Γιατί το Brexit θα πονέσει πιο πολύ τους Βρετανούς από την Ευρώπη

Το Brexit είναι μια καλή ευκαιρία να εξηγήσουμε τα πλεονεκτήματα της Ενιαίας Αγοράς σε όλες τις χώρες περιλαμβανομένης και της δικής μας και όχι να «δώσουμε μαθήματα» ή «να εκπαιδεύσουμε».

Μισέλ Μπαρνιέ, επικεφαλής διαπραγματευτής της Ε.Ε.

Με αφορμή την αγωνιώδη προσπάθεια της Βρετανικής Κυβέρνησης και των επιχειρήσεων να διατηρήσουν μια «όσο το δυνατόν χωρίς τριβές εμπορική συμφωνία με την Ε.Ε., χωρίς δασμούς και γραφειοκρατικές διαδικασίες .» για μια μεταβατική περίοδο μέχρι δυο ετών  μετά την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα είχε ενδιαφέρον να δούμε μερικά στοιχεία της «Εσωτερικής Αγοράς».

Έτσι θα γίνει πιο κατανοητή η σύγχυση της βρετανική κυβέρνησης σε σχέση με τις διαπραγματεύσεις με τους 27. Μην ξεχνάμε πάντως, ότι πριν από ένα έτος  μετά το επιτυχημένο δημοψήφισμα είμαστε θεατές μιας  πρωτοφανούς στα ευρωπαϊκά χρονικά διαρκούς μετάλλαξης των επίσημων θέσεων της Μ.Βρετανίας (την Ελλάδα την παραβλέπουμε). Πέρασαν επτά μήνες διαλογισμού της Τερέζα Μέι μέχρι να αποφασίσει να ενεργοποιήσει το άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισσαβόνας, που προβλέπει την δυνατότητα ενός κράτους μέλους να εγκαταλείψει την Ένωση σε διάστημα δυο ετών. Έκτοτε καμία ουσιαστική διάσκεψη δεν έχει αρχίσει. Η καθυστέρηση οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε «σκληρή» έξοδο.

Η Κυβέρνηση της «Αυτού Μεγαλειότητας», αντί να συζητήσει τις τρεις προϋποθέσεις – σύνορα με την Ιρλανδία, καθεστώς Βρετανών και Ευρωπαίων μετά την έξοδο και οφειλές του Ηνωμένου Βασιλείου- που οι 27 είχαν θέσει ως προαπαιτούμενο- , βομβαρδίζει, ύστερα από κατηγορίες για αδράνεια, με κείμενα είτε αυτονόητα (εμπιστευτικότητα, κλπ..) είτε με ζητήματα σχέσεων των δυο μερών μετά την Έξοδο. Τα κείμενα αντιμετωπίστηκαν από την Ε.Ε. με σκεπτικισμό και καχυποψία. Σκεπτικισμό γιατί είναι κείμενα που προτείνουν εναλλακτικές φόρμουλες, αλλά όχι τις θέσεις της κυβέρνησης, με τρόπο που δημιουργεί την υποψία πως το Η.Β. είτε δεν θέλει, είτε δεν μπορεί να προτείνει θέσεις.

Το πιο σημαντικό από τα επτά έγγραφα που έχει καταθέσει, αφορά το καθεστώς που θα διαδεχτεί την Εσωτερική Αγορά στις εμπορικές θέσεις των δυο μερών. Οι περισσότερες Επιχειρήσεις ζητούν το αδύνατον από την Κυβέρνηση του δόγματος  ‘’Brexit means Brexit ‘’. Δηλαδή μια σχέση παρόμοια με αυτήν που έχουν και πορεύονται εδώ και 40 χρόνια.

Ας θυμηθούμε λοιπόν τι είναι αυτό από το οποίο θέλουν να απαλλαγούν διατηρώντας το και που πονάει περισσότερο. Την Ενιαία ή Κοινή αγορά.

Η δημιουργία της «Ενιαίας ή Εσωτερικής Αγοράς» προέκυψε όταν η Ε.Ε., τότε ΕΟΚ- διαπίστωσε ότι ήταν αδύνατον να ανταγωνιστεί τους τότε ισχυρούς εμπορικούς ανταγωνιστές της δεκαετίας του 80 , την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ γιατί με τον μεγάλο τους πληθυσμό, την εσωτερική τους αγορά,  στήριζαν το εξωτερικό τους εμπόριο. Οι Ευρωπαϊκές χώρες λοιπόν κάθε μια ξεχωριστά δεν άντεχε τον ανταγωνισμό. Στρατηγικός στόχος ήταν η παραγωγή προϊόντων κάθε χώρας να μπορεί να διακινείται χωρίς τεχνικά και φορολογικά εμπόδια  σε όλη την Ευρώπη. Για να συμβεί αυτό, προχώρησαν στην εφαρμογή της «αμοιβαίας αναγνώρισης».

Τα πρότυπα κάθε προϊόντος έγιναν κοινά για κάθε τομέα, αλλά και ο έλεγχος συμμόρφωσης-πιστοποίησης επίσης. Στην μεταβατική περίοδο, εκατοντάδες προδιαγραφές εναρμονίστηκαν με βάση τα πρότυπα της CEN/CENELEC- τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης-, και ενσωματώθηκαν στο εθνικό δίκαιο. Τα οφέλη για τον καταναλωτή ήσαν ότι μπορούσε να επιλέξει το προϊόν της αρεσκείας του χωρίς δασμούς. Από την άλλη οι επιχειρήσεις μείωσαν  το κόστος τους, καθώς δεν υπάρχουν εμπορικά σύνορα και γραφειοκρατικές διαδικασίες. Όταν ένα προϊόν παράγεται σε μια χώρα, όλες οι άλλες γνωρίζουν ότι έχει υποστεί την διαδικασία της εναρμόνισης ως προς την παραγωγή του και ως προς την προστασία των καταναλωτών.  Ένα τεράστιο έργο παρήχθη. Και παράγεται ακόμη, μια και σημαντική δουλειά δεν έχει γίνει ακόμη σε κρίσιμους για την οικονομία τομείς. Όπως η εσωτερική αγορά ενέργειας, η ψηφιακή εσωτερική αγορά, τα χρηματοοικονομικά προϊόντα,  η Τραπεζική Ένωση και η φορολογική εναρμόνιση.

Οφείλουμε να προσθέσουμε, ότι η εσωτερική αγορά δεν αφορά μόνο τα εμπορεύματα. Οι λεγόμενες τέσσερις ελευθερίες είναι ο ακρογωνιαίος λίθος αυτής της μεταρρύθμισης: ελευθερία διακίνησης αγαθών, υπηρεσιών, προσώπων και κεφαλαίων. Και το εμπόδιο της Μ.Βρετανίας είναι η ελευθερία διακίνησης προσώπων. Δηλαδή το να μπορούν οι Ευρωπαίοι να εργάζονται, να σπουδάζουν και να εγκαθίστανται σε χώρες εκτός της πατρίδας τους με εναρμονισμένους κανόνες.

Όμως υπάρχει και ένα ακόμη σημαντικό προνόμιο που απολαμβάνουν τα μέλη του κλαμπ. Οι δεκάδες εμπορικές συμφωνίες που έχουν υιοθετηθεί από την Ένωση για λογαριασμό των κρατών μελών με τρίτους. Η Βρετανία θα υποχρεωθεί να συνάψει νέες συμφωνίες με αυτέ τις χώρες, αλλά και με τους παλαιούς εταίρους της. Και όλοι ξέρουμε πόσο χρονοβόρες και σκληρές είναι αυτές οι διμερείς συμφωνίες. Μπορεί βέβαια σε περίπτωση που δεν υπάρξει συμφωνία με τους 27 να εφαρμόσει τις πρόνοιες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, που όμως προβλέπουν δασμούς μεταξύ των χωρών που θα αυξήσουν κατά πολύ-5% κατά μέσον όρο- το κόστος των Βρετανικών προϊόντων. Και αυτό δεν το επιθυμεί ούτε η Βιομηχανία, ούτε οι αγρότες, ούτε οι καταναλωτές. Οι οποίοι θα δουν να ακριβαίνει το κόστος ζωής και επί πλέον η αναπόφευκτη πτώση της λίρας μπορεί να βοηθάει το εξαγωγικό εμπόριο, αλλά στον καταναλωτή προσθέτει ακόμη έναν παράγοντα ακρίβειας, ο πληθωρισμός αφαιρεί πόρους από την κατανάλωση κ.ο.κ.

Καταλαβαίνουμε όλοι ότι το να εγκαταλείψει την Ε.Ε. μια χώρα, και μάλιστα της οικονομικής ισχύος  του Η.Β., δεν είναι απλή ιστορία. Τα προβλήματα που λύνει-μετανάστευση- δεν ισοφαρίζουν τα προβλήματα που δημιουργεί.

Πολλές εταιρείες συνεργάζονται στην αλυσίδα παραγωγής με εργοστάσια άλλων κοινοτικών χωρών. Οι πρώτες ύλες, τα επί μέρους προϊόντας κλπ θα υποστούν την βάσανο να θεωρούνται προϊόντα τρίτων χωρών, με αποτέλεσμα γραφειοκρατικές καθυστερήσεις και δασμούς. Οι αεροπορικές Εταιρείες θα χρειαστεί να αποκτήσουν βάσεις σε χώρες στην Ένωση και το ισχυρό χαρτί της Βρετανικής οικονομίας , η χρηματοοικονομική βιομηχανία, θα μεταφέρει υπηρεσίες της, ώστε να αποκτήσει το ευρωπαϊκό διαβατήριο κλπ.

Οι επιπτώσεις στην Βρετανική οικονομία αποτυπώνονται σε δυο πίνακες. Την ανάπτυξη στα δυο πρώτα τρίμηνα του 2017, όπου η το Η.Β. παρουσιάζει σημαντική επιδείνωση, παρά την αύξηση εξαγωγών λόγω πτώσης της λίρας . Και την πορεία του νομίσματος που θίγει τα λαϊκά στρώματα, αυξάνει τις ανάγκες χρηματοδότησης της οικονομίας και αντανακλά στο μέλλον της ισχύος μετά την Έξοδο.

 

Το έτερον πρόσφατο αντικείμενο λατρείας, η τελωνειακή Ένωση, που διακαώς επιθυμούν οι Βρετανοί ακόμη και ζητούν επίσης να παραμείνουν, έχει πολλά αγκάθια. Οι διάφορες μορφές που εφαρμόζονται σήμερα (Μοντέλα Νορβηγίας, μοντέλο Τουρκίας κλπ) σκοντάφτουν στην ελεύθερη διακίνηση και επιπλέον υποχρεώνουν τα συνδεδεμένα κράτη αφ’ ενός στην συνεισφορά τους στον κοινοτικό προϋπολογισμό με την υιοθέτηση των κοινών κανόνων που έχει θεσπίσει η Ε.Ε.  και με την αδυναμία να πάρουν μέρος στις θεσμικές διαδικασίες. Δεν έχουν δηλαδή λόγο πολιτικό στις δύσκολες διαπραγματεύσεις που διεξάγονται μεταξύ των κρατών-μελών μέχρις ότου λάβουν νομική υπόσταση.

Μέσα σ’ αυτόν τον κυκεώνα αντιφάσεων, μεταλλάξεων και αοριστίας, είχαμε και μια «εθνική επιτυχία». Ο υπεύθυνος διαπραγματευτής  υπουργός Dave Davis, προσπαθώντας να αντικρούσει τις κατηγορίες για αδράνεια ή την σκαιά απόρριψη από την Ε.Ε. στον πρώτο ουσιαστικά γύρο των διαπραγματεύσεων χρησιμοποίησε τον όρο «δημιουργική ασάφεια» που κληρονόμησε από την δικό μας Βαρουφάκη για να περιγράψει την στρατηγική της Κυβέρνησής του για τις διαπραγματεύσεις. Τι ήθελε και το είπε; Ο Τύπος επανέφερε στην μνήμη την στρατηγική αποτυχίας στις διαπραγματεύσεις της Ελλάδος με τους δανειστές την εποχή που η άγνοια συνυπήρχε με την φαντασίωση παντοδυναμίας, που κόστισε 100 δις στην χώρα.

Μέσα σ’ αυτό το χάος θα πρέπει να προσθέσουμε αφ’ ενός τη σημαντική στροφή του Εργατικού κόμματος, και την πρόσφατη απώλεια της αυτοδυναμίας των Συντηρητικών και την αδυναμία λύσης των συνόρων της Β.Ιρλανδίας που καθιστούν σχεδόν αδύνατη την τήρηση της προθεσμίας των δυο ετών που προβλέπει το Άρθρο 50.

Υπάρχουν πολλά σενάρια για το μέλλον των σχέσεων της Ε.Ε. με την Μ.Βρετανία. Η Ε. Επιτροπή τα έχει περιγράψει στην ‘’Λευκή  Βίβλο’’. Ωστόσο, πιστεύω, ότι αν δεν αλλάξουν δραματικά τα πολιτικά δεδομένα, ώστε να επαναληφθει το δημοψήφισμα, η διέξοδος αποχώρησης του Η.Β. , και η επάνοδός του στην νέα Ευρωπαϊκή δομή που ετοιμάζεται .

Πριν ένα χρόνο το Fortune είχε δημοσιεύσει ένα άρθρο για τη δομή των τριών κύκλων. Στον πυρήνα η Ευρωζώνη, στον δεύτερο κύκλο οι χώρες Ε.Ε. εκτός Ευρωζώνης και σε έναν τρίτο κύκλο η δυνατότητα συμμετοχής όποιων χωρών επιθυμούν να συμμετάσχουν στην εσωτερική αγορά, χωρίς την υποχρέωση της ελεύθερης διακίνησης, αλλά και χωρίς ψήφο στις εξελίξεις, αλλά συμβουλευτικά. Είναι βέβαιο ότι η αποχώρηση του Η.Βασιλείου θα έχει μεγάλο κόστος και για τα δυο μέρη.

Το κόστος όμως που θα πληρώσουν οι Άγγλοι θα είναι μεγαλύτερο. Όπως είναι βέβαιο, ότι η υπερφίαλη προεκλογική κουβέντα του Υπ.Εξωτερικών Μπόρις Τζόνσον ‘’θα έχουμε το κέικ και θα το φάμε όλο μόνοι μας’’(‘having our cake and eating it) είναι αποτέλεσμα άγνοιας της σημασίας της Κοινής αγοράς. Και μία εκ νέου ανάγνωση θεμάτων που με τον καιρό θεωρούνται δεδομένα, είναι χρήσιμη για όλους. Και για όσους φύγουν, αλλά και για όσους μείνουν στην Ε.Ε.