Η Ευρώπη προετοιμάζεται σιωπηλά για τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο

«H Ρωσία έχει πολλούς τρόπους να δοκιμάσει τη συνοχή της συμμαχίας» δήλωσε στο Newsweek ο πρώην επικεφαλής του Πολυεθνικού Σώματος Βορειοανατολικού ΝΑΤΟ, με έδρα τη βορειοδυτική Πολωνία, Αντιστράτηγος Γιούργκεν-Γιόαχιμ φον Ζάντραρτ, λίγο πριν αποχωρήσει από τη θέση του τον Νοέμβριο.

Η ανάγκη είναι πλέον προφανής. Ο Αντρίας Κουμπίλιους, επίτροπος άμυνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δήλωσε τον Σεπτέμβριο ότι οι υπουργοί Άμυνας και οι διοικητές του ΝΑΤΟ «συμφωνούν ότι ο [Ρώσος πρόεδρος] Βλαντιμίρ Πούτιν θα μπορούσε να είναι έτοιμος για αντιπαράθεση με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ σε έξι έως οκτώ χρόνια».

Η υπηρεσία εξωτερικών πληροφοριών της Εσθονίας προειδοποίησε τον Φεβρουάριο ότι το ΝΑΤΟ «θα μπορούσε να έλθει αντιμέτωπο με έναν στρατό σοβιετικού τύπου την επόμενη δεκαετία», εάν η Ρωσία καταφέρει να αναδιοργανώσει τις στρατιωτικές της δυνάμεις. Σύμφωνα με την υπηρεσία, ο στρατός αυτός θα ήταν «τεχνολογικά κατώτερος» από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ, αλλά η «στρατιωτική του δυναμική θα ήταν σημαντική».

«Εάν λάβουμε αυτές τις εκτιμήσεις σοβαρά υπόψη, τότε πρέπει να προετοιμαστούμε κατάλληλα, σύντομα», δήλωσε ο Κουμπίλιους, πρώην πρωθυπουργός της Λιθουανίας, στο πρακτορείο ειδήσεων Reuters. «Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να λάβουμε γρήγορες και φιλόδοξες αποφάσεις».

Ο βασικός καταλύτης είναι η πλήρης κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, που ώθησε τη Σουηδία και τη Φινλανδία να εγκαταλείψουν τις μακροχρόνιες πολιτικές τους περί μη ευθυγράμμισης και να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ.

Σε όλη την Ευρώπη, το ΝΑΤΟ προσπαθεί τώρα να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες πάνω από το 2% του ΑΕΠ, που ζητείται —αλλά δεν επιβάλλεται— από τη συμμαχία. Πολλές χώρες ιστορικά υπολείπονταν σημαντικά αυτού του ορίου κατά τις δεκαετίες μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Αλλά οι καιροί αλλάζουν. Τα ευρωπαϊκά κράτη έχουν δεσμευτεί να πετύχουν ή να ξεπεράσουν αυτόν τον στόχο, και αξιωματούχοι και ειδικοί αναμένουν γενικά ότι η νέα κυβέρνηση του εκλεγμένου Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ θα ασκήσει ακόμη μεγαλύτερη πίεση στην Ευρώπη να αυξήσει περαιτέρω τις στρατιωτικές δαπάνες.

Οι χώρες της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ είναι ήδη πιο μπροστά. Το πόσο γρήγορα θα μπορέσει η Ευρώπη να αυξήσει τις δαπάνες και να στηρίξει τις εταιρείες που παράγουν όπλα, ωστόσο, μένει να φανεί. Ο κορυφαίος στρατιωτικός αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, Ναύαρχος Ρομπ Μπάουερ, δήλωσε στα τέλη Νοεμβρίου ότι οι επιχειρήσεις «πρέπει να είναι προετοιμασμένες για σενάριο πολέμου και να προσαρμόσουν τις γραμμές παραγωγής και διανομής τους αναλόγως».

«Ενώ οι στρατιωτικοί κερδίζουν μάχες, οι οικονομίες κερδίζουν τους πολέμους», είπε ο Μπάουερ.

Ήδη, υπάρχουν ορατά σημάδια προετοιμασιών σε όλη την Ευρώπη, ιδιαίτερα εμφανή στις χώρες που βρίσκονται κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία.

Ο Πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς δήλωσε τον Ιούλιο ότι το ΝΑΤΟ «δεν είναι έτοιμο τώρα» για πόλεμο με τη Ρωσία, αλλά ότι «θα είναι έτοιμο» στο μέλλον.

«Ήδη προετοιμάζονται για σύγκρουση με τη Ρωσική Ομοσπονδία και προετοιμάζονται πολύ πιο γρήγορα από ό,τι κάποιοι θα ήθελαν να δουν, από κάθε άποψη», είπε στη σερβική τηλεόραση, σε δηλώσεις που ανέφεραν τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης. «Γνωρίζουμε αυτό από τις στρατιωτικές προετοιμασίες. Γνωρίζουμε πώς διεξάγονται. Και θέλω να σας πω, προετοιμάζονται για στρατιωτική σύγκρουση», είπε ο Βούτσιτς.

Η Γερμανία έχει αρχίσει να καταρτίζει σχέδια για το πώς το Βερολίνο θα προστατεύσει σημαντικά κτίρια και εγκαταστάσεις σε περίπτωση επίθεσης, καθώς και για το πώς θα λειτουργήσει ως δίαυλος για εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες που κατευθύνονται πιο ανατολικά στην Ευρώπη, ανέφερε η γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung τον Νοέμβριο.

Το πρώτο προσχέδιο του στρατηγικού σχεδίου, που φέρει την ετικέτα «Σχέδιο Επιχειρήσεων Γερμανία», έχει έκταση 1.000 σελίδων, ανέφερε η εφημερίδα.

Οι τρεις βαλτικές χώρες, Λετονία, Λιθουανία και Εσθονία, υπέγραψαν συμφωνία τον Ιανουάριο για την ενίσχυση της προστασίας κατά μήκος των χερσαίων συνόρων τους με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία. 

Η Λευκορωσία είναι σημαντικός σύμμαχος της Ρωσίας, και το Κρεμλίνο χρησιμοποίησε το έδαφός της για την έναρξη της πλήρους εισβολής στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Η χώρα συνδέει επίσης τη Ρωσία με τον απομονωμένο θύλακα του Καλίνινγκραντ, που βρίσκεται ανάμεσα στα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, Πολωνία και Λιθουανία.

«Αναλαμβάνουμε αυτή την προσπάθεια ώστε οι πολίτες της Εσθονίας να νιώθουν ασφαλείς, αλλά εάν προκύψει έστω και ο παραμικρός κίνδυνος, να είμαστε έτοιμοι για διάφορες εξελίξεις πιο άμεσα», δήλωσε ο υπουργός Άμυνας της Εσθονίας, Χάνο Πέβκουρ.
Το Ταλίν ανακοίνωσε ότι θα δημιουργηθεί ένα «δίκτυο καταφυγίων, σημείων υποστήριξης και γραμμών διανομής» κατά μήκος των συνόρων.

Το υπουργείο Άμυνας της Λιθουανίας δήλωσε στις αρχές Σεπτεμβρίου ότι είχε επιβάλει αποκλεισμό στη γέφυρα της Πανεμούν, του λιθουανικού συνοριακού οικισμού που συνδέει τη χώρα του ΝΑΤΟ με το Καλίνινγκραντ. 

Το Βίλνιους ανέφερε ότι έχει τοποθετήσει νάρκες και άλλες άμυνες, όπως «δόντια του δράκου», για τα άρματα μάχης και τα τεθωρακισμένα οχήματα. Τα «δόντια του δράκου» είναι μπλοκ από σκυρόδεμα που χρησιμοποιούνται για να σταματούν την προώθηση αρμάτων μάχης και να εμποδίζουν μηχανοκίνητες μονάδες να καταλάβουν εδάφη. Αυτού του είδους οι οχυρώσεις κατά αρμάτων είναι διάσπαρτες στην Ουκρανία.

«Πρόκειται για ένα προληπτικό βήμα για να διασφαλίσουμε πιο αποτελεσματική άμυνα», δήλωσε η κυβέρνηση της Λιθουανίας.
Ο γείτονας της Λιθουανίας προς τον βορρά, η Λετονία, έχει εφαρμόσει παρόμοιες άμυνες. Η κυβέρνηση της Λετονίας δήλωσε ότι περίπου 303 εκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν για την ενίσχυση των αμυντικών εγκαταστάσεων στα ανατολικά σύνορα με τη Ρωσία για πέντε χρόνια. Θα κατασκευαστούν φυλάκια για το προσωπικό υποστήριξης, ενισχυμένες δομές, αντι-αρματικά χαρακώματα και αποθήκες για πυρομαχικά και νάρκες, ανέφερε η Ρίγα.
«Θα μπορούμε να επιβραδύνουμε και να μπλοκάρουμε την κίνηση πιθανών επιτιθέμενων πιο αποτελεσματικά», δήλωσε ο υπουργός Άμυνας της Λετονίας, Άντρις Σπρούντς, τον Ιανουάριο.

Τον Ιούλιο, η Ρίγα ανέφερε ότι εμπόδια για την παρεμπόδιση στρατιωτικών κινήσεων «αγοράζονται και μεταφέρονται σε προσωρινές αποθήκες κοντά στα ανατολικά σύνορα της Λετονίας».
Η Εσθονική ραδιοτηλεόραση ERR ανέφερε τον Οκτώβριο ότι ο στρατός της Λετονίας δοκίμαζε εμπόδια που αποτελούν τη Γραμμή Άμυνας των Βαλτικών Χωρών, συμπεριλαμβανομένων των «δοντιών του δράκου».

Ο Κάσπαρς Λάζντινς, από τις ένοπλες δυνάμεις της Λετονίας, δήλωσε ότι ο στρατός χρησιμοποίησε ένα άρμα μάχης Τ-55 για να «προσομοιώσει συνθήκες παρόμοιες με αυτές που θα μπορούσαν να παρουσιαστούν από τους ανατολικούς μας γείτονες». Το Τ-55 είναι άρμα μάχης σοβιετικής εποχής. «Τα εμπόδια κατά αρμάτων ανταποκρίθηκαν πολύ καλά», δήλωσε ο Λάζντινς, προσθέτοντας: «Τα μπλοκ από σκυρόδεμα προστάτευσαν επιτυχώς ανθρώπους και υποδομές από πυρά».

Πιο νότια, απέναντι από το Καλίνινγκραντ και τη Λευκορωσία, η Πολωνία ξεκίνησε την κατασκευή αυτού που αποκαλεί “Ασπίδα της Ανατολής,” κόστους άνω των 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η Βαρσοβία την περιγράφει ως “τη μεγαλύτερη επιχείρηση ενίσχυσης των ανατολικών συνόρων της Πολωνίας, της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, από το 1945.”
Ο Πολωνός πρωθυπουργός, Ντόναλντ Τουσκ, επισκέφθηκε τα πολωνικά σύνορα με το Καλίνινγκραντ το περασμένο Σαββατοκύριακο για να επιθεωρήσει τις οχυρώσεις που κατασκευάζονται στο έδαφος της Πολωνίας.
«Οι επενδύσεις της Πολωνίας αποτελούν έναν συνδυασμό ανάπτυξης αμυντικών και επιθετικών δυνατοτήτων, σχεδιασμένων να αποτρέψουν τη Ρωσία, πείθοντάς την ότι οποιαδήποτε επίθεση θα αποτύχει να επιτύχει τους στόχους της και θα έχει πολύ υψηλό κόστος,» δήλωσε ο Ουίλιαμ Φρίερ, ερευνητής εθνικής ασφάλειας στο βρετανικό ινστιτούτο σκέψης, Council on Geostrategy.
«Οι οχυρώσεις της “Ασπίδας της Ανατολής” της Πολωνίας βασίζονται στα μαθήματα από τις μάχες στην Ουκρανία, που έδειξαν πόσο δύσκολο είναι να ξεπεράσεις έντονα οχυρωμένους αμυνόμενους,» ανέφερε ο Φρίερ στο Newsweek. «Σε συνδυασμό με παραδοσιακές οχυρώσεις, όπως τα “δόντια του δράκου,” η Ασπίδα της Ανατολής θα χρησιμοποιεί ένα μείγμα ηλεκτρονικού πολέμου και συστημάτων παρακολούθησης». 

Μαζικά Σχέδια Εκκένωσης

Οι προετοιμασίες δεν περιορίζονται μόνο στον στρατιωτικό τομέα, αλλά και στον πολιτικό. Στα μέσα Νοεμβρίου, το νεότερο μέλος του ΝΑΤΟ, η Σουηδία, δημοσίευσε ένα φυλλάδιο που, όπως δήλωσε, βοηθά τους κατοίκους της χώρας να «μάθουν πώς να προετοιμαστούν και να ενεργήσουν σε περίπτωση κρίσης ή πολέμου». Το φυλλάδιο εξηγεί τι σημαίνει μια κατάσταση συναγερμού, πώς κάθε κάτοικος θα συνεισφέρει σε μια πολεμική προσπάθεια και ποιοι είναι οι ήχοι διαφορετικών σειρήνων.
«Τα επίπεδα στρατιωτικής απειλής αυξάνονται,» προειδοποιεί το φυλλάδιο τους πολίτες της Σκανδιναβικής χώρας. «Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για το χειρότερο σενάριο—μια ένοπλη επίθεση στη Σουηδία». Η Νορβηγία επίσης δημοσίευσε φυλλάδιο για το πώς να αντιμετωπιστούν «ακραία καιρικά φαινόμενα, πανδημίες, ατυχήματα, σαμποτάζ—και στη χειρότερη περίπτωση πράξεις πολέμου».

Η Φινλανδία διαθέτει δημόσια οδηγούς προετοιμασίας για «τη χειρότερη δυνατή απειλή, τον πόλεμο». Στις Βαλτικές χώρες, η Υπουργός Εσωτερικών της Λιθουανίας, Άγκνε Μπιλοταϊτέ, δήλωσε τον Σεπτέμβριο ότι κάθε τοπική αρχή πρέπει γρήγορα να καταρτίσει σχέδια εκκένωσης που να είναι «έτοιμα» για εφαρμογή.
«Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι είμαστε στην πρώτη γραμμή, οπότε η πολιτική άμυνα έχει γίνει προτεραιότητα στην ατζέντα μας» δήλωσε η Μπιλοταϊτέ. Η υπουργός της Λιθουανίας κάλεσε τις γειτονικές χώρες να κάνουν το ίδιο.

Ο Υπουργός Εσωτερικών της Λετονίας, Ρίχαρντς Κοζλόβσκις, δήλωσε τον Σεπτέμβριο ότι η χώρα του διαθέτει περίπου 5.000 υπόγεια κτίρια, τα οποία η Ρίγα ελπίζει να έχει «έτοιμα για χρήση ως καταφύγια μέχρι τον Νοέμβριο». Η Μπιλοταϊτέ δήλωσε τον Οκτώβριο ότι το Βίλνιους θα δαπανήσει 12 δισεκατομμύρια ευρώ το 2025 για να εγκαταστήσει και να αναβαθμίσει καταφύγια.
«Αν χρειαστεί, θα μπορούσαμε να στεγάσουμε δύο πόλεις όπως το Βίλνιους υπόγεια» δήλωσε ο Δήμαρχος του Βίλνιους, Βάλντας Μπενκουνσκας, σε δηλώσεις που αναφέρθηκαν από τα εγχώρια μέσα ενημέρωσης.

Η κυβέρνηση της Γερμανίας έχει επίσης δηλώσει ότι συντάσσει μια λίστα με καταφύγια, τα οποία θα είναι διαθέσιμα στους πολίτες ώστε να γνωρίζουν ποιο είναι το πλησιέστερο.

Αεράμυνα

Τον Ιανουάριο, οι Βαλτικές χώρες τόνισαν επίσης την ανάγκη να ενισχύσουν τις αεράμυνες του ΝΑΤΟ στην ανατολική πτέρυγα, σύμφωνα με αναφορά της κυβέρνησης της Λετονίας.
Ο υπουργός Άμυνας της Ουγγαρίας, Κρίστοφ Σαλάι-Μπομπρόβνιτσκι, δήλωσε τον Νοέμβριο ότι η Βουδαπέστη θα εγκαταστήσει ένα σύστημα αεράμυνας στη βορειοανατολική περιοχή της χώρας. «Εξακολουθούμε να ελπίζουμε ότι θα υπάρξει ειρήνη το συντομότερο δυνατό, μέσω της διπλωματίας αντί για στρατιωτική λύση» δήλωσε ο Σαλάι-Μπομπρόβνιτσκι σε βίντεο. «Ωστόσο, για να προετοιμαστούμε για κάθε ενδεχόμενο, διέταξα την πρόσφατα αγορασμένη αεροπορική ελέγχου και τα συστήματα αεράμυνας να εγκατασταθούν στα βορειοανατολικά.»

Η Ευρώπη πάσχει από χρόνιες ελλείψεις αεράμυνας, παρότι στρατιωτικοί και πολιτικοί αξιωματούχοι αποφεύγουν να παρέχουν συγκεκριμένες λεπτομέρειες.

Ανατολή εναντίον Δύσης

Ενώ η Πολωνία, οι χώρες της Βαλτικής, η Φινλανδία και η Σουηδία, καθώς και η Ρουμανία, που συνορεύει με τη δυτική Ουκρανία, έχουν αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές τους επενδύσεις, η δυτική Ευρώπη υστερεί. 

«Δεν είναι τυχαίο ότι οι μεγαλύτερες αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες στο ΝΑΤΟ προέρχονται από χώρες που βρίσκονται πιο κοντά στη Ρωσία,» δήλωσε ο Φρίερ. «Πίσω από την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, άλλοι σύμμαχοι ενεργούν με λιγότερη αίσθηση του επείγοντος και έχουν αποδειχθεί πολύ λιγότερο πρόθυμοι να αυξήσουν τις επενδύσεις στο ίδιο επίπεδο.» 

Ο ναύαρχος Σερ Τόνι Ράντακιν, επικεφαλής των βρετανικών ενόπλων δυνάμεων, παραδέχτηκε τον Νοέμβριο ότι το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται σε «ελαφρώς ασθενέστερη» θέση από πολλές χώρες που βρίσκονται πιο κοντά στο ρωσικό έδαφος. «Δεν έχουμε κάποια από τα πολιτικά που άλλες χώρες εντός του ΝΑΤΟ διαθέτουν ως μέρος των παραδόσεών τους,» ανέφερε ο Ράντακιν.

Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει δεσμευτεί να αυξήσει τις αμυντικές του δαπάνες στο 2,5% του ΑΕΠ. Η Γαλλία βρίσκεται σε καλό δρόμο για να φτάσει τον στόχο του ΝΑΤΟ για 2% φέτος, όπως και η Γερμανία.
Οι αμυντικές δαπάνες της Εσθονίας βρίσκονται κοντά στο 3,4% του ΑΕΠ, με σχέδια να αυξηθούν στο 3,7% έως το 2026. Η Λιθουανία δήλωσε τον Μάρτιο ότι θα αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες στο 3% από το 2025, ενώ ο υπουργός Άμυνας της άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να φτάσουν στο 4%, για να χρηματοδοτήσει νέα συστήματα μακράς εμβέλειας αεράμυνας και άλλο εξοπλισμό. Η Πολωνία έχει δηλώσει ότι θα δαπανήσει το 5% του ΑΕΠ της για τον στρατό το 2025.

Οι χώρες της δυτικής Ευρώπης κάνουν «ορισμένα σημαντικά βήματα,» πρόσθεσε ο Φρίερ. Οι χώρες της συμμαχίας εξετάζουν τρόπους βελτίωσης των ενσωματωμένων δυνατοτήτων αεράμυνας και αντιπυραυλικής άμυνας του ΝΑΤΟ, αντλώντας διδάγματα από τις επιθέσεις της Ρωσίας στην Ουκρανία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Β. Κορκίδης: Black Friday και Cyber Monday «ζέσταναν την αγορά»
• «Εκτοξεύτηκαν» σε πάνω από 12 δισ. ευρώ οι πωλήσεις των σούπερ μάρκετ το 2023