Η ανάδυση του δισεκατομμυριούχου CEO – Το παράδειγμα της Apple

Του Geoff Colvin

Η δραματική σκηνή παράδοσης της σκυτάλης από τον ασθενή τότε Steve Jobs στον Tim Cook έχει καταγραφεί στην αμερικάνικη επιχειρηματική ιστορία ως ο τελικός αποχαιρετισμός ενός μεγάλου οραματιστή.

Πλέον, γνωρίζουμε ότι μια από τις ενέργειες του διοικητικού συμβουλίου εκείνη την ημέρα – η χορήγηση στον Cook ενός νέου πακέτου αποδοχών – θα αποδεικνυόταν πολύ πιο σημαντική από ό,τι φαινόταν εκείνη τη στιγμή.

Το πακέτο αμοιβών του Cook έπαιξε αναμφισβήτητα ρόλο στο να γίνει η Apple η πιο πολύτιμη εταιρεία στον κόσμο. Όχι μόνο έκανε τον Tim Cook δισεκατομμυριούχο, αλλά και άλλαξε βαθιά τις αμοιβές των CEO, και η επιρροή του γεγονότος αυτού εξακολουθεί να επεκτείνεται. 

Όλα τα εντυπωσιακά πακέτα αμοιβών των CEO που έχουν αναφερθεί φέτος – τα 247 εκατ. δολάρια του CEO της Warner Bros. Discovery, David Zaslav, τα 213 εκατ. δολάρια του CEO της Amazon, Andy Jassy, τα 179 εκατ. δολάρια του CEO της Intel, Pat Gelsinger, και πολλά άλλα – έχουν την προέλευσή τους σε εκείνη τη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου πριν από περισσότερο από μια δεκαετία.

Όταν το διοικητικό συμβούλιο προήγαγε τον Cook σε διευθύνοντα σύμβουλο, του χορήγησε «περιορισμένες μονάδες μετοχών» που αντιπροσωπεύουν μετοχές της Apple, τις οποίες θα λάμβανε σε μελλοντικές ημερομηνίες εφόσον εξακολουθούσε να εργάζεται. Τέτοιες χορηγήσεις αποτελούν εδώ και καιρό μια συνηθισμένη μέθοδο για τη διατήρηση των στελεχών και την παροχή κινήτρων για την αύξηση της τιμής της μετοχής – αλλά αυτή η περίπτωση δεν είχε καμία σχέση με τις προηγούμενες. 

Οι χορηγήσεις μετοχών με περιορισμούς συνήθως κατοχυρώνονται σε τρία έως πέντε έτη. Αυτή η συγκεκριμένη αφορούσε 10 χρόνια. Ακόμα πιο αξιοσημείωτο ήταν το εκπληκτικό μέγεθος της χορήγησης: ένα εκατομμύριο μετοχές που διαπραγματεύονταν στα 376 δολάρια η μία.

Το χρονοδιάγραμμα κατοχύρωσης της χορήγησης έληξε τον περασμένο Αύγουστο, στη 10η επέτειο εκείνης της αξέχαστης συνεδρίασης του διοικητικού συμβουλίου. Μέσω της διαίρεσης των μετοχών, το αρχικό 1 εκατομμύριο μετοχές είχε γίνει 28 εκατομμύρια μετοχές, αν και ο Cook δεν πήρε ακριβώς τόσες. Παρόλα αυτά, την τελευταία ημέρα της χορήγησης, οι μετοχές που είχε λάβει κατά τη συνολική διάρκεια της χορήγησης άξιζαν περισσότερα από 4 δισεκατομμύρια δολάρια – 4.159.519.189 δολάρια, για την ακρίβεια.

(Η Apple αρνήθηκε να κάνει οποιοδήποτε σχόλιο για αυτό το άρθρο).

Οι προηγούμενες χορηγήσεις μετοχών περιορισμένης διάρκειας θεωρήθηκαν μεγάλες στην εποχή τους. Στη δεκαετία του 1990, ο διευθύνων σύμβουλος της Coca-Cola, Roberto Goizueta, και η διευθύνουσα σύμβουλος της Hewlett-Packard, Carly Fiorina, έγιναν πρωτοσέλιδα όταν ο καθένας έλαβε χορηγήσεις αξίας περίπου 80 εκατομμυρίων δολαρίων. (Η τιμή των μετοχών της Coca-Cola αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου κατοχύρωσης της χορήγησης του Goizueta, ενώ η μετοχή της HP κατέρρευσε κατά τη διάρκεια της χρεοκοπίας της dot-com, καθώς κατοχυρωνόταν η χορήγηση της Fiorina).

Ωστόσο, η χορήγηση του Cook ήταν τόσο πολύ μεγαλύτερη, που στην πραγματικότητα αναδιαμόρφωσε τη χορήγηση μετοχών περιορισμένης διάρκειας. Μια ολοκληρωμένη μελέτη στο περιοδικό Journal of Compensation and Benefits προσδιορίζει τη χορήγηση του Cook ως την έναρξη της εποχής των mega-grants. Οι κατατάξεις των υψηλότερα αμειβόμενων CEOs σε κάθε πρόσφατο έτος, όχι μόνο φέτος, έχουν ως κορυφαίους τους παραλήπτες μεγα-χορηγήσεων.

Οι οκταψήφιοι και εννιαψήφιοι αριθμοί αμοιβών προκαλούν δυσπιστία, φθόνο και οργή. Στην εποχή των mega-grants, ένα σημαντικό ερώτημα προκύπτει αμέσως: Είναι καλές αυτές οι γιγαντιαίες επιβραβεύσεις; Ο καλύτερος τρόπος για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα είναι να εξετάσουμε την αρχική περίπτωση του Tim Cook.

Η απάντηση στο ερώτημα κατά πόσο τα σημερινά ποσά-μαμούθ είναι καλά είναι ένα εμφατικό «εξαρτάται». Οι επιχορηγήσεις μετοχών είναι εξαιρετικά μεταβλητές – οι λεπτομέρειες έχουν σημασία. Η χορήγηση μετοχών του Cook, όπως σχεδόν όλες οι χορηγήσεις μετοχών περιορισμένης διάρκειας πριν από αυτήν, ήταν χρονικά καθορισμένη. Ο παραλήπτης έπρεπε απλώς και μόνο να παραμείνει απασχολούμενος στην εταιρεία μέχρι το χρονοδιάγραμμα κατοχύρωσης για να πάρει τις μετοχές. Ακόμη και αν η τιμή έπεφτε λόγω ανικανότητας του διευθύνοντος συμβούλου, οι μετοχές εξακολουθούσαν να αξίζουν κάτι, και συνήθως χορηγούνταν επιπλέον του μισθού, του μπόνους και των προνομίων. Το συμπέρασμα είναι ότι οι περιορισμένες μετοχές 1.0 ήταν αποτελεσματικές για τη διατήρηση, αλλά κατά τα άλλα δεν αποτελούσαν σπουδαίο κίνητρο.

Στο δεύτερο έτος του Cook ως CEO, το διοικητικό συμβούλιο προχώρησε στην έκδοση 2.0, προσθέτοντας μια απαίτηση απόδοσης στη χορήγησή του (κατόπιν αιτήματός του, λέει η εταιρεία). Σύμφωνα με το αναθεωρημένο σχέδιο, από το 2013 περίπου το ένα τρίτο της χορήγησής του θα βασιζόταν στη συνολική απόδοση των μετόχων της Apple σε σχέση με τον S&P 500. Καλύτερες επιδόσεις δεν θα του έδιναν περισσότερες μετοχές, αλλά αν το TSR της Apple δεν ήταν μέσα στο πρώτο τρίτο του S&P, θα μπορούσε να πάρει λιγότερες ή και καθόλου μετοχές εκείνο το έτος.

Η ποινή τέθηκε σε ισχύ μόνο μία φορά, το 2013. Ως αποτέλεσμα, ο Cook έλαβε τελικά 27,8 εκατομμύρια μετοχές από τα δυνητικά μέγιστα 28 εκατομμύρια.

Είναι λοιπόν καλά τα mega-grants; Είναι δύσκολο να υπερασπιστεί κανείς μια τεράστια χορήγηση με τριετή κατοχύρωση βάσει χρόνου – είναι κάτι περισσότερο από ένα δώρο. Μερικές φορές πρέπει να προσφερθεί για να προσληφθεί ένας εξωτερικός CEO που χάνει μια παρόμοια χορήγηση από προηγούμενο εργοδότη, αλλά εξακολουθεί να είναι ένα υποδεέστερο κίνητρο. Αντίθετα, μια πενταετής έως δεκαετής χορήγηση με τουλάχιστον μερική κατοχύρωση βάσει επιδόσεων αναγκάζει τον CEO να σκέφτεται μακροπρόθεσμα – αν και θα ήταν καλύτερα η απόδοση να παίζει μεγαλύτερο ρόλο απ’ ό,τι στο πρόγραμμα απολαβών του Cook. Στην περίπτωση του Cook, η χορήγηση του έδωσε κίνητρο να δείξει ότι μπορεί να κάνει περισσότερα από το να ακολουθήσει απλώς τη δυναμική του Jobs.

Ορισμένοι παρατηρητές είναι εξοργισμένοι με το γεγονός ότι ένας μη ιδρυτής CEO θα μπορούσε να γίνει δισεκατομμυριούχος αποκλειστικά μέσω της αμοιβής, όπως έκανε ο Cook. Ο τρόπος για να κρίνουμε τέτοιους διευθύνοντες συμβούλους είναι σε σχέση με τις περιουσίες των μετόχων. Με τον Cook στο τιμόνι, η χρηματιστηριακή αξία της Apple αυξήθηκε κατά 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια. Η παραχώρηση μετοχών του συν όλες τις άλλες μορφές αποζημίωσης που έλαβε στα χρόνια της θητείας του ως διευθύνων σύμβουλος (μισθός, κίνητρα, προνόμια) του απέφεραν συνολικά λιγότερο από το 0,1% αυτού του ποσού.

Εάν λάβουμε υπόψη αυτά τα νούμερα, είναι εξαιρετικά δύσκολο να ισχυριστεί κανείς ότι οι μέτοχοι έκαναν εν τέλει μια κακή συμφωνία!