Η Κίνα και οι σπάνιες γαίες: Το οικονομικό υπερόπλο στον εμπορικό πόλεμο με τις ΗΠΑ
Η χρήση δασμών από την κυβέρνηση Trump, που είχαν ως αποτέλεσμα την κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου με την Κίνα, έχει τραβήξει την παγκόσμια προσοχή και έχει οδηγήσει το Πεκίνο σε αντίποινα. Ωστόσο, πέρα από τους δασμούς, το Πεκίνο έχει αναπτύξει ένα οικονομικό «όπλο» στο οπλοστάσιό του που μπορεί να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο: τη δυνατότητά του να ελέγχει την παγκόσμια προσφορά σπάνιων γαιών.
Περιορίζοντας την πρόσβαση σε αυτά τα κρίσιμα ορυκτά, η Κίνα μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ζημιά στη βιομηχανία άμυνας των ΗΠΑ και να υπονομεύσει τις φιλοδοξίες της κυβέρνησης Τραμπ για επανεκβιομηχάνιση. Μακροπρόθεσμα, αυτό θα μπορούσε να δώσει στο Πεκίνο ένα κρίσιμο στρατηγικό πλεονέκτημα στον μακροχρόνιο ανταγωνισμό ΗΠΑ–Κίνας για στρατιωτική και τεχνολογική υπεροχή, ενισχύοντας περαιτέρω την ήδη υπάρχουσα υπεροχή του στην παραγωγή.
Η κυριαρχία της Κίνας στις σπάνιες γαίες
Παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ προς τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ για συμφωνία αποκλιμάκωσης του εμπορικού πολέμου, το Πεκίνο έχει δεσμευθεί να «πολεμήσει μέχρι τέλους». Ως απάντηση στους αμερικανικούς δασμούς, η Κίνα έχει επιβάλει περιορισμούς στις εξαγωγές επτά σπάνιων γαιών, καθώς και άλλων προϊόντων όπως οι μόνιμοι μαγνήτες.
Η Κίνα παράγει τη συντριπτική πλειονότητα των σπάνιων γαιών παγκοσμίως — μια ομάδα 17 στοιχείων ζωτικής σημασίας για τη σύγχρονη τεχνολογία, από μαγνήτες έως λέιζερ και οθόνες LCD.
Το Πεκίνο ελέγχει σχεδόν το 70% της παγκόσμιας εξόρυξης σπάνιων γαιών και το 90% της επεξεργασίας τους. Αντίθετα, αν και οι ΗΠΑ είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός και διαθέτουν τα έβδομα μεγαλύτερα αποθέματα, υπολείπονται σημαντικά της παραγωγής της Κίνας και εξαρτώνται από τις εισαγωγές της. Η Ουάσιγκτον απέκλεισε τα κρίσιμα ορυκτά από τους ανταποδοτικούς δασμούς της, αναγνωρίζοντας τη σημασία τους για τα εθνικά της συμφέροντα.
Αυτό προσφέρει στην Κίνα τη δυνατότητα να ασκεί ασφυκτικό έλεγχο στις πρώτες ύλες κρίσιμων εφοδιαστικών αλυσίδων που στηρίζουν την αμερικανική υπεροχή —από ημιαγωγούς έως αεροσκάφη. Για παράδειγμα, το δυσπρόσιο είναι απαραίτητο για την αντοχή των ηλεκτρικών κινητήρων σε υψηλές θερμοκρασίες, όπως αυτών που χρησιμοποιούνται στα μαχητικά πέμπτης γενιάς F-35 της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, καθώς και σε ρομπότ, drones, ηλεκτρικά οχήματα και οθόνες αφής. Ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο είναι το ύττριο, που είναι απαραίτητο για κινητήρες τζετ, λέιζερ ακριβείας και ραντάρ υψηλής συχνότητας. Και τα δύο συγκαταλέγονται στις επτά σπάνιες γαίες των οποίων οι εξαγωγές περιορίζονται από το Πεκίνο.
Η Κίνα αξιοποιεί τον κεντρικό της ρόλο στις εφοδιαστικές αλυσίδες από τις οποίες οι ΗΠΑ προσπάθησαν να την αποκλείσουν —κυρίως στους ημιαγωγούς. Η κίνηση στέλνει ένα σαφές μήνυμα: ενώ οι ΗΠΑ ενδέχεται να προσπαθήσουν να αποκόψουν την Κίνα από τα πιο προηγμένα τσιπ και τεχνολογίες αιχμής, η Κίνα μπορεί να απαντήσει κόβοντας την πρόσβαση στα αρχικά στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Ήδη, Κινέζοι εξαγωγείς των περιορισμένων σπάνιων γαιών έχουν αναφέρει διακοπή αποστολών καθώς αναμένουν άδειες από το Υπουργείο Εμπορίου της Κίνας —ένα σύστημα που δίνει στο Πεκίνο τη δυνατότητα να ρυθμίζει τη ροή των ορυκτών σε περίπτωση παρατεταμένου εμπορικού πολέμου.
Μακροπρόθεσμα, οι ΗΠΑ θα προσπαθήσουν να ενισχύσουν τις δικές τους δραστηριότητες εξόρυξης και επεξεργασίας, όμως αυτό απαιτεί χρόνο και έχει υψηλό οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος. Το ίδιο ισχύει και για άλλες χώρες με τις οποίες οι ΗΠΑ μπορεί να επιδιώξουν συνεργασία.
Ο στρατιωτικός ανταγωνισμός ΗΠΑ–Κίνας
Οι περιορισμοί στα ορυκτά μπορούν να υπονομεύσουν τις ευρείες φιλοδοξίες της κυβέρνησης Τραμπ για διατήρηση της πρωτοκαθεδρίας των ΗΠΑ έναντι της Κίνας. Μεταξύ άλλων αυτες είναι η επιστροφή της παραγωγής στις ΗΠΑ μέσω ενός τεράστιου προγράμματος επανεκβιομηχάνισης, η δέσμευση για παγκόσμια ηγεσία στις αναδυόμενες τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η στρατηγική αποτροπής της κινεζικής επιθετικότητας προς την Ταϊβάν μέσω περιφερειακά εστιασμένης στρατιωτικής ισχύος, με προϋπολογισμό άμυνας 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Τόσο η επανεκβιομηχάνιση όσο και η ηγεσία στις αναδυόμενες τεχνολογίες είναι ζωτικής σημασίας για την αποτροπή της Κίνας τις επόμενες δεκαετίες.
Ο περιορισμός στην πρόσβαση στις σπάνιες γαίες της Κίνας θέτει αυτές τις φιλοδοξίες σε κίνδυνο. Οι μακροπρόθεσμοι περιορισμοί θα μπορούσαν να έχουν βαθιές επιπτώσεις στη βιομηχανική βάση άμυνας των ΗΠΑ και στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες εργαλειομηχανών και τσιπ, συμπεριλαμβανομένων αυτών που χρησιμοποιούνται στην τεχνητή νοημοσύνη και σε προηγμένες στρατιωτικές εφαρμογές.
Οι ΗΠΑ κινδυνεύουν επίσης να χάσουν τον αγώνα σε ανταγωνιστικούς τομείς της άμυνας και της τεχνολογίας. Σε κάποιους τομείς, όπως η τεχνολογία υπερηχητικών πυραύλων, η Κίνα ήδη προηγείται. Σε άλλους, η περιορισμένη πρόσβαση στα ορυκτά μπορεί να αποδειχθεί καθοριστική.
Ένα βασικό πεδίο ανταγωνισμού είναι τα μαχητικά αεροσκάφη. Ο πρόεδρος Τραμπ παρουσίασε πρόσφατα ένα σχέδιο ανάπτυξης του F-47, ενός νέου «έκτης γενιάς» μαχητικού με προηγμένες δυνατότητες που θα ξεπεράσει τα υπάρχοντα μαχητικά της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ. Παράλληλα, δύο κινεζικά πρωτότυπα προηγμένα μαχητικά (J-36 και J-50) έχουν ήδη πραγματοποιήσει επανειλημμένα δοκιμαστικές πτήσεις, δείχνοντας πως και η Κίνα αναπτύσσει αντίστοιχα τεχνολογικά προηγμένα αεροσκάφη.
Η έλλειψη κρίσιμων ορυκτών θα μπορούσε να διασφαλίσει την επικράτηση της Κίνας στην ανάπτυξη ενός «έκτης γενιάς» μαχητικού —μια καθοριστική εξέλιξη που θα ανέτρεπε την παραδοσιακή υπεροχή των ΗΠΑ σε αυτόν τον τομέα.
Η υπεροχή της Κίνας στη βιομηχανική παραγωγή
Η τεχνολογική υπεροχή είναι σημαντική. Όμως, σε περίπτωση μακροχρόνιας σύγκρουσης ΗΠΑ–Κίνας, η δυνατότητα διατήρησης επαρκούς στρατιωτικής ισχύος θα είναι το καθοριστικό στοιχείο. Εκεί υπεισέρχεται η σημασία της βιομηχανικής ικανότητας —συμπεριλαμβανομένων των σύνθετων εργαλειομηχανών για την παραγωγή όπλων που απαιτούν σπάνιες γαίες.
Ακόμη και χωρίς περιορισμούς στις εξαγωγές ορυκτών, η Κίνα διαθέτει ήδη σημαντικό προβάδισμα στη βιομηχανική ικανότητα. Στρατηγικοί αναλυτές στην Ουάσιγκτον έχουν εκφράσει ανησυχίες για το τεράστιο «χάσμα ναυπηγήσεων», με την αμερικανική κατασκοπεία να εκτιμά πως η παραγωγική ικανότητα της Κίνας στον τομέα της ναυπήγησης είναι περισσότερες από 200 φορές μεγαλύτερη από αυτή των ΗΠΑ.
Σε ενδεχόμενο πόλεμο, το Πεκίνο θα μπορούσε να αναπληρώνει τα αποθέματά του σε πυρομαχικά πολύ ταχύτερα από την Ουάσιγκτον. Παράλληλα, ο ρυθμός παραγωγής στρατιωτικών αεροσκαφών της Κίνας πλησιάζει ραγδαία εκείνον των ΗΠΑ. Η Ουάσιγκτον πλέον κινδυνεύει να αντιμετωπίσει ένα «χάσμα μαχητικών» στο οποίο το Πεκίνο θα την ξεπεράσει σε παραγωγή τεχνολογικά προηγμένων αεροσκαφών. Οι περιορισμοί στις σπάνιες γαίες καθιστούν ακόμη πιο δύσκολο για τις ΗΠΑ να καλύψουν αυτά τα κενά.
