Η «Αμερικανική σκουριά» εκδικείται
Και τώρα τι; Το απρόσμενο έγινε. Το κακό όνειρο είναι εδώ. Ήταν όμως απρόσμενο;
Δύο χρόνια πριν, κυκλοφόρησε το σπουδαίο βιβλίο του Φίλιπ Μέγερ «Αμερικανική σκουριά», για το οποίο ο συγγραφέας αποκλήθηκε σύγχρονος Στάινμπεκ. Η περιγραφή της κατάστασης των κατοίκων περιοχών της Πενσυλβανίας, και το μίσος σε ό,τι προκάλεσε την ανεργία και έσβησε από τον χάρτη πόλεις ανθούσες από τη λειτουργία των χαλυβουργείων θύμιζε τα «Σταφύλια της οργής». Και τι έφταιγε για όλη αυτή τη συμφορά; Μα φυσικά οι μετανάστες και ο ανταγωνισμός από την παγκοσμιοποιημένη οικονομία.
Οι ψηφοφόροι του Τραμπ είναι κυρίως άντρες, λευκοί και χωρίς πανεπιστημιακή μόρφωση. Και οι οικογένειές τους, που έχασαν την πρόσβαση στο «αμερικανικό όνειρο». Ο Τραμπ έταξε απλά πράγματα. Πρόσβαση στην αγορά εργασίας με ίσες ευκαιρίες, απόσυρση από τις πολεμικές συρράξεις, ακόμη και από το ΝΑΤΟ, όπου κάθε χώρα πρέπει να πληρώνει πλέον ό,τι της αναλογεί, σφράγισμα συνόρων με το Μεξικό, διακοπή των διαπραγματεύσεων για νέες εμπορικές διεθνείς συμφωνίες, τιμωρία των διεφθαρμένων πολιτικών και δημοσιογράφων του κατεστημένου της Ουάσιγκτον που προστατεύουν τους αεριτζήδες της Γουόλ Στριτ… Και, βέβαια, κατάργηση των νόμων προστασίας των απόρων, που φόρτωσαν πολλά δισ. στους ώμους της συρρικνωμένης μεσαίας τάξης.
Από εκεί και πέρα, η εκλογική μάζα ήταν έτοιμη να δεχτεί τη δημαγωγία και τον λαϊκισμό, την προσβλητική γλώσσα, την πολεμική, σχεδόν εμφυλιοπολεμική, γλώσσα. Και τα αφτιά ήσαν σφραγισμένα στον ορθό λόγο ακόμη και στις μετριοπαθείς παρεμβάσεις του ρεπουμπλικανικού κατεστημένου.
Σε προηγούμενο άρθρο μας στα «ΝΕΑ» (7/11/2016) είχαμε αναφερθεί στις αναλύσεις της φιλοσόφου Χάνα Αρεντ για την ψυχολογική προετοιμασία των λαών του Μεσοπολέμου στην επέλαση των ολοκληρωτικών ιδεολογικών και, τελικά, του Χίτλερ και του πολέμου. Τα φαινόμενα εκείνης της εποχής είναι πλέον φανερά στην ήπειρό μας, και μάλιστα πριν από την εκλογή Τραμπ. Με την εκλογή Τραμπ ίσως ενισχυθούν τα φαντάσματα που προκάλεσαν το Brexit, και το λαϊκιστικό κίνημα που διαβρώνει σταθερά τις αξίες της μεταπολεμικής Ευρώπης. Απειλούν ως και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετανάστευση και παγκοσμιοποίηση θολώνουν τον ορθολογισμό και ροκανίζουν τη Δημοκρατία.
Ανεξάρτητα από το αν θα τηρήσει ο νέος πρόεδρος τις υποσχέσεις του, η Ευρώπη οφείλει να σκεφτεί και να δράσει οργανωμένα στον έλεγχο των επιπτώσεων της ανοιχτής παγκόσμιας αγοράς, στη συγκέντρωση του πλούτου σε όλο και λιγότερους και στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού κύματος.
Το ερώτημα που τίθεται σήμερα πια είναι αν μπορούμε να διαχειριστούμε τις αντιφάσεις που αναφύονται από την «τρίτη κρίση της παγκοσμιοποίησης (Ντάνι Ρόντρικ, «Το παράδοξο της παγκοσμιοποίησης»): πώς δηλαδή θα μπορέσουμε να ανακόψουμε τον δρόμο προς τον απομονωτισμό, τον εθνικισμό και τελικά τον ολοκληρωτισμό. Δύσκολο εγχείρημα. Και συνεπώς, οι προγνώσεις σκοτεινές και ίσως ανατριχιαστικές.
Πηγή: Tα Νεα
