Η επόμενη κρίση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Το αποκορύφωμα της κρίσης που ξέσπασε το 2008 σε ότι αφορά την Ε.Ε. είναι η αποχώρηση της Μ. Βρετανίας ύστερα από πολλές δεκαετίες δύσκολης συμβίωσης. Βέβαια, όπως λέει και ο Chris Patten, συντηρητικός πρώην Επίτροπος Εμπορίου και τελευταίος Κυβερνήτης του Χονγκ Κονγκ, ποτέ η Αγγλία δεν υπήρξε κανονικό μέλος της Ένωσης. Στην πραγματικότητα επιθυμούσε μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου, χωρίς δεσμεύσεις κοινών πολιτικών πέραν της διευκόλυνσης στις επιχειρήσεις της, χωρίς την υποχρέωση αντισταθμιστικών πολιτικών που επιβάλει η Ένωση από τη δημιουργία της.

Ο πυρήνας αυτής της μόνιμης διαμάχης ήταν η πρόνοια που είχαν αποφασίσει τα ιδρυτικά μέλη της τότε ΕΚΑΧ και μετέπειτα ΕΟΚ για την δημιουργία μιας ένωσης κρατών που εκχωρούν ένα μέρος της εθνικής τους κυριαρχίας σε μια υπερεθνική δομή με εκτελεστικές αρμοδιότητες και νομοθετικές πρωτοβουλίες. Μια υβριδική μορφή «περιφερειακής διακυβέρνησης».

Αυτήν ακριβώς τη δομή δεν άντεξε μέρος του αγγλικού κατεστημένου. Με την κρίση της Ευρωζώνης πριν ένα χρόνο προτάθηκε από τα κοινοτικά όργανα ένας οδικός χάρτης για «περισσότερη» Ευρώπη στο σκληρό πυρήνα της, και συνεπώς εκχώρηση και άλλης εθνικής κυριαρχίας, ώστε να διορθωθούν τα λάθη της ημιτελούς ΟΝΕ. Με αφορμή την προσφυγική κρίση και την υποχρέωση των κρατών μελών να υποδέχονται έναν ορισμένο αριθμό προσφύγων, το ποτήρι ξεχείλισε. Και οδηγηθήκαμε σε δημοψήφισμα με κυρίαρχο σύνθημα την επιστροφή των κυριαρχικών δικαιωμάτων. “Let’s take back control” ήταν το σύνθημα των λεγόμενων Brexitiers στην προ δημοψηφίσματος καμπάνια.

Ας έρθουμε όμως στο αρχικό ερώτημα. Ποια μπορεί να είναι η επόμενη μεγάλη κρίση σε σχέση με την δομή και την λειτουργία της Ένωσης;

Πολλοί πιστεύουν, ότι ο κίνδυνος θα προέλθει από τις τέσσερις χώρες που αποτελούν την ομάδα των κεντροευρωπαϊκών κρατών με την ονομασία «χώρες Visegrad». Η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Τσεχία και η Σλοβακία, που εδώ και είκοσι χρόνια έχουν σχηματίσει μια πολιτική και –προσέξτε-πολιτιστική συμμαχία.

Οι χώρες αυτές έχουν σημαντικές διαφορές σε διάφορα επίπεδα πολιτικής. Για παράδειγμα Η Πολωνία θεωρεί θανάσιμο εχθρό τη Ρωσία. Αντίθετα η Ουγγαρία του Ορμπάν δεν κρύβει την πρόθεσή της για όλο και στενότερη συνεργασία μαζί της.

Τι τις ενώνει τότε; Σε πρώτο επίπεδο η άρνησή τους να συμμορφωθούν με την πολιτική της Ένωσης για τους μετανάστες. Τα σιδερόφρακτα σύνορα δεν είναι μόνο η θλιβερή εικόνα στις τηλεοράσεις και ένα πεδίο σύγκρουσης με τις υπόλοιπες χώρες της Ένωσης. Είναι η ιδεολογία που τρέφει τέτοιες συμπεριφορές και που τελικά θα οδηγήσει την Ένωση σε νέες περιπέτειες.

Από το ‘89 και μετά, οι χώρες αυτές απελευθερώθηκαν από την καταστροφική για τις οικονομίες τους εξάρτιση από την τότε Σοβιετική Ένωση. Προσχώρησαν στο ΝΑΤΟ και στην Ένωση για λόγους ασφάλειας, αλλά και για οικονομικούς λόγους -όπως κι εμείς άλλωστε. Όμως ταυτόχρονα αναπτύχθηκε ένα εθνικιστικό κίνημα που σήμερα κυβερνά την Πολωνία και την Ουγγαρία. Το κίνημα αυτό διακηρύσσει την πίστη του για την δημιουργία μιας νέας Ευρώπης. Μιας Ευρώπης των εθνών κρατών και κατά συνέπεια την επιστροφή της εθνικής κυριαρχίας που εκχωρήθηκε ως «κοινοτικό κεκτημένο» με την ένταξή τους. Ζητούν μια Ευρώπη Χριστιανική, και από κοινού προτίθενται να αγωνιστούν για περισσότερη εθνική κυριαρχία και ευαγγελίζονται μια πολιτιστική επανάσταση.

Το πώς εννοούν αυτήν την «επανάσταση» το βλέπουμε στις «επιτυχίες» της Ουγγαρίας. Κατόρθωσε να ελέγξει το Ανώτατο δικαστήριο, την Κεντρική Τράπεζα, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και την οικονομία. Στην οικονομία νέα τζάκια αναδύονται και με το πρόσχημα του αντικομουνισμού, εξουδετερώνονται τα παλαιά.

Παράλληλα με όλα αυτά, μια νέα διάσταση έρχεται να προστεθεί στην εθνικιστική τους πολιτική: Η Ρωσία. Η συνεργασία της με ό,τι πιο αντιδραστικό και ξενοφοβικό υπάρχει δεν περιορίζεται μόνο σε πολιτική συμμαχία, αλλά υπάρχουν αναφορές ακόμη και για χρηματοδότηση κομμάτων, όπως της Λεπέν, που διακηρύσσουν ότι θέλουν μιαν άλλη Ευρώπη.

Ο κίνδυνος εκδηλώθηκε ήδη με την σθεναρή αντίστασή τους σε οποιαδήποτε αλλαγή που θα προταθεί για την εφαρμογή της Λευκής Βίβλου μετά το τέλος του εκλογικού κύκλου στην Ευρώπη. Οποιαδήποτε αλλαγή που δεν παρέχει εχέγγυα και δράσεις προς την κατεύθυνση της λιγότερης Ευρώπης, της επιστροφής της εθνικής κυριαρχίας στα κράτη θα την μπλοκάρουν. Για παράδειγμα είναι γνωστές περίπου οι κατευθύνσεις προς τη διόρθωση της ΟΝΕ. Περισσότερη εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας για την αποκατάσταση της Οικονομικής Ένωσης, όπως η δημιουργία υπερεθνικού υπουργού οικονομίας, η εναρμόνιση φορολογικών κ.α πολιτικών με τελικό στόχο την μετεξέλιξη του EMS σε ΔΝΤ της ΟΝΕ, και την έκδοση ευρωομόλογων. Χωρίς αυτές τις αλλαγές η διάλυση του ευρώ είναι σχεδόν βέβαιη.

Γιατί με όλες αυτές τις ιδέες χώρες σαν αυτές δεν ακολουθούν τον δρόμο της Αγγλίας; Για δυο λόγους. Ο ένας είναι οικονομικός. Για την ώρα η ανάπτυξή τους στηρίζεται στα κοινοτικά κονδύλια. Η πρώτη ντουφεκιά ακούστηκε από τις Βρυξέλλες. Ένας Επίτροπος πρότεινε να διακοπεί η βοήθεια στις χώρες που δεν συμμορφώνονται με την πολιτική μετανάστευσης της Ένωσης. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι με το κλείσιμο των συνόρων σε κοινοτικούς εργαζόμενους από την Αγγλία μετά την έξοδό της, θα πλήξει εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες που εργάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο απολαμβάνοντας των προνομίων που δικαιούνται και οι Βρετανοί εργαζόμενοι.

Συνεπώς η επόμενη κρίση της Ε.Ε. είναι η σύγκρουση με τις δυνάμεις του λαϊκισμού, του λεγόμενου εθνικισμού κλπ. Πού θα καταλήξει αυτή η κρίση; Η μια πιθανότητα είναι να οδηγηθούν σταδιακά στο δρόμο που χάραξε η Αγγλία. Η άλλη είναι η άνοδος στην εξουσία δυνάμεων που δεν συμμερίζονται τις ιδέες τους, αλλά βλέπουν το μέλλον των χωρών τους στην Ευρώπη της υπερεθνικής συνεργασίας και ενστερνίζονται τις αξίες της. Αξίες που αντιμάχονται τις σημερινές πολιτικές διολίσθησης προς τον αυταρχισμό. Η τρίτη και χειρότερη είναι να μπλοκάρουν κάθε προσπάθεια για δημιουργία νέων και ενίσχυση παλαιών διαφοροποιημένων συνεργασιών.

Είμαστε μάρτυρες μια πολλαπλής επίθεσης στην καρδιά του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Είναι απαραίτητο ο επιχειρηματικός κόσμος, ο κόσμος της εργασίας, της διανόησης και ο πολιτικός κόσμος να συνειδητοποιήσουν τι παίζεται και να συνταχθούν με τις δυνάμεις της προόδου που δεν έχουν κομματικό πρόσημο και διαχέονται σε όλους τους πολιτικούς χώρους. Γι’ αυτό η μέχρι τώρα απολογητική στάση απέναντι στους κλειστοφοβικούς και δήθεν πατριώτες πρέπει να είναι δυναμική και να φτάσει σε κάθε γωνιά της χώρας.

Ειδικά για την Ελλάδα η επιβίωσή μας είναι στην κόψη του ξυραφιού. Ουδέτερη στάση δεν νοείται. Το ξεσκέπασμα των οπαδών της «άλλης Ευρώπης και όχι αυτής» είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο για τις επιχειρήσεις και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, αλλά για την ίδια μας την ύπαρξη στον κόσμο του αύριο.