Γιαχία Σινουάρ: Πώς επιλέχθηκε ο νέος ηγέτης της Χαμάς
Η δολοφονία του επικεφαλής του πολιτικού σκέλους της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, στις 31 Ιουλίου στο κέντρο της Τεχεράνης συνέβη τη στιγμή, κατά την οποία η διακυβέρνηση Μπάιντεν και οι Αιγύπτιοι και Καταρινοί διαμεσολαβητές θεωρούσαν ότι η εκεχειρία στη Γάζα ήταν θέμα ημερών. Ο Βενιαμίν Νετανιάχου είχε μόλις ολοκληρώσει τις επαφές του στην Ουάσιγκτον, δίνοντας την εντύπωση ότι είχε εξασφαλίσει το πράσινο φως για να επικεντρωθεί η ισραηλινή στρατιωτική μηχανή στο μέτωπο κατά της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, υπό τον όρο μίας επικείμενης διευθέτησης της κατάστασης στη Γάζα. Παράλληλα, ο διοικητής της Μοσάντ, Νταβίντ Μπαρνέα, παρέδωσε την τελική αναθεωρημένη ισραηλινή απάντηση – κάτι που αναμενόταν εδώ και μήνες. Έτσι, όλα προέλεγαν πως, αμέσως μετά την επιστροφή του Ισμαήλ Χανίγια από την Τεχεράνη – όπου προσκλήθηκε για να παραστεί στην τελετή ανάληψης καθηκόντων του νεοεκλεγέντος Ιρανού Προέδρου – η Χαμάς θα κατέθετε εντός των επομένων ημερών την δική της έγγραφη τελική απάντηση.
Ωστόσο, στη Μέση Ανατολή τα αισιόδοξα σενάρια δεν επιβεβαιώνονται. Ανεξάρτητα από την έντονα φημολογούμενη ισραηλινή ανάμιξη στην καλοσχεδιασμένη δολοφονία Χανίγια – τις λεπτομέρειες της οποίας ίσως δεν θα μάθουμε ποτέ – δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ισραηλινή πλευρά πιστεύει πως η πλήρης στρατιωτική επικράτηση επί της Χαμάς –εντός και εκτός Γάζας – αποτελεί τη μοναδική προϋπόθεση διαμόρφωσης μίας πολύ συγκεκριμένης επιθυμητής «επόμενης μέρας», κατά την οποία η σημερινή ηγεσία της συγκεκριμένης παλαιστινιακής οργάνωσης δεν πρέπει να έχει καμία απολύτως θέση.
Παραδόξως, λίγες ώρες μετά τη δολοφονία Χανίγια, δεν άργησαν να εκφράζονται από το περιβάλλον του Λευκού Οίκου αισιόδοξες εκτιμήσεις, αναμένοντας την ενίσχυση ‘ρεαλιστικότερων φωνών’ στους κόλπους της Χαμάς. Οι αμερικανικές εκτιμήσεις παρέβλεπαν (ή επέλεγαν να παραβλέπουν) ότι το προφίλ που καλλιεργούσε ο Ισμαήλ Χανίγια, βαθμιαία και συστηματικά από τις πρώτες παρασκηνιακές διαπραγματευτικές επαφές και μέχρι την δολοφονία του, ήταν το μετριοπαθέστερο που θα μπορούσε η συγκεκριμένη οργάνωση να αναδείξει εν καιρώ πολέμου.
«Χαμάς εξωτερικού» έναντι «Χαμάς εσωτερικού»
Η ανθρωπογεωγραφία της ηγετικής ομάδας της Χαμάς έχει τη δική της πραγματικότητα και το κενό που άφησε ο Χανίγια έπρεπε να καλυφθεί το συντομότερο. Από την άλλη, εάν κάτι δυσχέρανε την έκβαση των διαπραγματεύσεων κατά τους τελευταίους δέκα μήνες, ήταν τα αυστηρά στεγανά που υπήρχαν μεταξύ του πολιτικού και του στρατιωτικού σκέλους της Χαμάς.
Συγκεκριμένα, όταν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων το πολιτικό σκέλος της «Χαμάς εξωτερικού» υπό τον Χανίγια και το περιβάλλον του έτεινε να αποδέχεται τις παραινέσεις των Καταριανών διαμεσολαβητών, οι ιθύνοντες του στρατιωτικού σκέλους της «Χαμάς εσωτερικού», που βρίσκονταν σε κάποιο από τα πολλά τούνελ της Γάζας, υιοθετούσαν ριζοσπαστικότερες θέσεις, υπενθυμίζοντας προς πάσα κατεύθυνση ότι η πραγματικότητα επί του εδάφους διέφερε πολύ από τις συνθήκες φιλοξενίας στην Ντόχα και οπουδήποτε αλλού.
Με βάση αυτά τα δεδομένα, η άρση των στεγανών ανάμεσα στο πολιτικό και το στρατιωτικό σκέλος της οργάνωσης, αποτέλεσε πρακτικά τον άμεσο στόχο όσων κυβερνήσεων είχαν εμπλακεί, άμεσα ή έμμεσα, στη διαπραγματευτική διαδικασία.
Παρότι ατύπως είχε οριστεί το χρονικό περιθώριο τριών ημερών έως ότου αναδειχθεί ο διάδοχος του Ισμαήλ Χανίγια, στις εσωτερικές διεργασίες φέρονταν να εμπλέκονται εξωγενείς παράγοντες – ένα φαινόμενο που όμοιό του δεν σημειώθηκε ποτέ άλλοτε με τέτοια ένταση για τα δεδομένα της οργάνωσης. Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα προωθούσαν ανοικτά τον Χάλεντ Μάσαλ, δεύτερο τη τάξει της «Χαμάς εξωτερικού» και δεξί χέρι του Χανίγια κατά τις διαπραγματεύσεις. Στον αντίποδα συζητείτο η υποψηφιότητα του Χαλίλ Αλ-Χαγιά, ο οποίος έχοντας και εκείνος μόνιμα εγκατασταθεί στο Κατάρ, εξέφραζε τις θέσεις της «Χαμάς εσωτερικού» και του Γιαχία Σινουάρ, επικεφαλής του στρατιωτικού σκέλους της οργάνωσης.
Το κριτήριο που πρότασσε το περιβάλλον Σινουάρ ήταν απλό: Ο αντικαταστάτης του Χανίγια όφειλε να διατηρεί στενές σχέσεις με το Ιράν και το βαθύ κράτος των Φρουρών της Επανάστασης, οι οποίοι μετά την δολοφονία Χανίγια στο κέντρο της Τεχεράνης αναμένονται να αποτελέσουν τον φυσικό ‘πάτρωνα’ της Χαμάς, τουλάχιστον για το άμεσο μέλλον.
Ο σαουδαραβικός «λευκός καπνός» δεν επικράτησε
Ενόσω οι διαφορές δεν φαίνονταν να γεφυρώνονται, το απόγευμα της 6ης Αυγούστου διαφάνηκε ‘λευκός καπνός’ από το σαουδαραβικό τηλεοπτικό δίκτυο Al Arabiya, που μετέδιδε ότι «προσωρινός ηγέτης» του πολιτικού σκέλους της Χαμάς «αναδείχθηκε» ο Μοχάμαντ Ισμαήλ Νταρουίς, ένα στέλεχος χαμηλών τόνων της «Χαμάς εξωτερικού». Άγνωστο παραμένει, τι ακριβώς μεσολάβησε επτά ώρες αργότερα, όταν έγινε γνωστό ότι τελικά ο επικεφαλής του στρατιωτικού σκέλους της οργάνωσης (και ηγέτης της «Χαμάς εσωτερικού») Γιαχία Σινουάρ αντικαθιστά τον Ισμαήλ Χανίγια, καθιστάμενος πλέον ο μόνος κυρίαρχος του εσωτερικού παιχνιδιού εξουσίας. Σύμφωνα με τη θεώρηση (ή τις επιδιώξεις) του περιβάλλοντος Σινουάρ, αποτελούν παρελθόν τα μέχρι πρότινος ‘στεγανά’ στη διαδικασία καθορισμού τακτικής ως προς την διαδικασία των διαπραγματεύσεων. Με βάση, μάλιστα, τα τρέχοντα δεδομένα, η σημερινή Χαμάς του Σινουάρ ενισχύει τους στρατηγικούς της δεσμούς με τον ιρανικό παράγοντα – αρκεί βέβαια και η Τεχεράνη να αποφασίσει με ποιον ακριβώς τρόπο προτίθεται να διαχειριστεί έναν τέτοιο δύσκολο ρόλο.
