Η Ελλάδα παραμένει χαμηλά στην κατάταξη του ΟΟΣΑ για επενδύσεις σε έρευνα και καινοτομία

Πτωτική τάση εμφανίζει διεθνώς η δημόσια χρηματοδότηση της έρευνας στο πεδίο της επιστήμης και της τεχνολογίας, πράγμα που δημιουργεί ανησυχίες για την πορεία των καινοτομιών, σε μια εποχή όπου πολλές παγκόσμιες προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή, η άνοια και η γήρανση του πληθυσμού απαιτούν νέες λύσεις. Αυτό επισημαίνει η νέα έκθεση του ΟΟΣΑ «Προοπτικές για την Επιστήμη, την Τεχνολογία και την Καινοτομία 2016» (OECD Science, Technology and Innovation 2016).

Οι δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α), που πραγματοποιούνται από ερευνητικά κέντρα του δημόσιου τομέα και από πανεπιστήμια, εμφάνισαν πτώση το 2014 στις χώρες του ΟΟΣΑ για πρώτη φορά από το 1981 που άρχισε να συντάσσεται η έκθεση. Μετά από τρεις δεκαετίες συνεχούς αύξησης, οι δαπάνες αυτές είχαν αρχίσει να επιβραδύνονται από το 2010, ώσπου το 2014 κινήθηκαν πτωτικά.

Η έκθεση προειδοποιεί ότι το ευρύτερο κύμα κατά της παγκοσμιοποίησης και της μετανάστευσης μπορεί να έχει στο μέλλον ακόμη πιο αρνητικό αντίκτυπο στην καινοτομία, καθώς η τελευταία ανθεί μέσα σε ένα περιβάλλον ανοικτών συνόρων και ανταλλαγών επιστημόνων και νέων ιδεών.

Οι κρατικές δαπάνες για Ε&Α (R&D) υποχωρούν σε πολλές χώρες, καθώς αυτές δίνουν προτεραιότητα σε άλλες πολιτικές, όπως οι συντάξεις και η υγεία, που απορροφούν ολοένα περισσότερους πόρους. Αν και χώρες όπως η Γερμανία, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα συνεχίζουν να επενδύουν περισσότερα κονδύλια για έρευνα και καινοτομία, άλλες (ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία, Βρετανία, Ισπανία κ.α.) εμφανίζουν μείωση των σχετικών πόρων.

Καθώς η οικονομική ανάπτυξη συνεχίζει να είναι αργή σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες, οι οποίες παράλληλα πιέζονται από τα δημοσιονομικά βάρη τους, οι κρατικές δαπάνες Ε&Α αναμένεται να εμφανίσουν στασιμότητα ή περαιτέρω υποχώρηση στα επόμενα χρόνια. Επιπλέον, η έκθεση καταγράφει την τάση των κυβερνήσεων να προτιμούν πλέον όχι τις άμεσες επιδοτήσεις αλλά τα φορολογικά κίνητρα για τις εταιρείες που κάνουν επενδύσεις Ε&Α, μόνες τους ή σε συνεργασία με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Αυτό τείνει να μειώσει τα κεφάλαια για βασική έρευνα και να προσανατολίσει τις επενδύσεις εκεί μόνο όπου υπάρχει προοπτική ανάπτυξης κερδοφόρων προϊόντων.

Σύμφωνα με την έκθεση, πέντε χώρες (ΗΠΑ, Κίνα, Ιαπωνία, Γερμανία, Ινδία) δαπανούν το 60% των παγκοσμίων δημοσίων δαπανών για Ε&Α, ενώ 25 χώρες το 90%.

Το Top 10 των μελλοντικών τεχνολογιών

Ο ΟΟΣΑ ξεχωρίζει δέκα αναδυόμενες τεχνολογίες που έχουν το δυναμικό να μεταμορφώσουν τις οικονομίες και τις κοινωνίες τα επόμενα δέκα έως 15 χρόνια και στις οποίες οι χώρες θα πρέπει να δώσουν έμφαση. Αυτές είναι οι εξής (χωρίς ιεραρχική αξιολόγηση):

– Διαδίκτυο των Πραγμάτων

– Τεχνητή Νοημοσύνη

– Ανάλυση Μεγάλων Δεδομένων

– Νευρο-Τεχνολογίες

– Νανο-Υλικά

– Συνθετική Βιολογία

– Μικροδορυφόροι και Νανοδορυφόροι

– Προωθημένες τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας

– Βιομηχανική παραγωγή με προσθετική διαδικασία-τρισδιάστατη εκτύπωση

– Τεχνολογία Blockchain

Η Ελλάδα

Η έκθεση επισημαίνει ότι, παρά τις δυσκολίες της οικονομίας της, η Ελλάδα επιχειρεί, μέσα από μια «στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης» (2014-2020), να αντιμετωπίσει τις αδυναμίες του συστήματός παραγωγής καινοτομίας της. Ο ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι αν και σταδιακά αυξάνονται οι δαπάνες της χώρας για Ε&Α ως ποσοστό του ΑΕΠ (0,96% το 2015 από 0,67% το 2008), η Ελλάδα παραμένει ακόμη στις χαμηλότερες θέσεις της κατάταξης του ΟΟΣΑ.

Η έκθεση αναφέρει ότι «αν και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ της εκπαίδευσης και της έρευνας είναι ισχυρές και ακμαίες, το δημόσιο ερευνητικό σύστημα ως σύνολο είναι σε μεγάλο βαθμό απομονωμένο από τον παραγωγικό τομέα. Τα δημόσια ερευνητικά κέντρα και τα πανεπιστήμια δεν τείνουν να αξιοποιήσουν εμπορικά τα ερευνητικά αποτελέσματά τους, όπως φαίνεται και από τον υπερβολικά χαμηλό αριθμό των πατεντών τους».

Επισημαίνεται ακόμη ότι «ο επιχειρηματικός τομέας έχει ανεπαρκή απόδοση σε δραστηριότητες Ε&Α», ότι «η οικονομική ύφεση έχει προκαλέσει απώλεια ανθρωπίνου δυναμικού για Ε&Α» και ότι «οι συνθήκες για καινοτομία στην Ελλάδα απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν ευνοϊκές».

Η έκθεση υπογραμμίζει ότι «η Ελλάδα στερείται διεθνώς κορυφαίων ιδιωτών επενδυτών σε Ε&Α» και ότι γενικότερα οι ελληνικές εταιρείες δεν διακρίνονται για την καινοτομία τους, ενώ παράλληλα επισημαίνει τις προσπάθειες της κυβέρνησης για ενίσχυση της καινοτομίας με διάφορες πρωτοβουλίες.