HIV και AIDS: Σιγά-σιγά, η κατάσταση βελτιώνεται
Μείωση των νέων μολύνσεων και των θανάτων σε παγκόσμια κλίμακα, αποτελεσματικότερη πρόληψη, πιο αποτελεσματικές θεραπείες… Ο αγώνας εναντίον του HIV και του AIDS προχωρά, παρότι το τέλος της επιδημίας φαντάζει ακόμα μακρινό, μερικές ημέρες πριν από τη διεθνή ημέρα κατά της νόσου, την Κυριακή (1η Δεκεμβρίου).
Τα χρόνια του 2010, ο αριθμός των νέων μολύνσεων από τον ιό που προκαλεί το σύνδρομο επίκτητης ανεπάρκειας του ανοσοποιητικού συστήματος (HIV) υποχώρησε κατά το ένα πέμπτο σε διεθνή κλίμακα, σύμφωνα με δεδομένα που δημοσιεύει η επιστημονική επιθεώρηση The Lancet HIV.
Οι θάνατοι -που γενικά προκαλούνται από τυχαίες ασθένειες, αφού πλέον εκδηλωθεί το AIDS, στο τελικό στάδιο της μόλυνσης- έχουν μειωθεί κατά περίπου 40% κι έχουν υποχωρήσει πλέον καθαρά κάτω από το επίπεδο του ενός εκατομμυρίου.
Η τάση αυτή αποδίδεται πάνω απ’ όλα στη βελτίωση της κατάστασης στην υποσαχάρια Αφρική, την περιφέρεια του κόσμου που πλήττεται μακράν περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη από την επιδημία του AIDS.
Ο πίνακας ωστόσο γίνεται αρκετά πιο μελανός όταν το βλέμμα στρέφεται στις μολύνσεις, που αυξάνονται σε άλλες περιφέρειες, όπως η ανατολική Ευρώπη και η Μέση Ανατολή. Ο κόσμος απέχει πολύ από τον στόχο του ΟΗΕ, που είναι η επιδημία να έχει εξαλειφθεί κατ’ ουσία ως το 2030.
Κάτι στο οποίο συμφωνούν οι ειδικοί: η πρόληψη, θεραπείες όπως η λεγόμενη PrEP («προφύλαξη πριν από την έκθεση») γίνεται ολοένα πιο σημαντική στον αγώνα εναντίον της πανδημίας.
Για τους ανθρώπους που δεν είναι φορείς, αλλά έχουν συμπεριφορές που θεωρούνται υψηλού κινδύνου, έχουν εξαίρετο αποτέλεσμα στην αποτροπή της μόλυνσης.
Οι ειδικοί πιέζουν έτσι να διευρυνθεί. Στη Γαλλία, οι υγειονομικές αρχές θεωρούν ότι η PrEP δεν πρέπει πλέον να συνιστάται μόνο σε άνδρες επιδιδόμενους σε ομοφυλοφιλικές επαφές.
Τα χάπια αυτά «είναι κάτι που μπορεί να χρησιμοποιήσει κάθε άνθρωπος που το χρειάζεται κάποια στιγμή της σεξουαλικής του ζωής», ανέφερε ο ειδικός στις μολυσματικές ασθένειες Πιερ Ντελομπέλ κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που οργάνωσε το ινστιτούτο ANRS.
Οι άνθρωποι που έχουν ήδη μολυνθεί έχουν στη διάθεσή τους ολοένα πιο αποτελεσματικές και πρακτικές θεραπείες, ιδίως επειδή η λήψη τους απαιτείται λιγότερο συχνά.
Ωστόσο, η διάθεση των θεραπειών, προληπτικών και μη, φρενάρεται από διάφορους παράγοντες. Αυτό ισχύει κυρίως για τις πιο φτωχές χώρες, όπως αυτές της Αφρικής, όπου το κόστος των φαρμάκων παραμένει πρόβλημα.
Νέο σκεύασμα τροφοδότησε σε μεγάλο βαθμό την πολεμική τους τελευταίους μήνες. Η φαρμακευτική εταιρεία Gilead διαθέτει φάρμακο με δραστική ουσία τη λενακαπαβίρη (Lenacapavir στα αγγλικά), υποσχόμενη αποτελεσματικότητα άνευ προηγουμένου στην πρόληψη και στη θεραπεία.
Ειδικοί θεωρούν πως θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα, αλλά το κόστος του είναι αστρονομικό: 40.000 δολάρια κατ’ άτομο ανά έτος.
Υπό την πίεση αγωνιστών κατά του AIDS, η Gilead υποσχέθηκε στις αρχές Οκτωβρίου ότι θα επιτρέψει την παραγωγή με μειωμένο κόστος γενόσημων από φαρμακευτικές εταιρείες για να διατεθούν στις φτωχότερες χώρες.
Ωστόσο τα εμπόδια δεν είναι μόνο χρηματοδοτικά, ιδιαίτερα όσον αφορά τις προληπτικές θεραπείες. Πρέπει επίσης να γίνει αποδεκτή η ιδέα της χρήσης τους χωρίς φόβο στιγματισμού, ενώ συμπεριφορές όπως οι ομοφυλοφιλικές χαρακτηρίζονται απαράδεκτες ή είναι παράνομες σε διάφορες χώρες.
Η ευρύτερη χρήση της PrEP στην Αφρική προσκρούει στη μείζονα πρόκληση πως «οι άνθρωποι που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο πρέπει να το συνειδητοποιήσουν και να το αναγνωρίσουν», συνόψιζε το 2021 άρθρο δημοσιευμένο στην επιθεώρηση Lancet Global Health.
Ακριβώς το ίδιο πρόβλημα υπάρχει στην έγκαιρη ανίχνευση και διάγνωση, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς πολλές μολύνσεις δεν εντοπίζονται παρά σε προχωρημένο στάδιο, κάτι που περιπλέκει τη θεραπεία.
Κάποια ζητήματα μαγνητίζουν την ιατρική προσοχή σε βαθμό που μπορεί να μοιάζει δυσανάλογος. Η έρευνα για τα εμβόλια για παράδειγμα δεν έχει φέρει μέχρι σήμερα στην πραγματικότητα κανένα πειστικό αποτέλεσμα.
Αλλά, δεδομένης της αποτελεσματικότητας των προληπτικών θεραπειών, «δεν είναι τελικά σχεδόν σαν να έχουμε εμβόλιο;», διερωτήθηκε στα μέσα Οκτωβρίου ο Γιαζντάν Γιαζνταπανά, επικεφαλής του ANRS, γαλλικού ινστιτούτου που έχει πρωτοπορήσει στον αγώνα εναντίον του AIDS, συμπληρώνοντας ωστόσο ότι «η έρευνα για (να αναπτυχθεί) εμβόλιο δεν πρέπει να σταματήσει».
Έχουν υπάρξει κάποιες περιπτώσεις τα τελευταία χρόνια που διαπιστώθηκε πλήρης ύφεση ή ίαση· λιγότερες από δέκα συνολικά. Αν και θεαματικές, οφείλονταν σε μεταμοσχεύσεις βλαστοκυττάρων, θεραπεία με κίνδυνο που δεν έχει εφαρμογή παρά σε ιδιαίτερες περιπτώσεις.
