HoReCa: H «εθνική βιομηχανία» πίσω από το 10% του ΑΕΠ της Ελλάδας
Το 1981, ο Ανδρέας Παπανδρέου, με τη χαρακτηριστική ρητορική του, προειδοποιούσε την ελληνική κοινωνία: «Δεν θα γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης». Αυτή η βαρύγδουπη και γεμάτη πολιτική φόρτιση φράση που έχει μείνει χαραγμένη στη μνήμη ήταν μια διακήρυξη, καθώς ο Παπανδρέου θεωρούσε ότι οι αναπτυξιακοί στόχοι δεν έπρεπε να συνδέονται με την εξάρτηση από την παροχή υπηρεσιών.
Σαράντα και πλέον χρόνια μετά, το τοπίο είναι ριζικά διαφορετικό από εκείνο του 1981. Ο τουριστικός τομέας –και ιδιαίτερα η βιομηχανία του HoReCa (Hotels, Restaurants, Catering)– έχει αναδειχθεί σε θεμέλιο της ελληνικής οικονομίας, με έναν από τους μεγαλύτερους ρόλους στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην ενίσχυση του ΑΕΠ της χώρας. Οι σερβιτόροι, οι μπάρμαν και όλοι οι επαγγελματίες του κλάδου είναι υπεύθυνοι για τη συντήρηση και την ανάπτυξη ενός τομέα που προσελκύει δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο.
Τα δεδομένα είναι αδιάσειστα: Ο τουρισμός στην Ελλάδα έχει αναδειχθεί ως ο κορυφαίος παράγοντας ανάπτυξης, με τον κλάδο της εστίασης να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή. Αν κάποιος ρίξει μια ματιά στα τελευταία στοιχεία της αγοράς εργασίας, θα παρατηρήσει ότι τα επαγγέλματα που σχετίζονται με τον τουρισμό και τις υπηρεσίες εστίασης είναι σε πρωταγωνιστική θέση, προσφέροντας χιλιάδες θέσεις εργασίας και αναδεικνύοντας τον κλάδο σε κινητήριο δύναμη της χώρας. Και δεν είναι μόνον οι 700.000 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας που στηρίζει ο κλάδος. Το πιο σημαντικό είναι το αποτύπωμα στο ΑΕΠ της χώρας, που ξεπερνά το 10%.
Τι αποκαλύπτουν οι αριθμοί
Για να αντιληφθούμε τη συμβολή και συμμετοχή του κλάδου του HoReCa στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας θα πρέπει να δούμε τους αριθμούς. Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών & Προβλέψεων (ΙΤΕΠ), που παρουσίασε το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΞΕΕ) στην έκθεση HORECA 2025 στην οποία συμμετείχαν 500 εκθέτες και επισκέφθηκαν περισσότεροι από 80.000 επισκέπτες, ο ξενοδοχειακός κλάδος διαθέτει υψηλό οικονομικό πολλαπλασιαστή. Κάθε 1 ευρώ που δαπανάται για την αγορά ξενοδοχειακών υπηρεσιών δημιουργεί συνολικά 1,55 ευρώ στην ελληνική οικονομία.
Παράλληλα, για κάθε 1 εκατ. ευρώ που δαπανάται στον κλάδο, δημιουργούνται 29,8 θέσεις πλήρους απασχόλησης, αποδεικνύοντας την καίρια συμβολή του στην ενίσχυση της αγοράς εργασίας. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η διακλαδική διασύνδεση του κλάδου, με τους περισσότερους ωφελούμενους να προέρχονται από τους τομείς του χονδρικού και λιανικού εμπορίου (21%), της διατροφής (20%), της γεωργίας (15%), της ακίνητης περιουσίας (6%) και της ενέργειας (4%).
Με περισσότερους από 700.000 εργαζομένους να απασχολούνται άμεσα ή έμμεσα στον κλάδο, η ξενοδοχειακή δραστηριότητα αποτελεί αναντικατάστατο μοχλό ανάπτυξης για τις τοπικές κοινωνίες. Σύμφωνα με την έρευνα, το 87% των ελληνικών ξενοδοχείων προτιμά εργατικό δυναμικό από την τοπική κοινωνία, ενώ το 65% των συνολικών εργαζομένων προέρχεται από τις ίδιες περιοχές όπου δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις. Η αλληλεπίδραση με την αγροδιατροφική αλυσίδα είναι επίσης καθοριστική, καθώς το 74% της συνολικής δαπάνης για F&B αφορά ελληνικά προϊόντα, με το 28% αυτών να προέρχεται από τοπικούς παραγωγούς. Πάνω από το 70% των πελατών των ελληνικών ξενοδοχείων είναι αλλοδαποί, γεγονός που καθιστά τον κλάδο ιδιαίτερα εξωστρεφή και χαμηλά εξαρτημένο από εισαγωγές. Η επίδραση στο εξωτερικό ισοζύγιο είναι καταλυτική: κάθε 1 δισ. ευρώ εισπράξεων από τον ξενοδοχειακό κλάδο βελτιώνει το ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών κατά 552 εκατ. ευρώ. Η φορολογική συνεισφορά είναι επίσης σημαντική. Σε κάθε 100 ευρώ ξενοδοχειακού προϊόντος, τα 20 ευρώ αντιστοιχούν σε έμμεσους φόρους, σχεδόν διπλάσιο ποσό από τον μέσο όρο άλλων κλάδων της οικονομίας. Οι καθαροί φόροι που επιβαρύνουν άμεσα και έμμεσα την ξενοδοχειακή δραστηριότητα ανέρχονται στο 19,1% του συνολικού κόστους παραγωγής, έναντι 10,2% στους υπόλοιπους κλάδους.
87% των ξενοδοχείων προτιμά ντόπιο εργατικό δυναμικό.
Οι διεθνείς τάσεις
Η άνθηση του κλάδου δεν αποτελεί μόνον ελληνικό προνόμιο. Η αξία της παγκόσμιας αγοράς υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 3,1 τρισ. δολάρια, φέτος αναμένεται να αγγίξει τα 3,325 τρισ. δολάρια και θα ξεπεράσει τα 4,324 τρισ. δολάρια το 2029, καταγράφοντας ετήσια ανάπτυξη 6,8%. Η ανάπτυξη αυτή αποδίδεται στην ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας, την επέκταση της μεσαίας τάξης, την επέκταση των δαιδικτυακών πλατφορμών κρατήσεων, την αύξηση των εταιρικών εκδηλώσεων και συνεδρίων και την άνοδο των θεματικών εστιατορίων και των boutique ξενοδοχείων αλλά και στη στροφή των καταναλωτών στην υγιεινή και ποιοτική διατροφή.
Είναι, όμως, όλα ρόδινα; Η απάντηση είναι αρνητική. Καθώς οι καταναλωτές παγκοσμίως συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν υψηλότερες τιμές, οι επιχειρηματίες του κλάδου αναζητούν λύσεις για να παραμείνουν ανταγωνιστικοί. Σύμφωνα με το Euromonitor, καθώς το ενδιαφέρον των καταναλωτών για τη βιωσιμότητα έχει μετατοπιστεί, οι πρακτικές των οικολογικά συνειδητοποιημένων επιχειρήσεων έχουν επίσης αλλάξει. Οι διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 και πέρα από αυτήν έχουν δείξει στις επιχειρήσεις του κλάδου του HoReCa, τα οφέλη της ύπαρξης μιας τοπικής και οικολογικής εφοδιαστικής αλυσίδας για να βοηθήσουν στην αποφυγή περαιτέρω διαταραχών. Οι επιχειρήσεις βλέπουν όλο και περισσότερο τη βιωσιμότητα ως έναν μηχανισμό εξοικονόμησης κόστους. Μαζί με τις τάσεις στον τρόπο ζωής σε διάφορους τομείς, οι καταναλωτές στην εστίαση επιζητούν να αλληλεπιδρούν διαδικτυακά με όλα τα βήματα της διαδικασίας κατανάλωσης φαγητού. Οι καταναλωτές χρησιμοποιούν τα κοινωνικά μέσα και άλλες πλατφόρμες για να ερευνήσουν, να παραγγείλουν και να απλοποιήσουν τη διαδικασία κατανάλωσης φαγητού, καθώς και για να ανταλλάξουν απόψεις γιʼ αυτό.
Την ίδια στιγμή η βιομηχανία του HoReCa βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο, όπου οι υπάρχουσες τεχνολογίες γίνονται αποτελεσματικές λύσεις εν μέσω μιας σημαντικής έλλειψης εργατικού δυναμικού. Στην Ελλάδα οι μεγαλύτερες δυσκολίες στην εύρεση προσωπικού για ξενοδοχεία είναι για τις θέσεις της καμαριέρας, του σερβιτόρου, του receptionist, του βοηθού σερβιτόρου, του barista και του λαντζέρη, καθώς 1 στους 2 εργαζόμενους που απουσιάζουν βρίσκεται σε κάποια από αυτές τις κατηγορίες. Με 8 στις 10 επιχειρήσεις εστίασης να ψάχνουν χωρίς αποτέλεσμα προσωπικό κουζίνας και εστιατορίου, όπως μάγειρες, σερβιτόρους και barman. Συνολικά στον κλάδο του HoReCa οι ελλείψεις ξεπερνούν τις 80.000.
Ελλείψεις που επιβεβαιώνονται από διάφορες έρευνες, εγχώριες και ευρωπαϊκές. Σύμφωνα με πρόσφατη ευρωπαϊκή έκθεση, η ζήτηση για επαγγελματίες στον τομέα του HoReCa –και ιδιαίτερα για σερβιτόρους και μπάρμαν– είναι αυξανόμενη, καθώς οι θέσεις εργασίας που σχετίζονται με τον τουρισμό εξακολουθούν να είναι οι πιο περιζήτητες.
Αυτό σε συνδυασμό με τη σημαντική συμμετοχή του κλάδου στο ΑΕΠ της χώρας αναδεικνύει και κάτι ακόμη: ότι σήμερα, τα «γκαρσόνια της Ευρώπης» είναι οι βασικοί υπεύθυνοι για την άνθηση της εθνικής οικονομίας και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του οικονομικού οικοδομήματος.
*Το άρθρο δημοσιεύεται στο νέο τεύχος του Fortune Greece κυκλοφορεί από την Παρασκευή 14/03 στα περίπτερα.
