοικονομική κρίση και δώθε είναι αποτέλεσμα των αυξημένων εξαγωγών, και πλέον ο αριθμός των εταιρειών στις ΗΠΑ που εξάγουν αγαθά και υπηρεσίες είναι μεγαλύτερος παρά ποτέ.

Η αμερικανική οικονομία, επίσης, είναι πολύ συνδεδεμένη με την ευρωπαϊκή, και το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα δεν συνήλθε στην πραγματικότητα ποτέ από τη χρηματοοικονομική κρίση. Ο Λέβι δεν πιστεύει ότι η Ευρώπη θα μπορέσει να αντέξει ένα οικονομικό σοκ που θα προέλθει από τις αναδυόμενες οικονομίες. Και μόλις η Ευρώπη παρασυρθεί απ’ αυτό, τότε η ύφεση της αμερικανικής οικονομίας θα είναι αναπόφευκτη.