Η αντίληψη περί διαφθοράς, το Qatargate και το ρίσκο
Με το σκάνδαλο Qatargate στις Βρυξέλλες, τις συλλήψεις και τις εν εξελίξει έρευνες για εγκληματική οργάνωση που είχε διεισδύσει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το θέμα της διαφθοράς και του ρίσκου για την οικονομική ανάπτυξη γίνεται επίκαιρο.
Πρακτικά, ενώ το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ μετά την πανδημία, η Πράσινη Συμφωνία και εργαλεία όπως το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αποτελούν ιστορικές ευκαιρίες, αναδεικνύονται και κίνδυνοι. Οι πολίτες περιμένουν αποτελέσματα από τις πολιτικές που εφαρμόζονται και φαινόμενα σαν το Qatargate εγείρουν ανησυχίες για κατασπατάληση κονδυλίων.
Η Ελλάδα στοχεύει μεν σε βελτίωση της θέσης της στους παγκόσμιους δείκτες που μετρούν τη διαφθορά και το οικονομικό έγκλημα λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους για τις επενδύσεις και την οικονομική ανάπτυξη, αλλά την ίδια στιγμή διαπιστώνεται μια εδραιωμένη αντίληψη των Ελλήνων ότι η διαφθορά είναι εκτεταμένη στη χώρα.
Αυτό επιβεβαίωσε πρόσφατη έρευνα της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, σύμφωνα με την οποία, 8 στους 10 Έλληνες θεωρούν ότι υπάρχουν φαινόμενα διαφθοράς στη χώρα σε πολύ μεγάλο ή/και μεγάλο βαθμό, τάση που ενισχύεται μάλιστα στις ηλικίες 25-39.
Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα βελτίωσε τη θέση της στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς (CPI) για το 2021, σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας καταλαμβάνοντας την καλύτερη θέση των τελευταίων 10 ετών, 58η ανάμεσα σε 180 χώρες. Επιπλέον, κατατάσσεται 37η στον Δείκτη Παγκόσμιας Διαφθοράς 2022, σύμφωνα με την Global Risk Profile (GRP) που αξιολογεί τη χώρα μας ως χαμηλού ρίσκου.
Παρόλαυτά, έρευνα της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας που δημοσιεύθηκε προ ημερών επιβεβαίωσε ουσιαστικά την τάση που είχε αναδείξει η έκθεση της Κομισιόν για το επίπεδο της διαφθοράς στην ΕΕ. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο η χώρα μας έρχεται πρώτη σε διαφθορά στην ΕΕ με το 98% των πολιτών να θεωρεί ότι το πρόβλημα είναι ιδιαιτέρα εκτεταμένο, ενώ έπονται η Κροατία και η Κύπρος με 94% και η Ουγγαρία με 91%.
Σύμφωνα με την έρευνα της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας πάνω από τους μισούς ερωτώμενους (54%) θεωρούν ως πιο σημαντικό πεδίο διαφθοράς την κατάχρηση της θέσης που κατέχει κάποιος στη δημόσια διοίκηση με σκοπό την εξασφάλιση αδικαιολόγητων οφελών για τον ίδιο ή για άλλους, ενώ περίπου ένας στους πέντε θεωρεί ως πιο σημαντική περίπτωση διαφθοράς την αξιοποίηση κομματικών προσβάσεων με στόχο την επίτευξη παράνομων προσωπικών στόχων ή στόχων τρίτων, δηλαδή την ευνοιοκρατία. Επίσης, ένα 15,5% αναφέρει ως σημαντική περίπτωση διαφθοράς την κακή διαχείριση των ευρωπαϊκών πόρων, όπως το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης.
Σχετικά με το ποιοι λόγοι συντηρούν τα φαινόμενα διαφθοράς, αναφέρονται οι πελατειακές σχέσεις και η ευνοιοκρατία μαζί με την απουσία αυστηρού νομικού πλαισίου και την ατιμωρησία. Ακολουθεί η απουσία πολιτικής βούλησης και η αναποτελεσματικότητα των ελεγκτικών μηχανισμών.
Πάνω από επτά στους δέκα ερωτόμενους (71,3%) θεωρούν ότι η διαφθορά στη χώρα μας είναι πιο εκτεταμένη σε σχέση με άλλα κράτη της ΕΕ ενώ πάνω από έξι στους δέκα (61,7%) θεωρούν ότι σε μεγάλο βαθμό τα φαινόμενα διαφθοράς επηρεάζουν την καθημερινότητά τους.
Σε ερώτημα αν υπάρχει ανοχή της ελληνικής κοινωνίας και των πολιτών ατομικά απέναντι σε φαινόμενα διαφθοράς το 89,8% απάντησε καταφατικά. Το ποσοστό είναι ακόμα υψηλότερο και από αυτό όσων πιστεύουν ότι υπάρχει διαφθορά στην Ελλάδα.
Στο κατά πόσο είναι πιθανό οι ερωτώμενοι προσωπικά, στην περίπτωση που αντιλαμβάνονταν μια υπόθεση διαφθοράς, να προβούν σε καταγγελία για αυτήν, το 75% απάντησε ότι είναι πολύ και αρκετά πιθανό. Επίσης, στους λόγους για τους οποίους δεν θα προχωρούσαν σε καταγγελία το 63,8% αναφέρει ότι δεν θα υπάρξει αποτέλεσμα, το 33,8% αναφέρει ότι δεν εμπιστεύεται τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, ενώ το 45,9% λέει ότι φοβάται πως θα μαθευτούν τα προσωπικά του στοιχεία και θα αποκαλυφθεί η ταυτότητά του.
Πάντως θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα κατατάσσεται 37η στον Δείκτη Παγκόσμιας Διαφθοράς 2022, σύμφωνα με την Global Risk Profile (GRP) που αξιολογεί τα επίπεδα διαφθοράς και οικονομικού εγκλήματος παγκοσμίως. Η Νορβηγία βρέθηκε στην κορυφή του Global Corruption Index και ακολουθούν Φινλανδία (2η), Σουηδία (3η), Δανία (4η) και Εσθονία (5η).
Η Ελλάδα αποτελεί χώρα χαμηλού ρίσκου, με βάση την κατάταξή της στην 37η θέση του συγκεκριμένου δείκτη. Μάλιστα χάρη στο ισχυρό νομικό της πλαίσιο ενάντια στο ξέπλυμα χρήματος και την χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, κατατάσσεται 21η στην υποκατηγορία που αφορά το οικονομικό έγκλημα ενώ η συνολική βαθμολογία επηρεάζεται από τη χαμηλή επίδοση που καταγράφεται έναντι της διαφθοράς, με 53η θέση στην αντίστοιχη υποκατηγορία.
