Greedflation: «Αγκάθι» που απειλεί την ανάπτυξη – Τι λένε οικονομολόγοι
Μια πανδημία, ένας πόλεμος στην Ουκρανία και διαταραχές στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα οδήγησαν σε εκτίναξη των τιμών, οι οποίες δεν υποχωρούν παρά την αποκλιμάκωση πολλών από τις δυνάμεις που πυροδότησαν το ράλι αναδεικνύοντας ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα για οικονομολόγους και κυβερνήσεις.
Σύμφωνα με συγκλίνουσες εκτιμήσεις αναλυτών και οικονομολόγων με τους οποίους επικοινώνησε το Fortune Greece, οι επιχειρήσεις διατηρούν τις τιμές ψηλά για να συντηρήσουν τα κέρδη τους, απλώς επειδή μπορούν και δεδομένου ότι η ζήτηση είναι ακόμη ανθεκτική. Επισημαίνουν ωστόσο ότι στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, η έκρηξη στα εταιρικά κέρδη, διαπιστώθηκε ήδη από το 2021, ένα χρόνο μετά την πανδημία. Οι επισημάνσεις των οικονομολόγων -που αγνοήθηκαν τότε- για το φαινόμενο που έχει χαρακτηριστεί ως greedflation (πληθωρισμός απληστίας), μπαίνουν δηλά-δηλά τώρα στο τραπέζι της συζήτησης των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής.
Επίσης, η Christine Lagarde, επικεφαλής της ΕΚΤ, έχει πει ότι ορισμένες επιχειρήσεις εκμεταλλεύτηκαν τον πληθωρισμό για να αυξήσουν τα περιθώρια κέρδους μετά την αύξηση των επιτοκίων. Έχει προβλέψει ωστόσο ότι τα περιθώρια κέρδους αναμένεται να εξασθενήσουν μεσοπρόθεσμα λόγω: της προκαλούμενης χαλάρωσης των πιέσεων της ζήτησης από τη νομισματική πολιτική, κάποιας εξομάλυνσης των πραγματικών μισθών και περαιτέρω βελτιώσεων στους περιορισμούς της προσφοράς.
Σύμφωνα με το ΔΝΤ το 2022 και το 2023 τα αυξανόμενα εταιρικά κέρδη αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ήμισυ της αύξησης του πληθωρισμού στην Ευρώπη, καθώς οι εταιρείες αύξησαν τις τιμές περισσότερο από το υψηλό κόστος της εισαγόμενης ενέργειας. Ειδικότερα θεωρεί ότι για τον πληθωρισμό ευθύνονται κατά 45% τα υψηλότερα επιχειρηματικά κέρδη, κατά 40% οι τιμές εισαγωγών και κατά 25% η αύξηση των μισθών, ενώ η φορολογία έχει αρνητική επίδραση.
Επίσης στην πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ Economic Outlook, αναφορικά με τη συμμετοχή των κερδών στις πληθωριστικές πιέσεις, τα στοιχεία έδειξαν ότι η Ελλάδα είναι η τρίτη χώρα σε αύξηση του μεριδίου των κερδών μεταξύ 2019 και 2022, από 34,4% σε 39,2%. Προηγείται η Ιρλανδία με αύξηση από 60,4% σε 65,6% και η Νορβηγία από 38,7% σε 55%.
Σημειώνεται ότι ο ρυθμός αύξησης των τιμών των τροφίμων παραμένει διψήφιος στην Ελλάδα ενώ την ίδια ώρα το 26,3% των Ελλήνων πολιτών (έναντι 22% μ.ο. στην ΕΕ, Eurostat) αντιμετωπίζει το φάσμα του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας. Ως γνωστόν ο πληθωρισμός έχει αναδιανεμητικές επιπτώσεις, δηλαδή βελτιώνει τη θέση κάποιων επιδεινώνοντας τη θέση κάποιων άλλων.
Τα διδάγματα των κρίσεων
Αξίζει δε να θυμηθούμε ότι πριν από την κρίση του 2008 γινόταν μεγάλη συζήτηση για τις παγκόσμιες ανισότητες ενώ η ανάγκη για ένα κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ των αγορών και της κοινωνίας αποτέλεσε ζητούμενο και στο τέλος της δεκαετούς χρηματοπιστωτικής κρίσης και επικαιροποιείται σήμερα με την κρίση τιμών και τη συζήτηση που αναπτύσσεται για το greedflation.
Ο βραβευμένος με Νόμπελ οικονομολόγος Joseph Stiglitz στο βιβλίο του «Ο θρίαμβος της απληστίας» εντοπίζει τις απαρχές της δεκαετούς κρίσης καταρρίπτοντας την άποψη ότι η παγκόσμια οικονομία χρειάζεται σχέδια διάσωσης δισεκατομμυρίων όσων επιχειρηματικών κολοσσών είναι «πολύ μεγάλοι για ν´αφεθούν να καταρρεύσουν».
Πολλοί οικονομολόγοι έκριναν ως βασική αιτία της κρίσης του 2008 την απληστία, τα ασθενή εποπτικά μέσα και το γεγονός ότι δεν λήφθηκαν υπόψη τα διδάγματα της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης του 1929. Τράπεζες και funds υπόσχονταν σταθερές αποδόσεις της τάξης του 5-7% μέχρι που η κρίση των ενυπόθηκων δανείων οδήγησε την αγορά σε κατάρρευση φέρνοντας κρίση εμπιστοσύνης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Κατά τον Stiglitz ο καπιταλισμός θα είναι πάντα κομμάτι της ιστορίας, αλλά δεν μπορεί να είναι το είδος του καπιταλισμού που είχαμε τα τελευταία 40 χρόνια. Έχει πει ότι δεν μπορούμε να έχουμε τον ίδιο εγωιστικό καπιταλισμό χωρίς δεσμεύσεις, όπου οι εταιρείες απλώς μεγιστοποιούν την αξία των μετοχών ανεξάρτητα από το ποιες είναι οι κοινωνικές επιπτώσεις.
Μιλώντας για την παγκόσμια κρίση της ανισότητας ο Stiglitz γράφει ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι εκείνοι με τα πιο υψηλά εισοδήματα παίρνουν μεγαλύτερο μέρος από την πίτα της οικονομίας, αλλά και ότι η μεσαία τάξη δεν έχει μερίδιο στην οικονομική ανάπτυξη, ενώ σε πολλές χώρες αυξάνεται η φτώχεια. Κατά την άποψή του είναι σημαντικό ότι το χάσμα ανάμεσα στις αναπτυσσόμενες και τις ανεπτυγμένες χώρες έχει μειωθεί σημαντικά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Αλλά παρ’ όλα αυτά, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι είναι ακόμα βυθισμένοι στη φτώχεια.
Η αντιμετώπιση του …greedflation στην Ελλάδα
Στελέχη της κυβέρνησης ανάγουν το όλο θέμα του πληθωρισμού κερδών σε διεθνές πρόβλημα και εστιάζουν σε δεσμεύσεις για την τόνωση του ανταγωνισμού και τη βελτίωση του παραγωγικού μοντέλου. Εντωμεταξύ, την Τρίτη, το θέμα του πληθωρισμού αναδείχθηκε και με την έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους όπου αναφέρεται για την αντιμετώπισή του η συγκράτηση των επιχειρηματικών κερδών και λιγότερο ο έλεγχος των μισθολογικών αυξήσεων.
Επαρκείς έλεγχοι και σωστή εποπτεία είναι το ζητούμενο, καθώς έτσι μειώνονται οι πιθανότητες για κρίσεις, όπως αναφέρει στο Fortune Greece ο Χαράλαμπος Γκότσης, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, τ. Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς. Δεν αποκλείει να οδηγηθεί η οικονομία σε ύφεση στο μέλλον εξαιτίας των κερδών της απληστίας, καθώς θα μειώνεται η ζήτηση. Τονίζει πάντως ότι στην Ελλάδα υπάρχουν οι εισροές του Ταμείου Ανάκαμψης που θα τροφοδοτούν την ανάπτυξη. Επισημαίνει ότι η δημοσιονομική πολιτική που εφαρμόστηκε τα προηγούμενα χρόνια, οδήγησε σε μια υπέρμετρη δαπάνη κοντά στα 60 δις ευρώ που δεν κατευθύνθηκαν στοχευμένα σε ευάλωτες ομάδες και βιώσιμες επιχειρηματικές μονάδες με συμβολή στο σχηματισμό του ΑΕΠ, αλλά οριζόντια σε εκατομμύρια αποδέκτες, οι οποίοι αύξησαν τις τραπεζικές τους καταθέσεις και προέβησαν σε αγορές που συνέβαλαν με τον τρόπο τους στην υπερθέρμανση του πληθωρισμού.
Καθώς βαίνουμε σε συρρίκνωση της παγκόσμιας οικονομίας αλλά και της ευρωπαϊκής είναι αναμενόμενο να επηρεαστούν και οι επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας αφού τόσο οι εξαγωγές, όσο και η τουριστική βιομηχανία εξαρτώνται άμεσα από την οικονομική συγκυρία που επικρατεί στις χώρες με τις οποίες διατηρούμε σημαντικές οικονομικές σχέσεις.
Ωστόσο, παρά το μέτωπο του πληθωρισμού και τις άλλες προκλήσεις, όπως τα υψηλά επιτόκια και οι παρενέργειες από τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι εκτιμήσεις συγκλίνουν σε ανάπτυξη μεταξύ 1,8 και 2% μέχρι το 2026, που είναι και το έτος ορόσημο για την απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Ζητούμενο είναι το περιβάλλον μετά, καθώς θα πλησιάζει το 2032 που αποτελεί έτος ορόσημο για τη διαχείριση του χρέους της χώρας.
Οπότε, όπως τονίζει ο κ. Γκότσης είναι κρίσιμο να αξιοποιηθεί η ευκαιρία που έχει η κυβέρνηση, με κεφάλαια ύψους περί τα 60 δισ. ευρώ, αν αφαιρέσει κανείς τις μέχρι τώρα εισροές του Ταμείου Ανάκαμψης, περί τα 11 δισ. ευρώ. Πρόκειται συνεπώς για ένα σημαντικό ποσό, που μαζί με την μόχλευση είναι σε θέση να καλύψει το μεγαλύτερο μέρος του επενδυτικού κενού των 100 δις ευρώ που εμφανίζει η χώρα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:
