Guardian: «Ο Ερντογάν είναι νταής και απειλητικός. Η ΕΕ το αγνοεί αυτό με δικό της ρίσκο»

Στην τουρκική προκλητικότητα αναφέρεται σε σημερινό της εκτενές άρθρο ο βρετανικός Guardian, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην επιθετικότητα της Άγκυρας έναντι της αντιπάλων και συμμάχων της, χαρακτηρίζοντάς την ως «απειλή».

Παράλληλα ο αρθρογράφος ασκεί δριμεία κριτική στην ΕΕ, αναφέροντας πως «κανείς δεν είναι διατεθειμένος να ενεργήσει» και πως αγνοεί την κίνδυνο.

Πολλές απόψεις έχουν συσσωρευτεί τις τελευταίες ημέρες για την «εκλεκτική δικτατορία» του Αλεξάντερ Λουκασένκο και τη βίαια δόλια προσπάθειά του να εξασφαλίσει έκτη θητεία ως πρόεδρος της Λευκορωσίας, σημειώνει ο αρθρογράφος του Guardian, Simon Tisdall.

Ο Josep Borrell, επικεφαλής εξωτερικών υποθέσεων της ΕΕ, ηγήθηκε μιας συγχορδίας καταδίκης, απορρίπτοντας την ψηφοφορία της περασμένης Κυριακής ως «ούτε ελεύθερη, ούτε δίκαιη».

Ωστόσο, η δίκαιη οργή της Ευρώπης και οι απειλές κυρώσεων μοιάζουν λίγες. Κανείς δεν περίμενε πραγματικά ότι ο Λουκασένκο θα παίξει δίκαια. Η δημοκρατική μεταρρύθμιση στη Λευκορωσία, μια χώρα που έχει προσκολληθεί σταθερά στην τροχιά της Ρωσίας, δεν αποτελεί προτεραιότητα της ΕΕ. Δεν υπάρχει διακριτή όρεξη για το είδος της ισχυρής παρέμβασης που θα μπορούσε πραγματικά να κάνει τη διαφορά.

Η σκληρή δημόσια κριτική της Ευρώπης για τον Λουκασένκο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την απροθυμία της να καταγγείλει ανοιχτά τις τελευταίες επιθετικές μηχανορραφίες στην ανατολική Μεσόγειο μιας άλλης εκλεκτικής δικτατορίας, εκείνης του μακροχρόνιου ηγέτη της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, συνεχίζει ο αρθρογράφος του Guardian.

Η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, βασικός εμπορικός εταίρος της ΕΕ, φύλακας των συνόρων και σημαντικός παράγοντας στη Συρία και την Εγγύς Ανατολή. Σε αντίθεση με τη Λευκορωσία, έχει πραγματική στρατηγική σημασία. Ίσως αυτό να εξηγεί την αμήχανη σιωπή πολλών κυβερνήσεων, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Δεν το δικαιολογεί.

Σύγκριση με τη στάση της ΕΕ έναντι στη Λευκορωσία

Παρόλα αυτά, υπάρχει μια ομοιότητα με την πολιτική της ΕΕ έναντι της Λευκορωσίας: υπάρχει ελάχιστο δείγμα συντονισμένης δράσης για τον περιορισμό των υπερβολών του Ερντογάν. Κατά τον αρθρογράφο του Guardian, όποιος αμφιβάλλει για την ετικέτα «δικτάτορας» δεν χρειάζεται παρά να κοιτάξει τον καταπιεστικό νέο νόμο περί social media του Ερντογάν, ο οποίος επαναλαμβάνει τον στραγγαλισμό των παραδοσιακών ανεξάρτητων μέσων. Ο νόμος θα αυξήσει σημαντικά τη διαδικτυακή λογοκρισία, δήλωσε ο Tom Porteous της Human Rights Watch. «Ένας αυταρχισμός χτίζεται με τη σιωπή όλων των κρίσιμων φωνών».

Στην προσέγγισή του απέναντι την Τουρκία, όπως και από άλλες απόψεις, ο Εμανουέλ Μακρόν αποτελεί εξαίρεση στον ευρωπαϊκό κανόνα. Ο πρόεδρος της Γαλλίας εξοργίστηκε τον Ιούνιο, όταν τα τουρκικά πολεμικά πλοία, συνοδεύοντας ένα πλοίο που ήταν ύποπτο για λαθρεμπόριο όπλων στη Λιβύη, πήραν θέσεις μάχης όταν προκλήθηκαν από μια μοναχική γαλλική φρεγάτα, υποχρεώνοντας την τελευταία να αποσυρθεί, υπενθυμίζει ο Guardian. Αυτή δεν ήταν η συμπεριφορά ενός υποτιθέμενου συμμάχου. Εξαγριωμένος από τις διευρυμένες επιχειρήσεις εξερεύνησης πετρελαίου και φυσικού αερίου της Τουρκίας στα ελληνικά χωρικά ύδατα, ο Μακρόν έστειλε ναυτικές ενισχύσεις στην ανατολική Μεσόγειο την περασμένη εβδομάδα και είπε στον Ερντογάν να υποχωρήσει.

Τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία έχουν κινητοποιήσει το ναυτικό και τις αεροπορικές τους δυνάμεις. Η Τουρκία ισχυρίζεται ότι το ισχύον διεθνές δίκαιο που διέπει τα ενεργειακά αποθέματα στην υφαλοκρηπίδα είναι άδικο. Η Ελλάδα λέει ότι η επικράτειά της δέχεται εισβολή. Και οι δύο ισχυρίζονται ότι προτιμούν τον διάλογο από τη στρατιωτική αντιπαράθεση. Όμως την Πέμπτη, καθώς η Άγκυρα ορκιζόταν να υπερασπιστεί τα «δικαιώματα και τα συμφέροντά της» και η Αθήνα προειδοποίησε για τον αυξανόμενο κίνδυνο στρατιωτικού «ατυχήματος», δύο ελληνικά και τουρκικά πλοία συγκρούστηκαν.

Η κλιμακούμενη κρίση, η οποία αγγίζει επίσης την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο, προκάλεσε καθυστερημένη αναταραχή στη διπλωματική δραστηριότητα την περασμένη εβδομάδα. Το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ συνεδρίασε σε έκτακτη σύνοδο. Η καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, τηλεφώνησε στον Ερντογάν όπως είχε κάνει σε προηγούμενες κρίσεις, προσπαθώντας να τον πείσει να υποχωρήσει. Η Αθήνα έκανε έκκληση στις ΗΠΑ.

Οι εντάσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας δεν είναι κάτι νέο. Αλλά αυτή η ξαφνική, προκλητική εντατικοποίηση μιας μακροχρόνιας διαμάχης δείχνει σκόπιμο υπολογισμό. Προκάλεσε τον σεβαστό σχολιαστή Yavuz Baydar να ρωτήσει τι προσπαθούσε να πετύχει ο πρόεδρος της Τουρκίας.

Η απάντηση

Η απάντησή του: ένας ανασφαλής Ερντογάν, που πλήττεται από οικονομικές, πανδημικές και νομισματικές κρίσεις, θέλει να ενισχύσει τη δεσπόζουσα φήμη του ως ισχυρού ηγέτη και αρχιστράτηγου που υπερασπίζεται την τιμή και τη νόμιμη θέση της Τουρκίας στον κόσμο. «Πρέπει να αναπαράγει την εικόνα του νταή κάθε μέρα», έγραψε ο Μπάινταρ.

Δεύτερον, προσθέτει ο αρθρογράφος του Guardian, ο Ερντογάν ελπίζει να ασφαλίσει τη θέση της Τουρκίας στο Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο, τη Συρία και τη Λιβύη μπροστά στο ενδεχόμενο αλλαγής διοίκησης στην Ουάσινγκτον. Ο Ντόναλντ Τραμπ που θέλει να δείχνει ισχυρός ηγέτης ζηλεύει τον Ερντογάν και την εκλεκτική δικτατορία του. Του έδωσε ελεύθερο έλεγχο. Ο Τζο Μπάιντεν θα μπορούσε να «πατήσει τα φρένα».

Ωστόσο, το πρόβλημα του Ερντογάν για την Ευρώπη έχει επιδεινωθεί σταθερά από τότε που επέζησε ενός πραξικοπήματος το 2016. Η αδιάκριτη καταστολή στο εσωτερικό της χώρας, στην οποία συγκαταλέγεται η φυλάκιση δεκάδων χιλιάδων πραγματικών και φανταστικών αντιπάλων, ταίριαξε με την αποσταθεροποιητική, Νεο-οθωμανική περιπέτεια στο εξωτερικό.

Ο Ερντογάν καθοδηγούμενος από τον εθνικισμό που τροφοδοτείται από πίστη, έχει πολλαπλασιάσει το ρόλο του νταή της γειτονιάς. Την Τρίτη, για παράδειγμα, μια τουρκική επίθεση με drones στο Ιράκ προκάλεσε την οργισμένη απάντηση από τη Βαγδάτη. Το περιστατικό ακολούθησε την έναρξη από την Τουρκία ακόμη μίας απρόσκλητης διασυνοριακής στρατιωτικής επίθεσης εναντίον Κούρδων αυτονομιστών που εδρεύουν στο Ιράκ.

Υπό την καθοδήγηση του Ερντογάν, η Τουρκία έχει βυθιστεί απόλυτα στον πόλεμο δια αντιπροσώπων της Λιβύης, παίρνοντας θέση μαζί με Ισλαμιστές εναντίον της Αιγύπτου, των ΗΑΕ και της Σαουδικής Αραβίας. Εν μέρει πρόκειται για ανταγωνισμό με αντίπαλους ηγέτες Σουνίτες. Εν μέρει αφορά το πετρέλαιο. Δεν πρόκειται σίγουρα για την ευημερία του λαού της Λιβύης.

Χρησιμοποιεί τους πρόσφυγες ως εργαλείο

Ανοίγοντας τα σύνορα της Τουρκίας με την ΕΕ σε εκτοπισμένους Σύριους το Φεβρουάριο, ο Ερντογάν υπενθύμισε δυναμικά στην Ευρώπη ότι ήταν πλήρως προετοιμασμένος να χρησιμοποιήσει πρόσφυγες ως πολιτικό όπλο. Η Τουρκία συνεχίζει να αναπτύσσει χιλιάδες στρατεύματα βαθιά μέσα στη βόρεια Συρία. Φαινομενικά είναι ειρηνευτική δύναμη, στην πραγματικότητα κατακτητές και δεσμοφύλακες.

Ο Ερντογάν διατηρεί μια σταθερή κατάσταση τριβής με το Ισραήλ, εν μέρει υποστηρίζοντας τη Χαμάς. Καταδίκασε τη διπλωματική συμφωνία της προηγούμενης εβδομάδας με τα ΗΑΕ ως προδοσία των Παλαιστινίων. Περαιτέρω, γυαλίζοντας τα νεο-ισλαμικά διαπιστευτήριά του, προσβάλλει κατά άδικο τρόπο τους Χριστιανούς και τους κοσμικούς, μετατρέποντας την Αγία Σοφία, τον πρώην καθεδρικό ναό και το μουσείο της Κωνσταντινούπολης, σε τζαμί.

Σαν να μην ήταν όλα αυτά αρκετά προβληματικά, η κλίση του Ερντογάν προς τη Ρωσία, που συμβολίζεται από την αγορά αντιαεροπορικών πυραύλων S-400, έχει αφήσει τα μέλη του ΝΑΤΟ να ρωτούν αν μπορεί να είναι φερέγγυος. Το γεγονός ότι ο Τραμπ, ανήσυχος όπως πάντα για να ευχαριστήσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν, απέτυχε να επιμείνει στην Τουρκία να ακυρώσει τη συμφωνία, δεν θα εμποδίσει να γίνει σημαντικό σημείο διαφωνίας σε περίπτωση που κερδίσει ο Μπάιντεν.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες που κρύβουν το κεφάλι στην άμμο πρέπει σίγουρα να συνειδητοποιήσουν ότι το πρόβλημα του Ερντογάν δεν μπορεί να αγνοηθεί, να αποφευχθεί ή να υποτιμηθεί επ ‘αόριστον με την ελπίδα ότι τελικά θα φύγει. Η αλλαγή πορεία της Τουρκίας είναι μια πολύ πραγματική, άμεση και επικίνδυνη προοπτική. Κανείς δεν φαίνεται να έχει σχέδιο περιορισμού του Ερντογάν. Απαιτείται ολοένα και περισσότερο, καταλήγει ο αρθρογράφος του Guardian, Simon Tsdall.