Οι αιτίες της σύγκρουσης Σαουδικής Αραβίας – Ιράν
Μια περαιτέρω κλιμάκωση της σύγκρουσης θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση των τιμών του πετρελαίου.
του Τζέφρι Σμιθ
Μάλλον δεν ξεκίνησε καλά το 2016. Η Σαουδική Αραβία διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις της με το Ιράν αφότου διαδηλωτές πυρπόλησαν την πρεσβεία της στην Τεχεράνη. Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, υποσχέθηκε «θεία εκδίκηση», τροφοδοτώντας έτσι φόβους ότι ο ψυχρός πόλεμος μεταξύ των δύο κρατών θα μπορούσε να γίνει πολύ θερμότερος.
Τι συνέβη όμως, και τι μπορεί να συμβεί από εδώ και μπρος;
Η Σαουδική Αραβία εκτέλεσε 47 άτομα για τη διάπραξη ή την προετοιμασία τρομοκρατικών επιθέσεων. Τα περισσότερα θύματα ήταν πιστά στην Αλ Κάιντα. Όμως, στους εκτελεσθέντες ήταν και ο Σεΐχης Νιμρ αλ-Νιμρ, εξέχων κληρικός της σιιτικής μειονότητας της Σαουδικής Αραβίας. Αυτό οδήγησε σε ένα κύμα διαμαρτυρίας, τόσο στο Ιράν όσο και στις σιιτικές κοινότητες άλλων αραβικών χωρών, που κορυφώθηκε με την επίθεση της πρεσβείας της Σαουδικής Αραβίας.
Η Σαουδική Αραβία και το Ιράν είναι οι δύο μεγαλύτερες δυνάμεις στη Μέση Ανατολή, και εμμέσως εμπλέκονται σε τουλάχιστον τρεις συγκρούσεις στην περιοχή: σε εμφύλιους πολέμους στην Υεμένη, τη Συρία και το Ιράκ. Η Σαουδική Αραβία υποστηρίζει σουνίτες αντάρτες εναντίον μη σουνιτικών κυβερνήσεων (Σιιτών σε Ιράκ, Αλαουϊτών στη Συρία) που υποστηρίζονται από το Ιράν, και την κυβέρνηση της Υεμένης εναντίον των σιιτών ανταρτών Χούτι. Μάλιστα, πριν από τρεις μήνες η Σαουδική Αραβία έπαψε να βομβαρδίζει θέσεις του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ για να επικεντρωθεί στον βομβαρδισμό θέσεων των ανταρτών στην Υεμένη.
Αυτή η σύγκρουση Σαουδικής Αραβίας – Ιράν είναι μια «μάχη για πολιτική κυριαρχία», όπως αναφέρει ο Φαουάζ Γκεργκές, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο LSE. Ένα στοιχείο της είναι και η παραδοσιακή έχθρα μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών. Αυτή η έχθρα εντάθηκε αφότου ο Σαντάμ Χουσεΐν εκδιώχθηκε από την εξουσία στο Ιράκ, και έχει οξυνθεί ιδιαίτερα τους τελευταίους 12 μήνες, αφότου ανήλθε στον θρόνο ο νέος βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας, Σαλμάν, ο οποίος είναι πολύ πιο επιθετικός στην προσπάθεια περιορισμού της ιρανικής επιρροής.
Αν και η συνέχιση της έντασης μπορεί να επηρεάσει τις τιμές του πετρελαίου, η πραγματικότητα είναι ότι η αγορά χαρακτηρίζεται από τεράστιο πλεόνασμα προσφοράς. Για να υπάρξει πραγματική αύξηση των τιμών, απαιτείται μια εξίσου πραγματική αποδιοργάνωση της προσφοράς, η οποία θα μπορούσε να προέλθει από μια πολεμική αναμέτρηση στον Περσικό Κόλπο. Μια διακρατική σύγκρουση δεν είναι όμως το πιο πιθανό σενάριο – το πιθανότερο είναι να συνεχισθεί η σύγκρουση «δια αντιπροσώπου», δηλαδή μέσω συγκρούσεων τρίτων. Ο γεωπολιτικός κίνδυνος, με άλλα λόγια, δεν είναι ο καθοριστικός παράγοντας καθορισμού της τιμής του πετρελαίου αυτή τη στιγμή.
